Ալեն Դելոնի հարսնացուն

Պրոֆեսորի հետ ծանոթացա Դոնի Ռոստովում:

Գործընկերներիս հետ մեկնել էի Նոր Նախիջևան՝ ծանոթանալու հայկական վայրերին և բնակչությանը:

Պրոֆեսորն ավելի վաղ էր եկել: Նա ուսումնասիրում էր տեղացի հայերի բանահյուսությունը: Եվ անշուք հյուրանոցի ավելի անշուք սրճարանում գործընկերներս ծանոթացրին պրոֆեսորի և Չալտիրի հայկական թերթի խմբագրի հետ:

Երկուսն էլ հրաշալի մարդիկ էին: Զրուցեցինք մինչև կեսգիշեր, հետո հրաժեշտ տվեցի նրանց, որովհետև առավոտյան վաղ

պիտի վերադառնայի հայրենիք:

Անցան օրեր, գուցե՝ ամիսներ: Ես ապրում և աշխատում էի

հայրենի Ալավերդիում, սակայն հաճախ էի լինում

մայրաքաղաքում: Եվ մի օր էլ պատահաբար հանդիպեցի

պրոֆեսորին: Նա հրավիրեց իր աշխատավայր, ծանոթացրեց գիտական աշխատանքներին, կոլեկտիվի հետ, հետո

անսպասելիորեն հրավիրեց տուն՝ միասին ճաշելու: Կարծելով, թե պրոֆեսորի կինը և երեխաները քաղքենի կլինեն, իսկ ինքս՝ շրջանում ապրողի բարդույթներով, հրաժարվեցի:

Սակայն պրոֆեսորը համառեց, և մենք ուղևորվեցինք իրենց տուն: Տանը ոչ ոք չկար: Պրոֆեսորը հրավիրեց իր

աշխատասենյակ: Ամենուր գրքեր էին, ձեռագրեր: Նա արդեն պատմել էր հրատարակած գիտական աշխատանքների, ծրագրերի, դժվարությունների, մի խոսքով, ամեն-ամեն ինչի մասին, բայց չէր պատմել իր ծանր կյանքի պատմությունը՝ գաղթական ծնողների, ահեղ պատերազմի, աղքատ երիտասարդության:

Այս կենսասեր, ազնիվ, աշխատասեր, մարդասեր գիտնականը շատ, անչափ շատ դժվարություններ էր հաղթահարել կյանքում. մեկ անգամ չէ, որ կյանքն անախորժ անակնկալներ էր

մատուցել նրան, գցել անչափ ծանր կացության մեջ:

Նա պատմում էր միայն լուսավոր դրվագների մասին: Երևի խնայում էր իր երիտասարդ բարեկամին: Ես լսում էի ուշադիր աշակերտի նման, հիանում նրանով:

Հետո ընդհատեց զրույցը և առաջարկեց նստել մաշված

բազկաթոռին, ինքն էլ գնաց խոհանոց կամ ճաշասենյակ:

Չգիտեմ: Առաջին անգամ էի պրոֆեսորի բնակարանում և

չգիտեի, թե որ դուռն ուր է տանում: Սակայն նա շատ արագ

վերադարձավ, ներողություն խնդրեց, որ ինձ մենակ է թողնելու մի քանի րոպեով: Ես կարծեցի՝ գուցե հաց է հարկավոր կամ

որևէ սննդամթերք, և առաջարկեցի՝ ինքս իջնեմ գնելու:

– Ո՛չ: Ոչինչ հարկավոր չէ. տանն ամեն ինչ կա: Ծանուցագիր են բերել: Պիտի իջնեմ փոստ՝ ծանրոց ստանալու: Դու զբաղվիր ընթերցանությամբ կամ միացրու հեռուստացույցը, ես հիմա կգամ, փոստը մեր շենքի առաջին հարկում է,- ասաց նա և ինձ

թողնելով մենակ՝ իջավ փոստ:

Մտածում էի՝ մի անծանոթ գիրք փնտրեմ, ծանոթանամ, թե՞

գուցե հեռուստացույցը միացնեմ: Որոշեցի՝ ավելի լավ է

հանգիստ նստեմ, մինչև պրոֆեսորը կգա: Անչափ ճնշող է

ուրիշի տանը մենակ մնալը: Բայց մենա՞կ էի արդյոք:

Ոտնաձայներ լսվեցին: Անցել էր ընդամենը մեկ կամ

ամենաշատը՝ երկու րոպե: Բնականաբար, պրոֆեսորն այսքան շուտ չէր կարող վերադառնալ:

Իսկ ո՞վ է…

Եթե տանը լիներ որևէ մեկը, պրոֆեսորը կծանոթացներ մեզ: Գուցե շու՞ն ունեն: Բազմոցը և բազկաթոռներն անչափ քրքրված էին: Երևի հենց այդ շնիկն է քրքրել: Ո՛չ, եթե տանը շուն լիներ, երբ ներս մտանք, կմոտենար կամ… ի՞նչ՝ կամ շունն անպայման կհաչար: Գուցե խորամանկ կատու՞ է:

Ո՛չ, կատվի ոտնաձայն չէ:

ՈՒրեմն՝ գող կա տանը:

Ի՞նչ անել:

Վախից քրտնել էի և սարսափում էի շարժվել:

– Բարև Ձեզ: Հայրիկը Ձեզ մենա՞կ է թողել: Ոչի՛նչ, ես Ձեզ կզբաղեցնեմ մինչև նրա գալը: Իմ անունն Արևիկ է…

Ներկայացողը պրոֆեսորի դուստրն էր՝ տարօրինակ

արտաքինով, ավելի տարօրինակ հագուստով մի աղջիկ, որի տարիքը բացարձակապես հնարավոր չէր որոշել: Սկզբում

տատիկի էր նմանվում, հետո՝ տիկնոջ, բայց երբ ավելի

մոտեցավ, կարծես դեռահաս օրիորդ էր, ուղղակի՝ տարօրինակ ու գուցե հիվանդ: Րոպեներն անցնում էին: Րոպեներն ինձ նման վախեցած չէին և նորմալ անցնում էին: Պրոֆեսորը չկար:

Անհետացել էր նաև նրա տարօրինակ դուստրը: Այս ամենն ինձ սարսափելի երազ էր հիշեցնում, և, ինչպես սարսափելի

երազում, աշխատում էի որքան հնարավոր է շուտ արթնանալ, սրբել ճակատիս քրտինքը, լվացվել սառը ջրով, մոռացության տալ այդ երազը: Քիչ անց օրիորդը վերադարձավ:

Վերադարձավ` ձեռքին սև զգեստ ու ծրար:

– Դուք ֆրանսերեն գիտե՞ք,- հարցրեց ու մեկնեց ծրարը,- Ալեն Դելոնն է ուղարկել, հրավիրել է Փարիզ, ինքն անձամբ է

դիմավորելու Օրլիի օդանավակայանում, սա էլ իմ զգեստն է, ինքս եմ կարել, այս զարդերն էլ հայրիկն է բերել, սրանք ոսկի չեն, բայց չեք տարբերի: Այս զգեստով կմեկնեմ, որ Ալենը

հիանա: Կներեք, ամենակարևորը չհայտնեցի. ես Ալենի

հարսնացուն եմ…

– Օ՜, լավ է, որ Արևիկս քեզ մենակ չի թողել, կներես, փոստում հերթ էր,- սա արդեն պրոֆեսորն էր վերադարձել: Նա մոտեցավ դստերը, համբուրեց և խնդրեց, որ գնա իր սենյակը՝

խոստանալով, որ զրույցը կշարունակենք ճաշից հետո:

Քաղցած էինք և՛ ես, և՛ պրոֆեսորը: Բայց ոչնչից չօգտվեցինք: Իմ ու պրոֆեսորի համատեղ ճաշը չի ստացվում: Դոնի Ռոստովում էլ մեր ընկերներից մեկն այնքան տգեղ էր ուտում, որ անհնար էր նույն սեղանից օգտվել: Խեղճը կարծես ծնված օրից քաղցած էր մնացել, չէր ծամում, կուլ էր տալիս: Բայց Դոնի Ռոստովում այլ էր, հիմա՝ այլ: Մենք նայում էինք միմյանց ու խոսք չէինք գտնում զրուցելու:

– Դե լավ, գոնե սուրճ խմենք…

Թողեցինք ճաշասենյակը: Պրոֆեսորի առանձնասենյակում սուրճ խմեցինք լուռ, կարծես ինչ-որ մեկի հոգեհացից էինք

վերադարձել:

Նայեցի ժամացույցին: Իմ գնացքի մեկնելուն դեռևս երեք ժամ կար, բայց ստեցի, որ ուշանում եմ, հրաժեշտ տվեցի

պրոֆեսորին և ուզում էի հեռանալ, երբ Արևիկը մոտեցավ մեզ.

– Գնու՞մ եք: Չէ՞ որ խոստացել էիք մնալ: Ես դեռ բոլորը

չպատմեցի Ձեզ…

– Մյուս հանդիպմանը կպատմես, մեր հյուրն ուշանում է

գնացքից,- հայրն էր:

– Բարի՛ ճանապարհ Ձեզ: Կսպասեմ: Աշխատեք մինչև մեկնելս գալ Երևան և հանդիպել:

– Անպայման կգամ, Արևի՛կ,- հրաժեշտից առաջ խոստացա ես:

Պրոֆեսորն ինձ հրաժեշտ էր տվել, սակայն որոշեց

ճանապարհել մինչև կանգառ:

Կարծում էի դարձյալ լուռ ենք քայլելու: Սակայն…

– Գիտե՞ս՝ նա ոչ մեկի հանդեպ այդքան հետաքրքրություն չի տածել, տասնյակ բարեկամներ, ծանոթներ, գործընկերներ են այցելել, սակայն ոչ մեկի հետ այսպես չի զրուցել, չի կիսել

մտքերը: Նա հոգեկան հիվանդ է: Իհարկե, այդպես չի ծնվել,

սակայն… Լա՛վ, քեզ բարի ճանապարհ: Երբ Երևանում լինես, խնդրում եմ անպայման այցելես. քո այցելությամբ Արևիկն էլ կուրախանա:

Ցավոք, այլևս բախտ չվիճակվեց հանդիպել Արևիկին:

Հայրենիքում մի գրքույկ հրատարակելու համար ինձ խիստ պատժեցին, հետո էլ շրջկոմի առաջին քարտուղարը խորհուրդ տվեց ընդհանրապես հեռանալ: Կոմունիստական հիմար

կարգեր էին: Խոստովանեմ, որ հրատարակածս գիրքն էլ

հակախորհրդային չէր, պարզապես չկար գրաքննիչի

թույլտվությունը: Ինչևիցե:

Մեկնեցի Վիլնյուս՝ տեղի պետական համալսարանում

ուսումնասիրելու հայ-լիտվական գրական-մշակութային

կապերը: Լիտվացիները սիրով աջակցեցին, բայց խնդրեցին մի քանի երաշխավորագիր ներկայացնել: Իրենց Գրողների

միության քարտուղարի ու Գիտությունների ակադեմիայի լեզվի և գրականության ինստիտուտի տնօրենի երաշխավորագրերը ներկայացրի անմիջապես: Ինձ ճանաչում էին: Հոդվածներ էի տպագրել իրենց մամուլում, զեկուցումով հանդես եկել…

Հարկավոր էր նաև՝ Հայաստանից: Զանգահարեցի պրոֆեսորին: Ընդամենը երկու օր անց նա հայտնեց, որ երաշխավորագրերը ուղարկել է մի լիտվուհու հետ, հարկավոր է նրան դիմավորել

օդանավակայանում և վերցնել ծրարը: Անչափ ուրախացա, հայտնեցի երախտագիտությունս: Ծրարը բացեցի

հյուրանոցում: Երկու երաշխավորագրերի արանքում հարյուր ռուբլիանոց էր: Զարմացա: Չէ՞ որ մենք հին բարեկամներ չենք. մարդուն հանդիպել եմ ընդամենը երկու անգամ: Նոյեմբերին հրամանագրեցին և ապահովեցին հանրակացարանով, որի

բոլոր բնակիչներն աղջիկներ էին՝ բանասիրական ֆակուլտետի ուսանողուհիներ: Նրանց դռներին փակցված էին իրենց

անուն-ազգանունները, ներքևում՝ երկրները: ՈՒսանողուհիներ կային Վրաստանից, Էստոնիայից, Լեհաստանից,

ՈՒզբեկստանից:

Ես էլ մեր ճանաչված նկարիչներից մեկի նկարի

վերատպություն փակցրի, որը խորհրդանշում էր իմ Երկիրը, և հայերեն, ապա լիտվերեն գրեցի անուն-ազգանունս ու Երկիրս: Առանց չափազանցության՝ կարելի է ասել, որ ամենագեղեցիկն ու աչքի ընկնողն իմն էր: Հիշում եմ, երբ վաղամեռիկ Ռաֆայել Իշխանյանը տիկնոջ և տղայի հետ այցելեց, գիտնականն

անմիջապես սենյակ չմտավ, մի քանի րոպե կանգնեց դռան մոտ, որից հետո հայտնեց իր հիացմունքը:

Ամանորի նախօրյակին հեռագիր ստացա Երևանից: Պրոֆեսորը հայտնում էր, որ ինքը և մեր ընդհանուր ընկերը միասին գալիս են Վիլնյուս՝ գործուղման, և խնդրում էր հյուրանոց ապահովել: Հյուրանոց, իհարկե, դժվար էր խոստանալ, բայց

հանրակացարանում ինձ երկու սենյակ էին հատկացրել՝

մտածելով, որ ընտանիքիս էլ եմ տանելու: Որոշեցի մի սենյակը հատկացնել ավագ ընկերներիս՝ իհարկե, նախապես տեղյակ պահելով մեր անչափ խիստ պարետին:

ՈՒշ գիշեր էր, երբ Երևան-Վիլնյուս ինքնաթիռը վայրէջք

կատարեց: Հյուրերիս դիմավորեցի, և միասին մեկնեցինք

հանրակացարան: Բարձրացանք իմ հարկը և քայլերս

ուղղեցինք դեպի մեր ապաստարանը: Պրոֆեսորն ավելի

դանդաղ էր քայլում, հիացած էր հանրակացարանի

մաքրությամբ, կարգ ու կանոնով: Ես ու բանաստեղծ ընկերս

արդեն մոտեցել էինք իմ դռանն ու պատրաստվում էի բացել սենյակի դուռը, երբ.

– Անմիջապես պոկի՛ր սա, արա՛գ,- ասաց բանաստեղծը, և

չսպասելով՝ ինքը պոկեց դռանս փակցրած նկարը,- պրոֆեսորը կվիրավորվի: Լա՛վ, հետո կբացատրեմ:

Բանաստեղծի արարքը և շշուկով ասածն ինձ անչափ

տարօրինակ թվացին, և, ճիշտն ասած, խիստ վիրավորվեցի: Սակայն լուռ տարա վիրավորանքը: Բանաստեղծը դատարկ էր եկել, բայց դատարկ չվերադարձավ: Պարզվեց՝ եկել է Ամանորի գնումների: Իսկ պրոֆեսորն ինձ համար մի պայուսակ նվերներ էր բերել՝ նոր հրատարակված գրքեր, հայկական կոնյակներ,

գինիներ, քաղցրավենիք: Ի միջի այլոց, պրոֆեսորի բերած

բարիքներով էլ դիմավորեցի Ամանորը, որովհետև

կրթաթոշակիցս ընդամենը երկու ռուբլի էր մնացել մոտս, որը սրբությամբ պահում էի տրանսպորտի համար:

Պրոֆեսորն այցելեց համալսարանի լիտվական գրականության ամբիոն, ծանոթացավ գիտական ղեկավարիս հետ, միասին

եղանք Լեզվի և գրականության ինստիտուտում, այցելեցինք հայ գրականության քաջ գիտակ, թարգմանչուհի Ռիտե

Յանաուսկայտեին (ով թարգմանել էր պրոֆեսորի գիրքը) և մեր մեծ բարեկամ Էդուարդաս Մեժելայտիսին:

Բանաստեղծին հետաքրքրում էին իր գնումները: Երբ երեկոյան գնում էինք լիտվական շոկոլադներ գնելու, նա պատմեց, թե

ինչու պոկեց դռանս վրա փակցված նկարը: Նա պատմում էր, անկեղծ ասած, պատմում էր անտարբեր, ուղղակի ինձ

իրազեկում էր, տեղյակ պահում, որպեսզի ես չնեղանամ իր

արարքից և իրենից: Նա պատմում էր, իսկ ես հիշում էի, թե

ինչպես պրոֆեսորի հետ գնացինք իրենց տուն, ինչպես

հանդիպեցի նրա դստերը: Այդ բոլոր տեսարաններն աչքիս

առաջ են: Ես լսում եմ բանաստեղծին: Գուցե՝ չեմ լսում: Չգիտեմ: Իմ առջև Արևիկի դեմքն է:

Պարզվեց՝ Արևիկն իմ հասակակիցն է: Իզուր էի հանդիպման ժամանակ նրան տատիկի նմանեցնում: Դպրոցը երկուսս էլ նույն թվականին պիտի ավարտեինք: Պարզապես նա ուսումը չի շարունակել՝ հիվանդության պատճառով: Նոր էր սկսել

ֆրանսերեն ուսումնասիրել, երբ տարեց բարեկամը, որ նոր էր վերադարձել Փարիզից, հրավիրում է Արևիկին իր

արվեստանոց՝ նկարելու նրա դիմանկարը և պատմելու

Ֆրանսիայի մասին: Բանաստեղծ ընկերս մի պահ դադար տվեց և ապա շարունակեց.

– Արևիկը դպրոցական էր, սակայն ստույգ չեմ կարող ասել նրա տարիքը, ուղղակի չեմ հիշում, բայց փոքրիկ էր, երբ…

Բարեկամը… Այդ օրն Արևիկը կորցնում է ամեն ինչ ու ձեռք է բերում մի հիվանդություն, որն այդպես էլ հնարավոր չեղավ

բուժել: Նա փոքր հասակից հիացած էր Ալեն Դելոնի խաղով և

մտածում էր, որ միայն ճանաչված դերասանը կարող է արդարացնել իր երազանքը: Եվ սկսում է նամակներ ուղարկել նրան: Հայրը, որ տանջվում էր աղջկա ապրումներից, երկար

խորհելուց հետո գտնում է ճարը: Ինչպե՞ս օգնել աղջկան, ի՞նչ անել: Ամեն գիշեր Արևիկը մի նամակ է գրում Ալեն Դելոնին, ծրարում և տալիս հորը, որ գցի փոստարկղը: Հայրը

տրանսպորտում բացում է ծրարը, կարդում, հուզվում, հաճախ չի նկատում, որ անցել է իր կանգառը: Երբ գալիս է

աշխատավայր, առաջին գործը, որ անում է, հրավիրում է իր

երիտասարդ ասպիրանտին և խնդրում, որ նա Ալեն Դելոնի

անունից պատասխան նամակներ գրի Արևիկին:

Եվ այսպես՝ ամեն օր, բացի հանգստյան օրերից:

Արևիկի գզրոցում հավաքվում են հարյուրավոր նամակներ,

սակայն ոչ մեկով հրավեր չի գալիս: Ալեն Դելոնը, ճիշտ է, շատ ջերմ է գրում պատասխանները, սակայն միշտ որևէ

պատճառաբանություն է գտնում՝ խիստ զբաղված եմ, հիվանդ եմ, մրսած եմ, նկարահանվում եմ, գործուղման մեջ եմ: ՈՒ խեղճ Արևիկն սպասում է: Նույնիսկ զգեստն է կարել, հարսանեկան զգեստը՝ շքեղ, ոսկեգույն և արծաթագույն զարդերով… Բայց

չգիտես ինչու՝ սև զգեստ:

* * *

Անցյալ տարի Արևիկին հենց այդ հարսանեկան սև զգեստով՝ զարդարված ոսկեգույն և արծաթագույն զարդերով, թաղեցին ծնողների կողքին:

Տեսնես՝ որևէ մեկը լուր տվե՞ց Ալեն Դելոնին, որ Ֆրանսիայից հեռու՝ բարեկամ Հայաստան երկրում, մեռավ իր

բարեկամուհին, որը քառասուն տարի սպասում էր ֆրանսիացի դերասանի՝ իր ասպետի հրավերին, ու հազարավոր

նամակներից և ոչ մեկով Ալեն Դելոնը չհրավիրեց նրան:

Ֆելիքս ԲԱԽՉԻՆՅԱՆ

Մեկնաբանություններ