Իրանն ա­հա­բեկ­չու­թ­յան դեմ հա­մաշ­խար­հա­յին պայ­քա­րի կարևոր օ­ղակ է

(Նախորդ մասը)

Բայց Ի­րա­նը լր­ջո­րեն «աշ­խա­տում» է նաև սահ­մա­նա­կից տա­րա­ծաշր­ջան­նե­րում՝ Մեր­ձա­վոր Արևել­քում և Աֆ­ղանս­տա­նում։ Նրա թշ­նա­մի­նե­րի հա­մար էլ Սի­րիան ու Լի­բա­նա­նը (այ­սինքն՝ Մեր­ձա­վոր Արևել­քը) հա­կաի­րա­նա­կան քայ­լե­րի հա­մար ա­ռայժմ ա­վե­լի գե­րա­դա­սե­լի տա­րա­ծաշր­ջան են։ Իս­րա­յե­լը, այ­նուա­մե­նայ­նիվ, շատ է ձգ­տում պա­տե­րազ­մի։ Այ­սօր ար­դեն չի կա­րե­լի այլ կերպ մեկ­նա­բա­նել այն հան­գա­ման­քը, որ սեպ­տեմ­բե­րի 2-ից 3-ի գի­շե­րը իս­րա­յե­լա­կան ռազ­մա­կան օ­դա­նա­վե­րը եր­կու ան­գամ հր­թի­ռա­յին հար­ված­ներ են հասց­րել Սի­րիա­յի տա­րած­քին։ Ա­ռա­ջին ան­գամ՝ Դա­մաս­կո­սի հա­րա­վա­յին ար­վար­ձա­նում գտն­վող ռազ­մա­կան օ­բյեկտ­նե­րին։ Այդ առն­չու­թյամբ Իս­րա­յե­լի պաշտ­պա­նու­թյան բա­նա­կը հրա­ժար­վել է մեկ­նա­բա­նու­թյու­նից։ Զոհ­վել է 2 սի­րիա­ցի զին­վոր, 7-ը՝ վի­րա­վոր­վել։ Իսկ սեպ­տեմ­բե­րի լույս 3-ի գի­շե­րը Իս­րա­յե­լը հար­ված է հասց­րել Սի­րիա­յի Թի­ֆո­րի ռազ­մա­բա­զա­յին, բայց սի­րիա­կան ՀՕՊ-ի հա­մա­կար­գե­րը հետ են մղել ար­ձակ­ված հր­թիռ­նե­րի մեծ մա­սը։

Թի­ֆո­րի բա­զան կենտ­րո­նա­կան Հոմս նա­հան­գի «Աթ Թիաս» (T-4) ա­վիա­բա­զան է։ Իս­րա­յե­լա­կան ինք­նա­թիռ­նե­րը հր­թիռ­ներն ար­ձա­կել են հա­րա­վից, ա­մե­նայն հա­վա­նա­կա­նու­թյամբ՝ Գո­լա­նի բար­ձունք­նե­րի՝ Իս­րա­յե­լի կող­մից օ­կու­պաց­ված մա­սի և սի­րիա­կան բա­նա­կի ու աշ­խար­հա­զո­րա­յին­նե­րի դիր­քե­րի միջև գտն­վող չե­զոք գո­տու օ­դա­յին տա­րա­ծու­թյու­նից։ Այդ չե­զոք գո­տին ձևա­կա­նո­րեն «վե­րահ­սկ­վում» է ՄԱԿ-ի խա­ղա­ղա­պահ­նե­րի կող­մից, ի­րա­կա­նում կեղծ խա­ղա­ղա­պահ­նե­րը վա­ղուց են փա­խել, դեռ այն ժա­մա­նակ, երբ Սի­րիա­յի հա­րա­վում գոր­ծում էին «Իս­լա­մա­կան պե­տու­թյուն» (ԻՊ) խմ­բա­վոր­ման ա­հա­բե­կիչ­նե­րը։ Այժմ Հոմս նա­հան­գի տա­րած­քի 99 %-ը վե­րահ­սկ­վում է սի­րիա­կան բա­նա­կի կող­մից, այդ պատ­ճա­ռով զուտ սի­րիա­կան տա­րած­քի վերևով թռ­չե­լուց իս­րա­յել­ցի­նե­րը վա­խե­նում են. 2018 թ. սի­րիա­ցի­նե­րը 3 ան­գամ խո­ցել են իս­րա­յե­լա­կան ինք­նա­թիռ­նե­րը։

Դա­տե­լով ըստ ա­մե­նայ­նի, Իս­րա­յե­լի հա­մար «Աթ Թիաս» բա­զա­յի, ան­գամ Դա­մաս­կո­սի ար­վար­ձա­նի հր­թի­ռա­կոծ­ման փոր­ձերն ան­հա­ջող են ե­ղել։ Ի­զուր չէ, որ բա­նա­կի հրա­մա­նա­տա­րու­թյու­նը լռում է, որևէ կերպ և ո­չինչ չի մեկ­նա­բա­նում։ Սի­րիա­յում զին­վո­րա­կան­ներն ու ԶԼՄ-նե­րը են­թադ­րում են, որ հրեա­նե­րը փնտ­րում էին ի­րան­ցի զին­վո­րա­կան խոր­հր­դա­կան­նե­րի տե­ղա­բաշխ­ման վայ­րե­րը, ինչ­պես նաև փոր­ձում էին գտ­նել ու ոչն­չաց­նել են­թադ­րա­բար «Աթ Թիա­սում» գտն­վող ՀՕՊ մի­ջոց­նե­րը, այդ թվում՝ նրանք, ո­րոնք կա­րող էին տե­ղադր­ված լի­նել այդ բա­զա­յում 2020 թ. հու­լի­սի 8-ին Դա­մաս­կո­սում կնք­ված ի­րա­նա-սի­րիա­կան պայ­մա­նագ­րի հի­ման վրա։ Հի­շեց­նենք, որ 2011-ից սկ­սած Իս­րա­յե­լը Սի­րիա­յին հա­րյու­րա­վոր հար­ված­ներ է հասց­րել, ո­րոնց մեծ մասն ուղղ­ված է ե­ղել Ի­րա­նի ա­ջակ­ցու­թյու­նը վա­յե­լող լի­բա­նա­նյան «Հզ­բո­լահ» կու­սակ­ցու­թյան կազ­մա­վո­րում­նե­րի դեմ։ Վեր­ջին շր­ջա­նում իս­րա­յե­լա­կան ա­վիա­ցիան հա­ճա­խաց­րել է հար­ված­նե­րը սի­րիա­կան խոր տա­րածք­նե­րի վրա։ Փոր­ձա­գետ­նե­րը դա կա­պում են հու­լի­սին Ի­րա­նի և Սի­րիա­յի միջև կնք­ված պայ­մա­նագ­րի հետ, ո­րով նա­խա­տես­վում է Սի­րիա­յում ի­րա­նա­կան զե­նի­թա-հր­թի­ռա­յին հա­մա­լիր­նե­րի (ԶՀՀ) տե­ղադ­րում։ Թեհ­րա­նը պար­տա­վոր­վել է Դա­մաս­կո­սին պաշտ­պա­նե­լու «ՀՕՊ-ի ա­ռա­ջա­պահ հա­մա­լիր­նե­րով», ինչ­պի­սիք են «Բա­հար-373»-ը և «Խոր­դադ-3»-ը։ Ըստ ռազ­մա­կան աղ­բյուր­նե­րի, դրա­նով Ի­րանն ու Սի­րիան, ի­րա­նա­մետ ու­ժե­րի վրա իս­րա­յե­լա­կան ՌՕՈՒ-ի չդա­դա­րող հար­ված­նե­րի պատ­ճա­ռով, «ո­րո­շել են ա­րա­բա­կան հան­րա­պե­տու­թյան օ­դա­յին տա­րա­ծու­թյու­նում փո­խել մար­տա­կան գոր­ծո­ղու­թյուն­նե­րի վար­ման կա­նոն­նե­րը», սա­կայն, դա­տե­լով շա­րու­նակ­վող հր­թի­ռա­յին հար­ված­նե­րից, ա­ռայժմ հա­ջո­ղու­թյան չեն հա­սել, թեև Իս­րա­յելն էլ ա­ռայժմ հա­ջո­ղակ չէ։ Սի­րիա­յից հայտ­նել են, որ ՀՕՊ-ի ո­լոր­տում հենց ի­րա­նա­կան մի­ջոց­նե­րի ու մաս­նա­գետ­նե­րի շնոր­հիվ է ա­վիա­բա­զա­յի հր­թի­ռա­կո­ծումն ա­նար­դյու­նա­վետ ե­ղել։

Բայց կա նաև այլ են­թադ­րու­թյուն, թե սիո­նիստ­նե­րը հեր­թա­կան ան­գամ ին­չու ռիս­կի չեն դի­մել։ Դա­տե­լով ըստ ա­մե­նայ­նի, Իս­րա­յե­լը «ո­րո­նում» էր, թե օ­գոս­տո­սի 31-ից մինչև սեպ­տեմ­բե­րի 2-ը Սի­րիա­յում որ­տեղ էր գտն­վում ի­րա­նա­կան ԻՀՊԿ-ի «Քոդս» հա­տուկ ջո­կա­տի նոր հրա­մա­նա­տար, բրի­գա­դա­յին գե­նե­րալ Էս­մո­յիլ Քա­հա­նին։ Այդ գե­նե­րա­լը, իր նա­խոր­դի՝ գե­նե­րալ-լեյ­տե­նանտ Ղա­սեմ Սո­լեյ­մա­նիի նման, գործ­նա­կա­նում ցու­ցադ­րա­բար և ակ­տի­վո­րեն հա­ճա­խում է և՛ Լի­բա­նան, և՛ Սի­րիա։ Քա­հա­նին նոր տե­սան­կա­րում երևաց Դա­մաս­կո­սի հա­րա­վի վրա իս­րա­յե­լա­կան ա­վիա­ցիա­յի հար­ված­նե­րից իբր նրա զոհ­վե­լու մա­սին լու­րե­րից հե­տո։ Ինչ­պես հայտ­նում է ի­րա­նա­կան «Մեհր նյուզ» գոր­ծա­կա­լու­թյու­նը, սեպ­տեմ­բե­րի 1-ին Քա­հա­նին այ­ցե­լել է Սո­լեյ­մա­նիի մեր­ձա­վոր ըն­կեր Հու­սեյն Բուր­ջա­ֆա­րիի տուն։ Այ­ցի ժա­մա­նակ նա ա­սել է. «Մենք ա­ղո­թում ենք Բարձ­րյա­լին, որ թո­ղու­թյուն տա նա­հա­տակ Ղա­սեմ Սո­լեյ­մա­նիի հո­գուն և մեզ ուղ­ղի քայ­լե­լու նրա հետ­քե­րով»: Ի­րա­նա­կան ԶԼՄ-նե­րը Քա­հա­նիի հետ տե­սագ­րու­թյու­նը հրա­պա­րա­կել են այն բա­նից հե­տո, երբ մեր­ձա­վո­րարևե­լյան ո­րոշ պար­բե­րա­կան­ներ են­թադ­րել էին, որ նա կա­րող էր դառ­նալ Դա­մաս­կո­սի վրա Իս­րա­յե­լի հար­ձակ­ման զո­հե­րից մե­կը։ Ի­հար­կե, այն ա­մե­նը, ինչ կա­տար­վում է այժմ Սի­րիա­յում և Լի­բա­նա­նում, ա­րա­բա­կան այդ եր­կր­նե­րի, նաև Ի­րա­նի դեմ Իս­րա­յե­լի ագ­րե­սիա­յի հեր­թա­կան գոր­ծո­ղու­թյուն­ներն են, քա­նի որ Սի­րիան ու Լի­բա­նա­նի շիա­նե­րը Թեհ­րա­նի դաշ­նա­կից­ներն են, և այդ քայ­լե­րով Իս­րա­յե­լը միայն մո­տեց­նում է իր ան­փա­ռու­նակ վախ­ճա­նը։

Չէ՞ որ Ի­րա­նը միայ­նակ չէ։ Այս­տեղ մի փոքր վե­րա­նանք զուտ ի­րա­նա­կան թե­մա­յից։ Վեր­ջերս շատ ծա­վա­լուն մի­ջո­ցա­ռում է կա­յա­ցել մերձ­մոս­կո­վյան «Պատ­րիոտ» զբո­սայ­գում։ Այն, ա­ռանց չա­փա­զան­ցու­թյան, ՌԴ ռազ­մա­կան հրա­մա­նա­տա­րու­թյան ան­նա­խա­դեպ քայլ է։ Կա­յա­ցել է Շան­հա­յի հա­մա­գոր­ծակ­ցու­թյան կազ­մա­կեր­պու­թյան (ՇՀԿ), Ան­կախ պե­տու­թյուն­նե­րի հա­մա­գոր­ծակ­ցու­թյան (ԱՊՀ) ան­դամ եր­կր­նե­րի, Հա­վա­քա­կան անվ­տան­գու­թյան պայ­մա­նագ­րի կազ­մա­կեր­պու­թյան (ՀԱՊԿ) մաս­նա­կից եր­կր­նե­րի պաշտ­պա­նու­թյան նա­խա­րա­րու­թյուն­նե­րի ղե­կա­վար­նե­րի հա­մա­տեղ նիս­տը։ ՌԴ պաշտ­պա­նու­թյան նա­խա­րար, բա­նա­կի գե­նե­րալ Սեր­գեյ Շոյ­գուն հայ­տա­րա­րել է, որ մինչ այժմ այդ­պի­սի ծա­վա­լուն հան­դի­պում չի ե­ղել։ «Այ­սօր­վա նիս­տը նման մա­կար­դա­կի ա­ռա­ջին հան­դի­պումն է մեր մի­ջազ­գա­յին շփում­նե­րի պատ­մու­թյան մեջ»,- ա­սել է Շոյ­գուն նե­րա­ծա­կան ե­լույ­թում։ Նա հա­մոզ­մունք է հայտ­նել, որ այդ հան­դի­պու­մից հե­տո մի­ջազ­գա­յին ռազ­մա­կան հա­մա­գոր­ծակ­ցու­թյու­նը կակ­տի­վա­նա, իսկ նիս­տի ար­դյունք­նե­րը «պաշտ­պա­նա­կան գե­րա­տես­չու­թյուն­նե­րի փոխ­գոր­ծակ­ցու­թյու­նը խո­րաց­նե­լու հաս­տա­տուն հիմք կդառ­նան»:

Հան­դի­պում­ներ ու բա­նակ­ցու­թյուն­ներ են ե­ղել նաև ռազ­մա­կան նա­խա­րա­րու­թյուն­նե­րի, գլ­խա­վոր շտաբ­նե­րի ներ­կա­յա­ցու­ցիչ­նե­րի միջև։ Մեր պատ­վի­րա­կու­թյու­նը նույն­պես մաս­նակ­ցել է մի­ջո­ցառ­մա­նը, և «Պատ­րիո­տում» Հա­յաս­տա­նի պաշտ­պա­նու­թյան նա­խա­րար Դա­վիթ Տո­նո­յա­նի ե­լույ­թի մա­սին մեր ԶԼՄ-նե­րը բա­վա­կան ման­րա­մասն հաշ­վետ­վու­թյուն­ներ են հա­ղոր­դել։ ՈՒս­տի չենք կրկ­նի, միայն նշենք, որ պա­րոն Տո­նո­յա­նը ժա­մա­նա­կին և «տե­ղին» այլ եր­կր­նե­րի իր գոր­ծըն­կեր­նե­րին ի­րա­զե­կել էր, որ Հա­րա­վա­յին Կով­կա­սի ռազ­մա­քա­ղա­քա­կան ի­րադ­րու­թյու­նը բնու­թագր­վում է ընդ­հա­րում­նե­րի բարձր հա­վա­նա­կա­նու­թյամբ, իսկ վեր­ջին շր­ջա­նում նկատ­վում է հա­կա­սու­թյուն­նե­րի սրում, ին­չը «ո­րոշ եր­կր­նե­րի» հա­վակ­նու­թյուն­նե­րի ըն­դար­ձակ­ման հե­տևանք է։ Մեր տա­րա­ծաշր­ջա­նում դի­նա­միկ զար­գա­ցող ռազ­մա­քա­ղա­քա­կան ի­րա­դար­ձու­թյուն­նե­րը կա­րե­լի է բնու­թագ­րել որ­պես աշ­խար­հա­քա­ղա­քա­կան շա­հե­րի բա­խում, ո­րի ա­ռանց­քա­յին գոր­ծոնն է անվ­տան­գու­թյան ընդ­հա­նուր տես­լա­կա­նի բա­ցա­կա­յու­թյու­նը, ինչ­պես նաև ռիս­կե­րի նվա­զեց­ման մե­խա­նիզմ­նե­րի բա­ցա­կա­յու­թյու­նը՝ ըն­դգ­ծել է Տո­նո­յա­նը։ Հաս­կա­նա­լի է, որ նա­խա­րարն ա­ռա­ջին հեր­թին նկա­տի է ու­նե­ցել Թուր­քիան, Ադր­բե­ջանն ու Վրաս­տա­նը։ Ադր­բե­ջա­նի պաշտ­պա­նու­թյան նա­խա­րա­րը նույն­պես մաս­նակ­ցել է մերձ­մոս­կո­վյան մի­ջո­ցառ­մա­նը, այն­պես որ Բա­քու վե­րա­դառ­նա­լուց հե­տո Զա­քիր Հա­սա­նովն ինչ-որ բան կու­նե­նա տե­ղե­կաց­նե­լու Իլ­համ Ա­լիևին։ Չէ՞ որ Տո­նո­յա­նի հայ­տա­րա­րու­թյուն­նե­րը հա­տուկ ու­շադ­րու­թյամբ էին լսում ոչ միայն ԱՊՀ եր­կր­նե­րի մյուս նա­խա­րար­նե­րը, այլև Չի­նաս­տա­նի ռազ­մա­կան գե­րա­տես­չու­թյան ղե­կա­վար Վեյ Ֆեն­խեն (որ­պես ՇՀԿ-ի ան­դամ), Ի­րա­նի (Ա­միր Խա­թա­մին), Հնդ­կաս­տա­նի (Ռաջ­նաթհ Սինգ­հը) բարձ­րաս­տի­ճան զո­րահ­րա­մա­նա­տար­նե­րը։ Նրանք բո­լո­րը «հա­տուկ կար­ծիք» ու­նեն Թուր­քիա­յի և նրա դաշ­նա­կից­նե­րի, պան­թուր­քիստ­նե­րի հա­վակ­նու­թյուն­նե­րի մա­սին։

Ա­հա թե ինչն է չա­փա­զանց հե­տաքր­քիր. բա­նակ­ցու­թյուն­նե­րի մեծ մասն ըն­թա­ցել է մա­մու­լի հա­մար փակ աշ­խա­տա­կար­գով։ Հան­դիպ­ման ար­դյունք­ներն ամ­փո­փե­լիս ՌԴ պաշտ­պա­նու­թյան նա­խա­րար Շոյ­գուն ա­սել է, որ ՇՀԿ-ի, ԱՊՀ-ի և ՀԱՊԿ-ի եր­կր­նե­րի ռազ­մա­կան ղե­կա­վար­նե­րը պայ­մա­նա­վոր­վել են ա­հա­բեկ­չու­թյան ու ծայ­րա­հե­ղա­կա­նու­թյան դեմ պայ­քա­րում ա­վե­լի սերտ հա­մա­գոր­ծակ­ցու­թյան մա­սին։ Այդ խն­դի­րը մնում է գե­րա­կա՝ նշ­ված է հա­մա­տեղ հայ­տա­րա­րու­թյան մեջ։ «Ա­ռա­ջարկ­վել է ա­հա­բեկ­չու­թյան դեմ պայ­քա­րի հա­մա­տեղ խն­դիր­նե­րը մշա­կել սեպ­տեմ­բե­րի վեր­ջի ռազ­մա­վա­րա­կան հրա­մա­նա­տա­րաշ­տա­բա­յին «Կով­կաս-2020» զո­րա­վար­ժու­թյան ըն­թաց­քում»,- հայտ­նել է Շոյ­գուն։ Իսկ աշ­խար­հում ո՞վ է բո­լո­րից ակ­տիվ պայ­քա­րում ա­հա­բեկ­չու­թյան դեմ։ Ի­հար­կե՝ Ռու­սաս­տա­նը, Ի­րա­նը, Չի­նաս­տա­նը և Հնդ­կաս­տա­նը։ Այդ փաստն ստիպ­ված կլի­նեն լր­ջո­րեն հաշ­վի առ­նե­լու թուր­քե­րը, ադր­բե­ջան­ցի­նե­րը, ինչ­պես նաև վրա­ցի­նե­րը։ Էլ ա­վե­լի մեծ հե­տաք­րք­րու­թյուն են ա­ռա­ջաց­նում բազ­մա­թիվ երկ­կողմ բա­նակ­ցու­թյուն­նե­րը (Հնդ­կաս­տան-Չի­նաս­տան, Ի­րան-Ռու­սաս­տան և այլն)։ Ի­րա­նի պաշտ­պա­նու­թյան նա­խա­րարն ար­դեն ո­րե­րորդ ան­գամ է այ­ցե­լում Ռու­սաս­տան, բա­նակ­ցու­թյուն­ներ վա­րում Շոյ­գուի, «ռու­սա­կան ռազ­մար­դյու­նա­բե­րա­կան հա­մա­լի­րի գե­նե­րա­լա­կազ­մի» հետ։

Բայց մենք շատ կու­զե­նա­յինք գո­նե ո­րոշ ման­րա­մաս­ներ ի­մա­նալ ՌԴ և Հա­յաս­տա­նի ԶՈՒ գլ­խա­վոր շտաբ­նե­րի պե­տեր, բա­նա­կի գե­նե­րալ Վա­լե­րի Գե­րա­սի­մո­վի և գե­նե­րալ-լեյ­տե­նանտ Օ­նիկ Գաս­պա­րյա­նի բա­նակ­ցու­թյուն­նե­րից։ ՌԴ ՊՆ մա­մու­լի ծա­ռա­յու­թյան ժլատ տե­ղե­կատ­վու­թյու­նը շատ բան չի հայտ­նում, թեև ան­զուսպ հա­վակ­նու­թյուն­նե­րով «ո­րոշ եր­կր­ներ» հենց միայն Գե­րա­սի­մո­վի և Գաս­պա­րյա­նի ա­ռան­ձին հան­դիպ­ման փաս­տից պետք է ան­հար­մա­րա­վե­տու­թյուն զգան։ «Քն­նար­կել են հա­մա­գոր­ծակ­ցու­թյու­նը ռազ­մա­կան ո­լոր­տում»,- հա­ղոր­դել են Մոսկ­վա­յից։ Եվ վե՞րջ։ Ոչ։ «Մեր եր­կր­նե­րի հա­մա­գոր­ծակ­ցու­թյու­նը զար­գա­նում է ինչ­պես երկ­կող­մա­նի ձևա­չա­փով, այն­պես էլ մի­ջազ­գա­յին կա­ռույց­նե­րի շր­ջա­նակ­նե­րում, նախ և ա­ռաջ՝ ՀԱՊԿ-ի,- հան­դիպ­ման ժա­մա­նակ նշել է Գե­րա­սի­մո­վը։- Հա­յաս­տանն Ան­դր­կով­կա­սում Ռու­սաս­տա­նի դաշ­նա­կի­ցը և ա­ռանց­քա­յին գոր­ծըն­կերն է»: Գաս­պա­րյա­նը Գե­րա­սի­մո­վին շնոր­հա­կա­լու­թյուն է հայտ­նել Հա­յաս­տա­նում կո­րո­նա­վի­րու­սի հետևանք­նե­րի վե­րաց­ման գոր­ծում ռու­սա­կան զին­ծա­ռա­յող­նե­րի օգ­նու­թյան հա­մար։ Ըստ նրա, Ռու­սաս­տա­նը Երևա­նի ռազ­մա­վա­րա­կան դաշ­նա­կիցն է, և նրա հետ հա­րա­բե­րու­թյուն­նե­րի զար­գաց­մա­նը Հա­յաս­տա­նում հա­տուկ նշա­նա­կու­թյուն են տա­լիս։ Բայց դա էլ ակն­հայ­տո­րեն այն ա­մե­նը չէ, ին­չի մա­սին խո­սել են գլ­խա­վոր շտաբ­նե­րի պե­տե­րը։ Ինք­նա­բե­րա­բար այդ­պի­սի են­թադ­րու­թյուն է ա­ռա­ջա­նում, երբ վեր­լու­ծում ես Տո­նո­յա­նի ե­լույ­թի դր­վագ­նե­րից մե­կը. «Հա­յաս­տա­նի Հան­րա­պե­տու­թյան ռազ­մա­վա­րա­կան շա­հե­րի մեջ են մտ­նում ոչ միայն Կով­կա­սյան տա­րա­ծաշր­ջա­նը, այլև ՀԱՊԿ-ի պա­տաս­խա­նատ­վու­թյան ողջ գո­տին, ինչ­պես նաև Մեր­ձա­վոր Արևել­քը և Արևե­լյան Մի­ջերկ­րա­ծով­քը։ Ել­նե­լով դրա­նից՝ Հա­յաս­տա­նը շա­հագր­գռ­ված է նշ­ված տա­րա­ծաշր­ջան­նե­րում խա­ղա­ղու­թյան ու կա­յու­նու­թյան պահ­պան­մամբ»: Սա Եվ­րա­սիա­յում հայ­կա­կան բա­նա­կի դե­րի բարձ­րաց­ման հն­չեղ հայտ է։ Իսկ Տո­նո­յա­նի կող­մից Մեր­ձա­վոր Արևել­քի և Արևե­լյան Մի­ջերկ­րա­ծով­քի (Կիպ­րոս, Սի­րիա, Լի­բա­նան) հի­շա­տա­կու­մը նշա­նա­կում է, որ Հա­յաս­տա­նը պետք է գոր­ծի նաև Հու­նաս­տա­նի և Ի­րա­նի բա­նակ­նե­րի հետ հա­մա­տեղ։ Բայց հարց է ծա­գում. իսկ ո՞վ է հա­մոզ­ված, որ Հա­յաս­տա­նի կա­ռա­վա­րու­թյունն ին­քը չի խո­չըն­դո­տի մեր պաշտ­պա­նու­թյան նա­խա­րա­րու­թյա­նը։ Մա­նա­վանդ որ ար­դեն հայտ­նի է, որ Ադր­բե­ջա­նը հրա­ժար­վել է «Կով­կաս-2020» զո­րա­վար­ժու­թյա­նը մաս­նակ­ցե­լուց։ Հի­շեց­նենք՝ մաս­նա­կից պե­տու­թյուն­նե­րը պատ­րաստ­վում են լու­ծե­լու «ա­հա­բեկ­չու­թյան դեմ պայ­քա­րի հա­մա­տեղ խն­դիր­ներ»։ Իսկ ո՞վ է հո­վա­նա­վո­րում ա­հա­բեկ­չու­թյու­նը, որն ուղղ­ված է, մաս­նա­վո­րա­պես, Հա­յաս­տա­նի և Ար­ցա­խի, ինչ­պես նաև Ռու­սաս­տա­նի, Ի­րա­նի և Չի­նաս­տա­նի դեմ։ Ճիշտ է՝ ԱՄՆ-ը, Իս­րա­յե­լը, Թուր­քիան և նրանց խա­մա­ճիկ­նե­րը։ Այժմ հաս­կա­նա­լի՞ է, թե ին­չու է Ա­լիևնե­րի կլա­նը հրա­ժար­վել «Կով­կաս-2020» զո­րա­վար­ժու­թյա­նը մաս­նակ­ցե­լուց։

Բայց Ի­րանն ու­նե­ցել է և ու­նի գոր­ծո­ղու­թյուն­նե­րի սե­փա­կան ծրա­գիր սկ­սում է իր զին­ված ու­ժե­րի ու անվ­տան­գու­թյան ողջ հա­մա­լի­րի կա­ռա­վար­ման բա­րե­լավ­ման նոր մեծ ծրա­գի­րը։ Սեպ­տեմ­բե­րի 6-ին Ի­րա­նի ցա­մա­քա­յին զոր­քե­րի հրա­մա­նա­տար, բրի­գա­դա­յին գե­նե­րալ Քիո­մարս Հեյ­դա­րին, ե­լույթ ու­նե­նա­լով լրագ­րող­նե­րի ա­ռաջ, բա­ցա­հայ­տել է երկ­րի սահ­ման­նե­րի եր­կայն­քով 10 հա­տուկ ռազ­մա­բա­զա­նե­րի տե­ղա­բաշխ­ման ո­րոշ տվյալ­ներ։ Նա հայ­տա­րա­րել է, որ ցա­մա­քա­յին զոր­քե­րը պետք է ու­նե­նան ա­ռանձ­նա­հա­տուկ մար­տա­վա­րա­կան բնու­թագ­րե­րով ռազ­մա­բա­զա­ներ, որ­պես­զի կա­րո­ղա­նան ճիշտ կա­տա­րել ի­րենց խն­դիր­նե­րը երկ­րի արևմտյան, հա­րավ-արևմտյան, հյու­սիս-արևե­լյան և արևե­լյան սահ­ման­նե­րի եր­կայն­քով։ Նա նշել է, որ այդ­պի­սի ա­ռա­ջին բա­զան բաց­վել է մի քա­նի օր ա­ռաջ, իսկ մնա­ցած ի­նը շարք կմտ­նեն աս­տի­ճա­նա­բար։

Ի­րա­նի արևմտյան սահ­ման­նե­րը Թուր­քիա­յի, Ի­րա­քի և Հա­յաս­տա­նի, ինչ-որ չա­փով՝ նաև Նա­խիջևա­նի և Ար­ցա­խի հետ ու­նե­ցած սահ­ման­ներն են։ Գե­նե­րալ Հեյ­դա­րիի հայ­տա­րա­րու­թյու­նը միայն մի բան է նշա­նա­կում. այն­տե­ղից, որ­տեղ լի­նե­լու են այդ 10 հա­տուկ բա­զա­նե­րը, ի­րա­նա­կան ռազ­մա­կան հրա­մա­նա­տա­րու­թյունն ակն­կա­լե­լու է ա­մե­նա­մեծ ռիս­կերն ու սպառ­նա­լիք­նե­րը։ Կյան­քը ցույց կտա, թե հատ­կա­պես որ­տե­ղից է Թեհ­րանն ուղ­ղա­կի սպառ­նա­լիք տես­նում։ Բայց զար­մաց­նում է այն, որ չի նշ­վել հյու­սիս-արևմտյան սահ­մա­նը Ադր­բե­ջա­նի հետ, թեև ի­րան­ցի զին­վո­րա­կան­նե­րին քաջ հայտ­նի է, որ Ադր­բե­ջա­նում կան Իս­րա­յե­լի դի­վեր­սիոն-քայ­քա­յիչ գաղտ­նի բա­զա­ներ և ԱՄՆ-ի, այս­պես կոչ­ված, «շար­ժա­կան բա­զա­ներ»։ Կապ­րենք, կտես­նենք... Բայց լիո­վին ակն­հայտ է, որ Թուր­քիա­յի հետ սահ­մանն Ի­րա­նը չի դի­տար­կում որ­պես անվ­տանգ ու հան­գիստ։
(շա­րու­նա­կե­լի)

Սեր­գեյ ՇԱ­ՔԱՐ­ՅԱՆՑ

Հեղինակի նյութեր

• Թուրքիայի Հանրապետությունը Մուստաֆա Քեմալ փաշայի ժամանակներից մինչ օրս․ առաջին սիոնիստական պետությունն աշխարհում-3
• Թուրքիայի Հանրապետությունը Մուստաֆա Քեմալ փաշայի ժամանակներից մինչ օրս․ առաջին սիոնիստական պետությունն աշխարհում-2
• Թուրքիայի Հանրապետությունը Մուստաֆա Քեմալ փաշայի ժամանակներից մինչ օրս․ առաջին սիոնիստական պետությունն աշխարհում
• Ժամանակակից «Ադրբեջանի հանրապետությունը» սիոնիստների, անգլո-սաքսոնների և պանթուրքիստների հենակետն է՝ ընդդեմ Իրանի և ՌԴ-ի- 2
• Ժամանակակից «Ադրբեջանի հանրապետությունը» սիոնիստների, անգլո-սաքսոնների և պանթուրքիստների հենակետն է՝ ընդդեմ Իրանի և ՌԴ-ի-1
• Երևա­նի և Ստե­փա­նա­կեր­տի ա­ռա­ջին խն­դի­րը պաշտ­պա­նու­թ­յան եր­կու պե­տա­կան կո­մի­տե­նե­րի շտապ ձևա­վո­րումն է
• Երևա­նի և Ստե­փա­նա­կեր­տի ա­ռա­ջին խն­դի­րը պաշտ­պա­նու­թ­յան եր­կու պե­տա­կան կո­մի­տե­նե­րի շտապ ձևա­վո­րումն է
• Կրկին ու կր­կին՝ «Փա­շի­ն­յա՛ն, հե­ռա­ցի՛ր». սա ժո­ղովր­դի պա­հանջն է
• Կրկին ու կր­կին՝ «Փա­շի­ն­յա՛ն, հե­ռա­ցի՛ր». սա ժո­ղովր­դի պա­հանջն է
• Փա­շի­ն­յանն ա­մեն օր, կա­մա­վոր հրա­ժա­րա­կան չտա­լով, ըն­դա­մենն ա­պա­ցու­ցում է, որ հա­կա­հայ ու­ժե­րի դրա­ծո է
• Բաց հարց Ռու­սաս­տա­նի ԶԼՄ-նե­րին. Ինչ­քա՞ն կա­րե­լի է ստել Ար­ցա­խի հար­ցում հա­յե­րի «մեղ­քի» մա­սին
• Ռու­սաս­տանը, Հա­յաս­տա­նի իշ­խա­նու­թ­յուն­նե­րի թողտ­վու­թ­յամբ, Թուր­քիա­յին ներս է թո­ղել Այսր­կով­կա­սի մեր մա­սը
• Թուր­քիան մուտք է գոր­ծել տա­րա­ծաշր­ջան ու Ար­ցա­խից սպառ­նում է և՛ Ի­րա­նին, և՛ Ռու­սաս­տա­նին
• Փա­շի­ն­յան, խոս­տո­վա­նիր, գու­ցե Զան­գե­զուրն է՞լ եք ար­դեն վա­ճա­ռել թուր­քե­րին
• Հա­յաս­տա­նի քա­ղա­քա­ցի­նե­րի մի մա­սը դա­վա­ճա­նել է ողջ հայ ժո­ղովր­դին
• Մեր ժո­ղովր­դին ԱՄՆ-ը, Իս­րա­յե­լը, Անգ­լիան և Թուր­քիան դա­վա­ճան­նե­րի ձեռ­քով «Այսր­կով­կաս­յան Դեյ­թոն» են պար­տադ­րել
• «Ով խա­ղա­ղու­թ­յուն է ու­զում խայ­տա­ռա­կութ­յան գնով, կս­տա­նա և՛ պա­տե­րազմ, և՛ խայ­տա­ռա­կութ­յուն»
• Թեհ­րա­նում ար­դեն ըն­դուն­ված են ինչ-որ պատ­շաճ ո­րո­շում­ներ
• Թեհ­րա­նում ար­դեն ըն­դուն­ված են ինչ-որ պատ­շաճ ո­րո­շում­ներ
• Թեհ­րա­նում ար­դեն ըն­դուն­ված են ինչ-որ պատ­շաճ ո­րո­շում­ներ

Մեկնաբանություններ