Հռոմը՝ հավերժական քաղաք
17.03.2020 | 00:13
Համաճարակները 21-րդ դարի հայտնագործությունը չեն: Մարդկությանը միշտ էլ պատուհասել են ախտեր, որ այդ պահին բուժելու հնարավորություններ չի ունեցել:
Նույնիսկ տեսություններ են առաջադրվել, որ տևական պատերազմների, սոցիալ-տնտեսական վատ պայմանների պատճառով տարբեր երկրներում որոշակի ժամանակում մարդիկ սկսել են կորցնել իմունիտետը, ու հենց այդ ժամանակ ի հայտ են եկել հիվանդություններ, որոնց նրանց թուլացած օրգանիզմը ի վիճակի չի եղել դիմադրել: Եվ այնուամենայնիվ, իր հիշվող պատմության մեջ մարդկությունն ընդամենը 4 համաճարակ է արձանագրել: Չորրորդի ականատեսը մենք ենք:
Մարտի 11-ին ԱՀԿ-ն կորոնավիրուսը հայտարարեց համավարակ՝ պանդեմիա: Այսօր ակնհայտ է՝ առողջապահության միջազգային չինովնիկները անպատրաստ էին ու չափազանց հապաղեցին հայտարարության մեջ, առավել ևս՝ մինչ օրս չկան ընդհանրական ցուցումներ: ԱՀԿ-ն ձախողվեց պարտականությունների մեջ, ու ոչ միայն ԱՀԿ-ն: Ձախողվեցին այն երկրները, որ բաց թողեցին վարակակիրների առաջին ալիքը, երկրորդ ալիքն արդեն համաճարակ բերեց:
Այս օրերին տարբեր հայտարարություններ են հնչում: Բայց ամենաանկեղծը «Լիվերպուլի» գլխավոր մարզիչ Յուրգեն Կլոպի խոսքն էր. «Չեմ կարծում, որ հիմա այն պահն է, երբ ֆուտբոլային մարզչի կարծիքը կարևոր է։ Բայց հասկանում եմ, որ մեր երկրպագուները ցանկանում են լսել թիմին, ու կարտահայտվեմ։ Առաջին հերթին մենք պետք է անենք հնարավոր ամեն ինչ միմյանց պաշտպանելու համար։ Ես խոսում եմ հասարակության համատեքստում։ Այդպես պետք է լինի միշտ, բայց հիմա դա կարևոր է առավել քան երբևէ։ Ֆուտբոլը թվում է ամենակարևորն է։ Բայց հիմա ֆուտբոլն ու ֆուտբոլային խաղերն ընդհանրապես կարևոր չեն։ Իհարկե, մենք չենք ուզում խաղալ դատարկ տրիբունաների առջև։ Չենք ուզում, որ խաղերն ու մրցաշարերը դադարեցվեն, բայց եթե դա կօգնի մեկ մարդու մնալ առողջ, միայն մեկ մարդու, մենք կանենք դա։ Եթե խոսքը ֆուտբոլի և հասարակության առողջության միջև ընտրության մասին է, չկան հարցեր։ Այս վիրուսը ցույց է տալիս, որ ֆուտբոլը իմունիտետ չի տալիս։ Մեր մտքերն ու աղոթքներն այն մարդկանց հետ են մեր մրցակից թիմերից, որ տուժում են այս ամենից։ Ոչ ոք չգիտի, թե ինչ է մեզ սպասում։ Որպես թիմ՝ մենք պետք է հավատանք, որ իշխանությունները կայացնում են որոշումներ առողջ մտքով։ Ներկա պահին, երբ այսքան մարդիկ մեր քաղաքից, շրջանից, երկրից ու ամբողջ աշխարհից առերեսվում են խուճապի ու անվստահության հետ, անարդար կլիներ խոսել այլ խնդրի մասին, բացի այն, որ մարդիկ պետք է հոգ տանեն միմյանց նկատմամբ և հետևեն փորձագետների խորհուրդներին։ Մեր ուղերձը երկրպագուներին՝ առողջությունը դրեք առաջին տեղում։ Ռիսկի մի դիմեք։ Մտածեք հասարակության մասին։ Խնդրում եմ, հոգ տարեք միմյանց նկատմամբ»:
Յուրգեն Կլոպը եզակի է իր տեսակի մեջ, որովհետև հազարավորները, գուցե միլիոնավորները այդպես չեն մտածում, ու հենց դա է պատճառը, որ պսակակիր վարակը տարածվում է՝ առանց սահմանների նայելու: Այսօր Եվրոպան է դարձել կորոնավիրուսի կենտրոնը: Բարեկեցիկ, զարգացած առողջապահությամբ ու կազմակերպված Եվրոպան կապիտուլացվել է չինական արտադրության վարակի առաջ: Մինչդեռ Չինաստանը փակում է հիվանդանոցներն ու օգնության ձեռք մեկնում աշխարհին: Գուցե տարօրինակ է, գուցե օրինաչափ, որ կորոնավիրուսի հայելու առաջ դրսևորվում են աշխարհի ազգային առանձնահատկությունները: Ապշեցրին ու հիացրին իտալացիները, որ Իրանից ու Չինաստանից հետո աշխարհում ամենաշատ մահերն են տալիս: Իտալացիները երգում են: Ամենուր: Իրենց տներում և բնակարաններում ինքնամեկուսացված իտալացիները բացում են պատուհաններն ու երգում, որ մահին ասեն՝ մենք ողջ ենք, ու մենք քեզնից չենք վախենում: Մենք չենք մեռնելու, որովհետև երգում ենք կյանքի համար ու կյանքի մասին: Եվ միանգամայն օրնաչափ էր, որ հենց Հռոմի Ֆրանցիսկոս պապը իրավունք ուներ ու պիտի հանճարեղ ուղերձով դիմեր իտալացիներին. «Այսօր՝ քնելուց առաջ մտածեք այն օրվա մասին, թե երբ կրկին դուրս կգանք փողոց: Երբ կրկին կգրկախառնվենք, իսկ ընտանիքով առևտուր անելու հնարավորությունը իրական տոն կթվա: Կմտածենք այն օրվա մասին, թե ինչպես մեր կյանք կվերադառնան սուրճը՝ սրճարաններում, գրկախառնությունները, միմյանց հպված մարդկանց լուսանկարները:
Կմտածենք, թե ինչպես իրողությունն անցյալ կդառնա, իսկ մեր բնականոն կյանքը՝ նվեր՝ անսպասելի և հիասքանչ: Մենք կսիրենք այն ամենը, ինչ մինչ օրս թվում էր բնականոն, կգնահատենք ամեն վայրկյանը. ծովափում լողալը, արևածագը, արևամուտը, կենացներն ու ժպիտները: Մենք կրկին միասին կծիծաղենք: ՈՒժ և քաջություն ձեզ: Շուտով կհանդիպենք»:
Շատերը դատապարտեցին Մեծ Բրիտանիայի վարչապետ Բորիս Ջոնսոնին, որ հայտարարեց՝ «Այս համաճարակի ավարտին շատ ընտանիքներ կկորցնեն իրենց սիրելիներին»: Բայց նրա հայտարարությունը ոչ թե խուճապի տարածում էր, այլ զուտ բրիտանական պրագմատիզմ, որ պարտադրում է ամեն ինչին պատրաստ լինել, իսկ հիմա մեկուսացնում են 70-ն անց մարդկանց:
Մեկ ամիս առաջ Ֆրանսիայի նախագահ Էմանուել Մակրոնը զգուշացնում էր, որ վարակը 10-15 շաբաթ հետո է ժանիքները ցույց տալու ու հորդորում էր հոգ տանել ծերերին:
ԱՄՆ նախագահ Դոնալդ Թրամփը, որ սկզբում պարծենում էր, թե Ամերիկան անպարտ է ինչ-որ վիրուսի առաջ, փակել է երկիրը՝ խուճապ առաջացնելով աշխարհի ֆոնդային բորսաներում, ու ազատ շունչ քաշեց միայն թեստի բացասական պատասխանից հետո:
Իսկ Հայաստանու՞մ: Փետրվարի 29-ին արձանագրված առաջին վարակից հետո, որին նոր դեպքեր չհաջորդեցին, մենք հանգստացանք այնքան, որ քիչ էր մնում հայտարարեինք՝ հայերը կորոնավիրուսով չեն հիվանդանում: ՈՒ մնացինք «Կորոնավիրուսն ու՞մ շունն է» մակարդակին: Կորոնավիրուսի հայելին Հայաստանում ի հայտ բերեց ոչ միայն իշխանության անպատրաստությունն ու անկազմակերպվածությունը, իրականության ոչ համարժեք ընկալումը, այլև ամբողջ հասարակության: Հենց հիմա են ամեն օր եթեր սփռում հաղորդումներ, լրատվամիջոցներում հայտնվում կանխատեսումներ, որ աշխարհի վերջը հենց վաղն է, բայց մինչ այդ Թուրքիան ու Ադրբեջանը հարձակվելու են Հայաստանի վրա, որովհետև նավթի գնանկումը Բաքվում առաջացնելու է սոցիալական բողոքի մեծ ալիք, ու Ալիևն այդ ալիքը հանդարտեցնելու համար հարձակվելու է Արցախի կամ Հայաստանի վրա: Թուրքիան էլ՝ իր կողմից, որովհետև պարտվում է Իդլիբում ու Պուտինից վրեժը մեզնից է հանելու:
Մարազմն էլ պիտի սահման ունենա: Թուրքիան ու Ադրբեջանը ամեն օր կարող են հարձակվել ում վրա ուզեն, քաղաքականությունից ու աշխարհաքաղաքականությունից մի քիչ տեղյակ մեկը այդ քաղաքական բայղուշության վրա միայն կծիծաղի: Կորոնավիրուսն ապացուցեց, որ Հայաստանում չկա վարակաբանություն, համենայն դեպս՝ ԳԱԱ-ն ու պետությունը շահագրգռված չեն, որ վիրուսոլոգիան զարգանա, մինչդեռ դա ազգային անվտանգության ոլորտ է:
Կորոնավիրուսն ապացուցեց, որ Ազգային ժողովը մանկապարտեզ է, այլապես հունվարի վերջին պետք է ընդուներ օրենք, որը կկարգավորեր պետական կառույցների գործունեությունը համաճարակների պարագայում՝ սահմանելով՝ երբ է հայտարարվում համաճարակ, որ կառույցը ինչ պետք է անի, մասնավորապես՝ Սահմանադրության և գործող օրենքների սահմաններում՝ սահմանելով նաև պատասխանատվություն այն քաղաքացիների նկատմամբ, որ կխախտեն հատուկ դրության ռեժիմը և իրենց գործողություններով հասարակական վտանգի աղբյուր կդառնան:
Կորոնավիրուսը ապացուցեց, որ ՀՀ ամենաբարձր իշխանությունը գերանպատասխանատու է իր իսկ առողջության նկատմամբ, այլապես վարչապետն ու կինը ստիպված չէին լինի ինքնամեկուսանալ Սևանում ու մեկ օր անց միայն երջանիկ հայտարարել՝ թեստը բացասական է:
Կորոնավիրուսը Հայաստանում ապացուցեց, որ պետությունը պարտավոր է սահմանափակումներ մտցնել, ու մարդկանց գիտակցությանն ապավինելը թեթևամտության գագաթնակետն է: Ապացույցը՝ Էջմիածնի նշանդրեքը: Հիմա ազգովին մեղադրում ենք Իտալիայից եկած մի կնոջ, ու ոչ ոք չի ասում՝ բժիշկը պատասխանատու չէ՞: Բժիշկը մեղավո՞ր չէ, որ ամբողջ մի քաղաք հնարավոր վիրուսակիր է դարձել:
Կորոնավիրուսն ապացուցեց, որ Հայաստանի իշխանությունը կտրված է ոչ միայն աշխարհում, այլև երկրում կատարվող իրադարձություններից: Այլապես, երբ հարևան երկրներում վիրուսը ժամերում էր տարածվում, վարչապետն արձակուրդ չէր գնա ու հանրաքվեի քարոզչությամբ չէր զբաղվի՝ վտանգելով ՀՀ «հպարտ» քաղաքացիներին: Առողջապահության նախարարը նոր է միայն ռապիդ թեստեր ձեռք բերելու փորձեր անում, որ վարակը կես ժամում, ոչ թե 24 ժամում են ի հայտ բերում: Փաստացի՝ Հայաստանում արդեն գործում էր հատուկ դրություն՝ ոչ միայն դպրոցներն ու բուհերն են փակվել, այլև Մատենադարանը, թատրոնները, ցուցասրահները, մոլերը… Եվ միայն երեկ՝ վարակակիրների երկրաչափական պրոգրեսիայով աճի վտանգի առաջ. վերջապես սահմանվեց հատուկ դրություն՝ համարյա մեկ ամիս վատնելուց հետո, երբ դոփում էինք պարացետամոլ, դիմակներ, ալկոգել շրջագծում: Իշխանությունը զբաղված էր հանրաքվեով՝ չգիտակցելով, որ ոչ մի հանրաքվե մեկ մարդու կյանք չարժի:
30 վարակակիրներ պիտի ի հայտ գային, որ վարակի վտանգավորությունն ընկալվեր, ու գուցե չընկալվեր էլ, եթե վարչապետն անմիջականորեն չհայտնվեր թիրախում: ՈՒ այս պայմաններում էլ դեռ բանավիճում էին՝ Սահմանադրությունը հատուկ դրություն սահմանելու հնարավորություն չի՞ տալիս, թե՞ տալիս է: Կարծես մարդիկ են օրենքների համար, ոչ թե օրենքները՝ մարդկանց: Այս քաղաքական թեթևամտությունը անուն չունի: Ռուսաստանը չի հետաձգում իր հանրաքվեն, մենք էլ չենք հետաձգի՝ մտայնությունը անուն չունի:
Ամբողջ աշխարհում տնտեսական ճգնաժամի ուրվականն է շրջում, ոչ ոք չի կարող ասել՝ քանի երկիր ռեցեսիա ու դեֆոլտ կհայտարարի, իր երկու սահմանները փակած Հայաստանում ի՞նչ կկատարվի, բեռնափոխադրումները ինչքա՞ն կտևեն, մեկ ամսվա մթերքը բավարա՞ր է: Մենք դեռ չենք գիտակցել՝ ինչ է նշանակում ՊԱՆԴԵՄԻԱ: COVID-19-ը մեզ համար Կանադայի վարչապետի կինն էր, Իսպանիայի վարչապետի կինը, Մեծ Բրիտանիայի առողջապահության նախարարը… Չինաստանը, Իրանը, Իտալիան, Ֆրանսիան, Իսպանիան, բայց ոչ մենք: Ոչ մեր երկիրը, ոչ մեր պետությունը: Բայց ոչ պատարագների դադարեցում, բայց ոչ հանրաքվեի հետաձգում, բայց ոչ հատուկ դրություն: Պետության ամբիցիան անձնականից բարձր է՝ սա պիտի լինի պետության առաջին դեմքերի առաջին պատվիրանը: Աստված առաջին քայլի մեջ է, ոչ թե երկրորդների հավատարմության: Հայ առաքելական եկեղեցին դեռ փետրվարին պիտի հայտարարեր, որ Եկեղեցին Աստծու տունն է, բայց Աստծու տուն է մեզնից ամեն մեկի սիրտը։ Պահքի շրջանում, երբ փակ են եկեղեցու խորանի վարագույրները, երբ վիրուսը տարածվել է աշխարհով ու փոխանցվում է օդակաթիլային ճանապարհով, Հայ Առաքելական եկեղեցու սպասավորները կաղոթեն առ Աստված եկեղեցում, իսկ մենք պահելով համակեցության կանոնները, կմիանանք այդ աղոթքին մեր տներում։ Եվ՝ արգելեր պսակադրություններն ու կնունքները: Հովիվը իր հոտի բոլոր ոչխարների համար է պատասխանատու, առաջին հերթին՝ քոսոտ: Տնտեսի կիրակին նաև այդ խորհուրդն ունի: Երբ փակվեցին Հռոմի Սուրբ Պետրոսի դռները՝ պապի հրամանով, Հռոմի քաղաքապետն էլ փակեց Սուրբ Պետրոսի հրապարակ բերող ճանապարհները: Այդ պատճառով է Հռոմը հավերժական քաղաք: Իսկ Հայաստանը 12 մայրաքաղաք է փոխել: Առողջ եղեք, խնդրեք ՔՊ-ին հայտարարի՝ վաղը ամառ է:
Անահիտ ԱԴԱՄՅԱՆ
Հ.Գ. Իսկ ընդհանրապես կորոնավիրուսը Հայաստանում՝ հակառակ բոլորի, ապացուցում է, որ չկան սևեր ու սպիտակներ, չկա իշխանություն ու ընդդիմություն, Աստծո թևի տակ ապրում են մարդիկ, որ անպաշտպան են վարակների առաջ: ՈՒ միասին պիտի հաղթահարեն պատուհասները: Նաև իրենց ներսում ծվարած: Մենք ամեն ինչում իշխանությանն ենք մեղադրում՝ սովորաբար, բայց և ո՞վ ասաց, որ միայն ջրհեղեղն էր Աստծո պատիժ, որ կորոնավիրուսը նույն դերը չի կատարում: Նոյն էլ չկա, որ տապան կառուցի: Ինքնամեկուսանալիս՝ մտածեք նաև այդ մասին: Աստված ամենազոր է, բայց գործում է մարդկանց միջոցով:
Հեղինակի նյութեր
Մեկնաբանություններ