Հայ ժո­ղովր­դի մա­սին հո­գա­լը չի ե­ղել ա­մե­րի­կա­ցի օ­րենս­դիր­նե­րի մտ­քում

(Նախորդ մասը)

Մենք վե­րա­պա­հում ա­րե­ցինք ա­մե­նաս­կզ­բում, որ հոկ­տեմ­բե­րի 29-ը նշա­նա­կա­լի ամ­սա­թիվ է։ Եվ ա­հա՝ երկ­րորդ պատ­ճա­ռը։ Աշ­խար­հը վկա դար­ձավ, որ այդ օրն ԱՄՆ-ի խոր­հր­դա­րա­նի (Կոնգ­րե­սի) ստո­րին պա­լա­տը՝ Ներ­կա­յա­ցու­ցիչ­նե­րի պա­լա­տը, ձայ­նե­րի ճն­շող գե­րակշ­ռու­թյամբ հեր­թա­կան ան­գամ բա­նաձև է ըն­դու­նում 1915-23 թթ. Հա­յոց ցե­ղաս­պա­նու­թյան վե­րա­բե­րյալ։ Հա­յաս­տա­նում ի­րա­րան­ցումն այն­պի­սին էր, որ հա­մա­ցան­ցով ու­ղիղ հա­ղոր­դում­ներ էին գա­լիս ԱՄՆ-ի Ներ­կա­յա­ցու­ցիչ­նե­րի պա­լա­տից, «մո­լեգ­նում» էին հայ­կա­կան հե­ռուս­տաա­լիք­նե­րը և այլն։ Մի՞­թե պարզ չէ, թե ին­չու։ Նշա­նա­կում է Հա­յոց ե­ղեռ­նի հար­ցը կարևո­րու­թյուն է ստա­ցել ԱՄՆ-ի հա­մար, ինչ­պես նաև Հա­յաս­տա­նի ա­մե­րի­կա­մետ քա­ղա­քա­ցի­նե­րի ու քա­ղա­քա­կան խա­վի հա­մար, ո­րոնք կար­ծես «մո­ռա­ցել» են հի­շեց­նել մարդ­կանց, որ այդ նույն Ներ­կա­յա­ցու­ցիչ­նե­րի պա­լատն ար­դեն առն­վազն եր­րորդ ան­գամ է ըն­դու­նում այդ­պի­սի բա­նաձև։ Բայց ի՞նչ օ­գուտ։ Այ­նու­հետև ա­մեն ինչ և միշտ, որ ըն­դու­նում էր Ներ­կա­յա­ցու­ցիչ­նե­րի պա­լա­տը, շր­ջա­փակ­վում էր Կոնգ­րե­սի վե­րին պա­լա­տի՝ Սե­նա­տի կող­մից։ Կամ էլ ԱՄՆ-ի այս կամ այն նա­խա­գա­հի անձ­նա­կան մի­ջամ­տու­թյամբ ընդ­հան­րա­պես եր­կար տա­րի­նե­րով «ան­հե­տա­նում» էր Կոնգ­րե­սի օ­րա­կար­գից։ Հա­յաս­տա­նում 2019-ի հոկ­տեմ­բե­րի 29-ին ոչ ոք դա «չհի­շեց»։ Եվ ի­զուր։

Ներ­կա­յա­ցու­ցիչ­նե­րի պա­լա­տի ըն­դու­նած բա­նաձևը պետք է դի­տար­կել բա­ցա­ռա­պես այն աշ­խար­հա­քա­ղա­քա­կան ի­րո­ղու­թյուն­նե­րի լույ­սի ներ­քո, ո­րոնց հոր­ձա­նու­տում Սի­րիա­յի շուրջ ա­մե­րի­կա-թուր­քա­կան վեր­ջին դի­վա­նա­գի­տա­կան տա­րա­ձայ­նու­թյուն­նե­րը, Սպի­տակ տան ղե­կա­վա­րի քա­ղա­քա­կան վար­քի «անտ­րա­մա­բա­նու­թյու­նը» խա­ղա­ցին ի­րենց գլ­խա­վոր ու ամ­փո­փիչ դե­րը։ Ա­վե­լի պարզ՝ դա «Թուր­քիա­յին պատ­ժե­լու» ցու­ցադ­րա­կան ու ակն­հայ­տո­րեն թա­տե­րա­կա­նաց­ված գոր­ծո­ղու­թյուն էր, այ­սինքն, պա­տաս­խան էր այն բա­նի, որ Թուր­քիան ար­տա­քուստ վերջ­նա­կա­նո­րեն ան­ցել է արևմտյան գոր­ծըն­կեր­նե­րի թույ­լատ­րած սխալ­մունք­նե­րի «կար­միր գի­ծը»։ Բայց դա ա­վե­լի շատ այն է, ինչն աշ­խար­հին, որ­պես «բա­ցատ­րու­թյուն», կու­զեին մա­տու­ցել հենց ա­մե­րի­կա­ցի­ներն ու թուր­քե­րը։ Ստորև պարզ կդառ­նա, թե ին­չու է ար­ված այս վե­րա­պա­հու­մը։ Չնա­յած այն բա­նին, որ նման բա­նաձևի ըն­դուն­ման հե­տաձ­գու­մը Վա­շինգ­տո­նի վեր­ջին հաղ­թա­թուղ­թը չէր, այ­նուա­մե­նայ­նիվ, նման քայ­լը կա­րող է նշա­նա­կել Էր­դո­ղա­նի հեր­թա­կան մար­տա­վա­րա­կան թե­քու­մը դե­պի Կրեմլ, նույ­նիսկ Ի­րա­նի կող­մը, և այդ դեպ­քում ան­պայ­ման նոր «սա­կար­կու­թյուն­ներ» են լի­նե­լու ԱՄՆ-ի և Թուր­քիա­յի միջև։ Բայց չէ՞ որ միշտ էլ այդ­պես է ե­ղել։ Սո­չիի վեր­ջին հան­դիպ­ման ժա­մա­նակ պարտ­վե­ցին և Թուր­քիան, և ԱՄՆ-ը, իսկ Սի­րիա­յում ու­ժե­ղա­ցան Ռու­սաս­տա­նի և Ի­րա­նի դիր­քե­րը։ Ա­յո, թուր­քա­կան ինք­նա­բա­վու­թյան ցու­ցադ­րու­մը բազ­մաս­տի­ճան ան­հա­ջո­ղու­թյուն կրեց, այդ պատ­ճա­ռով ճիշտ չէր լի­նի պն­դել, թե Ցե­ղաս­պա­նու­թյան ճա­նաչ­ման բա­նաձևի ըն­դու­նումն ան­պայ­ման պետք է լի­ներ «հե­ղա­փո­խա­կան» Փա­շի­նյա­նի կա­ռա­վար­ման ժա­մա­նակ։ Ոչ, ԱՄՆ-ի Ներ­կա­յա­ցու­ցիչ­նե­րի պա­լա­տի նման քա­ղա­քա­կան, ա­վե­լի ճիշտ՝ քա­ղա­քա­կա­նաց­ված ո­րոշ­մա­նը Երևա­նը չի կա­րող ար­դյու­նա­վետ քա­ղա­քա­կան ար­ձա­գանք տալ՝ գտ­նե­լով հա­մար­ժեք ու սթափ գնա­հա­տա­կան­ներ։ Ա­վե­լին, Երևա­նի նման սթա­փու­թյան բա­ցա­կա­յու­թյան ու գերզ­գա­յուն ա­պա­կա­ռու­ցո­ղա­կան ըն­կալ­ման վրա էլ հաշ­վարկ­ված է տվյալ բա­նաձևը։ Ո­րով­հետև այն ա­մե­նը, ին­չը կա­րող էր խա­ղար­կել սթափ դի­վա­նա­գի­տու­թյու­նը, քա­ղա­քա­կան ու աշ­խար­հա­քա­ղա­քա­կան կեղծ կողմ­նո­րո­շիչ­նե­րով ղե­կա­վար­վող հայ­կա­կան «թավ­շյա» կա­ռա­վա­րու­թյու­նը վե­րա­ծում է զրո­յի՝ ըն­թա­ցիկ ի­րա­դար­ձու­թյուն­նե­րին հատ­կաց­նե­լով ազ­գա­յին շա­հե­րի նկատ­մամբ գե­րիշ­խող ա­պա­կա­ռու­ցո­ղա­կան գոր­ծոն­նե­րի դեր։

Այժմ Ան­կա­րան ակ­տի­վո­րեն «վի­րա­վոր­վա­ծու­թյուն» է խա­ղար­կում։ Թուր­քիան ամ­բող­ջու­թյամբ մեր­ժում է Հա­յոց ցե­ղաս­պա­նու­թյու­նը ճա­նա­չե­լու մա­սին ԱՄՆ-ի Ներ­կա­յա­ցու­ցիչ­նե­րի պա­լա­տի ըն­դու­նած բա­նաձևը՝ աս­վում է Թուր­քիա­յի ԱԳՆ-ի հայ­տա­րա­րու­թյան մեջ։ «Ամ­բող­ջու­թյամբ մեր­ժում ենք «Հա­յոց ցե­ղաս­պա­նու­թյան վե­րա­բե­րյալ ԱՄՆ-ի դիր­քո­րո­շու­մը հաս­տա­տե­լու մա­սին» N 296 բա­նաձևը։ Այդ փաս­տա­թուղ­թը նա­խա­տես­ված է ներ­քին լսա­րա­նի հա­մար և չու­նի որևէ պատ­մա­կան և ի­րա­վա­կան հիմ­նա­վո­րում»,- ըն­դգ­ծել են Թուր­քիա­յի ԱԳՆ-ում։- Այդ ո­րո­շու­մը Թուր­քիա­յի կա­ռա­վա­րու­թյան ու ժո­ղովր­դի հա­մար ոչ մի նշա­նա­կու­թյուն չու­նի։ Քա­ղա­քա­կա­նա­պես հիմ­նա­վոր­ված փաս­տա­թուղ­թը ծա­ռա­յում է հայ­կա­կան լոբ­բիի և ԱՄՆ-ի հա­կա­թուր­քա­կան շր­ջա­նակ­նե­րի շա­հե­րին, ոչ ա­վե­լի։ Պատ­մա­կան ի­րա­դար­ձու­թյուն­նե­րը դի­տա­վո­րու­թյամբ խե­ղա­թյու­րե­լը սար­սա­փե­լի սխալ է»։ Ա­հա նաև Թուր­քիա­յի արտ­գործ­նա­խա­րար Չա­վու­շօղ­լուի զր­պար­տանք­նե­րը։ Ըստ նրա, դրա­նով ԱՄՆ-ը «վրեժ է լու­ծել» այն բա­նի հա­մար, որ Թուր­քիան Սի­րիա­յում իր «Խա­ղա­ղու­թյան ա­կունք» գոր­ծո­ղու­թյամբ խան­գա­րել է ԱՄՆ-ի պլան­նե­րին։ «Նրանք, ում պլան­նե­րը խա­փան­վել են, դի­մում են ար­դեն հնա­ցած բա­նաձևե­րի։ Ե­թե նրանք հա­վա­տում են, թե այդ­պի­սով վրեժ կլու­ծեն, սխալ­վում են։ Պատ­մու­թյու­նը քա­ղա­քա­կա­նու­թյան մեջ օգ­տա­գոր­ծող­նե­րի տվյալ խայ­տա­ռակ ո­րո­շու­մը ո­չինչ չի նշա­նա­կում մեր կա­ռա­վա­րու­թյան ու ժո­ղովր­դի հա­մար և ի­րա­վա­կան որևէ ուժ չու­նի»,- «Թվի­թե­րում» գրել է Չա­վու­շօղ­լուն։ Նա նշել է, որ Թուր­քիան Վա­շինգ­տո­նին կպա­տաս­խա­նի հա­կա­թուր­քա­կան բա­նաձևի ըն­դուն­ման կա­պակ­ցու­թյամբ։

Տա­րօ­րի­նակ է, բայց թուրք նա­խա­րարն ինչ-որ բա­նում ճիշտ է։ Բա­նաձևն ան­զոր է, այն օ­րենք չէ։ Այն չի նա­խա­տե­սում Հա­յոց ցե­ղաս­պա­նու­թյան զո­հե­րի անձ­նա­կան ու գույ­քա­յին ոտ­նա­հար­ված ի­րա­վունք­նե­րի վե­րա­կանգ­նում։ Բա­ցի դրա­նից, դեռ հաս­տատ­ված չէ ԱՄՆ-ի բարձ­րա­գույն գոր­ծա­դիր իշ­խա­նու­թյան կող­մից։ Այս­տեղ մեզ փոր­ձել են լկ­տիո­րեն խա­բել, թե իբր պետք չէ Սե­նա­տի հա­վա­նու­թյու­նը, բա­նաձևն իս­կույն ու­ժի մեջ է մտ­նում։ Նախ, ե­թե Սե­նա­տը պետք չէ, ա­պա կոնգ­րես­մեն­ներն ին­չու սկ­սե­ցին Սե­նա­տին կոչ ա­նել, որ ըն­դու­նի Ցե­ղաս­պա­նու­թյան վե­րա­բե­րյալ բա­նաձևը։ Միայն եր­կու պա­լատ­նե­րի միա­ձայ­նու­թյան դեպ­քում է նա­խա­գա­հը հաս­տա­տում այս կամ այն ո­րո­շու­մը։ Երկ­րորդ, ըն­դուն­ված ո­րո­շու­մը չի նա­խա­տե­սում Ցե­ղաս­պա­նու­թյան զո­հե­րի անձ­նա­կան ու գույ­քա­յին ոտ­նա­հար­ված ի­րա­վունք­նե­րի վե­րա­կանգ­նում։ Եվ ո՞վ կա­րող է նա­խօ­րոք ա­սել, թե այդ բա­նաձևը կհաս­տա­տեն գո­նե Սե­նա­տում։ Մենք չենք կա­րող ա­սել «ա­յո» կամ «ոչ»։ Եվ ա­մե­րի­կա­ցի­նե­րին բո­լո­րո­վին չի ան­հան­գս­տաց­րել ՌԴ պաշտ­պա­նու­թյան նա­խա­րա­րի ժա­մա­նու­մը Հա­յաս­տան։ Իսկ թե հենց ին­չը, այժմ կդի­տար­կենք։

Լու­ծու­մը թաքն­ված է ՌԴ պաշտ­պա­նու­թյան նա­խա­րա­րի հոկ­տեմ­բե­րի 26-ի հայ­տա­րա­րու­թյան, ինչ­պես նաև այն բա­նի մեջ, որ Դո­նալդ Թրամ­փը, պարզ­վում է, Ռոկ­ֆել­լեր­նե­րի ըն­տա­նի­քի նավ­թա­յին ըն­կե­րու­թյուն­նե­րին «հրա­վի­րել» է Սի­րիա­յի նավ­թա­դաշ­տեր, ո­րոնք սի­րիա­ցի­նե­րից՝ դրանց ի­րա­կան տե­րե­րից պաշտ­պա­նե­լը ա­մե­րի­կա­ցի­նե­րը ոչ մի կերպ չեն ու­զում դա­դա­րեց­նել։ Հի­շեց­նենք՝ ՌԴ ՊՆ պաշ­տո­նա­կան ներ­կա­յա­ցու­ցիչ, գե­նե­րալ-մա­յոր Ի­գոր Կո­նա­շեն­կո­վը հոկ­տեմ­բե­րի 26-ին հայ­տա­րա­րել է, թե ռուս զին­վո­րա­կան­նե­րը հաս­տա­տում են ստա­ցել այն բա­նի, որ ԱՄՆ-ի Պեն­տա­գո­նը վե­րահս­կել և մինչ օրս վե­րահս­կում է Սի­րիա­յի տա­րած­քում նավ­թի հա­նույթն ու ար­տա­հա­նու­մը։ ՌԴ ՊՆ-ն տիե­զե­րա­կան հե­տա­խու­զու­թյան լու­սան­կար­ներ է ներ­կա­յաց­րել, ո­րոն­ցում երևում են Սի­րիա­յի տա­րած­քից ԱՄՆ-ի հա­տուկ գոր­ծո­ղու­թյան ու­ժե­րի (ՀԳՈՒ) զին­ծա­ռա­յող­նե­րի և ա­մե­րի­կյան մաս­նա­վոր ռազ­մա­կան ըն­կե­րու­թյուն­նե­րի (ՄՌՈՒ) աշ­խա­տա­կից­նե­րի պաշտ­պա­նու­թյան ներ­քո հե­ռա­ցող նավ­թա­տար ավ­տո­ցիս­տեռն­նե­րը։ Ռու­սաս­տա­նի զին­վո­րա­կան­նե­րը հրա­պա­րա­կել են նավ­թի հան­քա­վայ­րե­րի քար­տե­զը և տիե­զե­րա­կան հե­տա­խու­զու­թյան լու­սան­կար­նե­րը, ո­րոնք ար­վել են 2019 թ. սեպ­տեմ­բե­րին։ Ինչ­պես ըն­դգ­ծել է Կո­նա­շեն­կո­վը, սի­րիա­կան նավ­թը ԻՊ-ի ա­հա­բե­կիչ­նե­րի ջախ­ջա­խու­մից և՛ ա­ռաջ, և՛ հե­տո ԱՄՆ-ի զին­ծա­ռա­յող­նե­րի պաշտ­պա­նու­թյան ներ­քո Անդ­րեփ­րա­տում ակ­տի­վո­րեն ար­դյու­նա­հան­վել և բեն­զա­տար­նե­րով զանգ­վա­ծա­բար ու­ղարկ­վել է վե­րամ­շակ­ման Սի­րիա­յի սահ­ման­նե­րից դուրս։ Կո­նա­շեն­կո­վը նշել է, որ ա­մե­րի­կյան զոր­քե­րը Սի­րիա­յի նավ­թա­յին հան­քա­վայ­րե­րում պահ­պա­նա­կան գոր­ծու­նեու­թյամբ զբաղ­վե­լու օ­րի­նա­կան ի­րա­վունք չու­նեն։ Կո­նա­շեն­կո­վի խոս­քով, այն, ին­չով այժմ զբաղ­վում է Վա­շինգ­տո­նը, այն է՝ Սի­րիա­յի արևել­քում նավ­թա­դաշ­տե­րը գրա­վե­լը և իր զին­ված հս­կո­ղու­թյան տակ պա­հե­լը, «պարզ ա­սած, մի­ջազ­գա­յին պե­տա­կան բան­դի­տիզմ է»։ Նա ըն­դգ­ծել է, որ «ո՛չ մի­ջազ­գա­յին ի­րա­վուն­քում, ո՛չ ա­մե­րի­կյան օ­րեն­սդ­րու­թյու­նում չի կա­րող որևէ օ­րի­նա­կան ա­ռա­ջադ­րանք լի­նել ա­մե­րի­կյան զոր­քե­րի հա­մար, որ նրանք Սի­րիա­յի ած­խաջ­րած­նա­յին հան­քա­վայ­րե­րը պաշտ­պա­նեն հենց Սի­րիա­յից ու նրա ժո­ղովր­դից»։

Այս­պի­սին է մո­լո­րա­կի այս շր­ջա­նում շա­րու­նակ­վող ի­րա­դար­ձու­թյուն­նե­րի ըն­թաց­քը, և Սի­րիա­յում «նավ­թա­յին սկան­դալ» է հա­սու­նա­նում ա­մե­րի­կա­ցի զին­վո­րա­կան­նե­րի և ՄՌՈՒ-նե­րի աշ­խա­տա­կից­նե­րի ա­ռա­վել քան տա­րօ­րի­նակ «պահ­պա­նա­կան մի­ջո­ցա­ռում­նե­րի» առն­չու­թյամբ։ Բայց թե ուր է գնում գո­ղաց­ված սի­րիա­կան նավ­թը, այս­տեղ տրա­մա­բա­նու­թյու­նը հետևյալն է. 1) կամ՝ Թուր­քիա, 2) կամ՝ Ի­րաք, ա­վե­լի ճիշտ՝ Ի­րա­քյան Քրդս­տան։ Երկ­րորդ տար­բե­րա­կը ժա­մա­նա­կա­վո­րա­պես կա­րե­լի է ու­շադ­րու­թյան չառ­նել, ո­րով­հետև Ի­րա­քում ան­կար­գու­թյուն­ներ են տի­րում առն­վազն հոկ­տեմ­բե­րի սկզ­բից, իսկ ի­րա­քյան Քրդս­տա­նի մեր­ձա­կայ­քում՝ Խա­նա­կի­նում, «որ­տե­ղից որ­տեղ» կր­կին հայ­տն­վել են ԻՊ-ի ա­հա­բե­կիչ­նե­րը։ Այ­սինքն՝ նավ­թը գնում է Թուր­քիա։ Իսկ ու­րիշ ու՞ր կա­րող էր գնալ։ Հենց Թուր­քիա­յից, թուր­քա­կան նա­վա­հան­գիստ­նե­րից է հնա­րա­վոր գո­ղաց­ված նավ­թը (Հյուս. Սի­րիա­յից, թե Հյուս. Ի­րա­քից) ա­ռա­վել ա­րագ ու հեշ­տու­թյամբ հասց­նել այդ նավ­թի իս­կա­կան ստա­ցո­ղին՝ Իս­րա­յե­լին։ Այս­տեղ ան­հաս­կա­նա­լի բան չկա։ Գո­ղաց­ված, հետևա­բար շատ է­ժան նավթ է, ո­րը չա­փա­զանց պետք է Իս­րա­յե­լին։ Մի­ջազ­գա­յին հան­րու­թյու­նը հա­վա­նա­բար հի­շում է Պար­սից ծո­ցում «նավ­թա­նա­վա­յին պա­տե­րազ­մի» շուրջ ստեղծ­վող «ան­հաս­կա­նա­լի» շր­ջա­դար­ձե­րը, սաու­դյան ՆՎԳ-նե­րի վրա կա­տար­վող «ան­հաս­կա­նա­լի» հար­ձա­կում­նե­րը և այլն։ Բայց այդ դեպ­քում առ­կա են ոչ թե սի­րիա­ցի քր­դե­րի պատ­ճա­ռով թուր­քե­րի նկատ­մամբ ԱՄՆ-ի «ո­խա­կա­լու­թյու­նը», ոչ էլ հայ ժո­ղովր­դի հան­դեպ ԱՄՆ-ի կոնգ­րե­սա­կան­նե­րի «հո­գա­տա­րու­թյու­նը». այս­տեղ առ­կա է ջուր պղ­տո­րե­լու ակն­հայտ ձգ­տում, իբր Թուր­քիան «նե­ղա­ցած է» Ա­մե­րի­կա­յից, և գո­ղաց­ված սի­րիա­կան նավ­թը Թուր­քիա­յով չի հե­ռա­նում Սի­րիա­յից։ Հա­վա­նա­բար ա­մե­րի­կա­ցի­նե­րին, իս­րա­յել­ցի­նե­րին ու թուր­քե­րին թվում է, թե ամ­բողջ աշ­խար­հում տխ­մար­ներ են, ո­րոնք չգի­տեն, որ հա­րա­վում Սի­րիան սահ­մա­նա­կից է Հոր­դա­նա­նին և Իս­րա­յե­լին, արևմուտ­քում՝ Լի­բա­նա­նին, հյու­սի­սում՝ Թուր­քիա­յին, արևել­քում՝ Ի­րա­քին։ Որ Սի­րիա­յի հյու­սի­սա­յին Դեյր էզ Զոր և Ռաք­քա նա­հանգ­նե­րից գրե­թե անհ­նար է անն­կա­տե­լիո­րեն տոն­նա­նե­րով նավթ տե­ղա­փո­խել, այն էլ՝ ավ­տո­ցիս­տեռն­նե­րի շա­րա­սյու­նե­րով, Սի­րիա­յի հա­րա­վում գտն­վող ա­մե­րի­կա-անգ­լիա­կան Էթ Թանֆ ռազ­մա­բա­զա, երբ ա­վե­լի անվ­տանգ է գո­ղաց­ված նավ­թը դուրս տա­նել հյու­սի­սա­յին ուղ­ղու­թյամբ, այ­սինքն՝ Թուր­քիա­յով։ Մա­նա­վանդ, Էր Ռաք­քա­յում և Ռաք­քա նա­հան­գում ար­դեն եր­րորդ շա­բաթն է, ինչ գտն­վում են սի­րիա­կան զոր­քերն ու ռու­սա­կան ռազ­մա­կան ոս­տի­կա­նու­թյու­նը։ Ո՞վ կփոր­ձի այդ տա­րած­քով հա­նել գո­ղա­ցա­ծը։ Իսկ ա­հա Թուր­քիա­յով միան­գա­մայն կա­րե­լի է։ Չէ՞ որ դեռ մո­ռաց­ված չեն ԻՊ-ի զի­նյալ­նե­րի հետ նավ­թա­յին գոր­ծարք­նե­րում նա­խա­գահ Էր­դո­ղա­նի ըն­տա­նի­քի ներգ­րավ­վա­ծու­թյան մա­սին սկան­դալ­նե­րը։

Որ­պես ա­պա­ցույց մեջ­բե­րում ա­նենք հա­մա­ցան­ցա­յին «ԹպրՑՌ.Րց» կայ­քի 2015 թ. նո­յեմ­բե­րի 25-ի հոդ­վա­ծից. «Նոր ա­պա­ցույց­ներ են հայ­տն­վել, որ ԻՊ-ի գո­յու­թյու­նը և Սի­րիա­յի ան­կա­յուն ի­րադ­րու­թյու­նը շատ շա­հա­վետ են թուր­քա­կան կա­ռա­վա­րու­թյան և ան­մի­ջա­կա­նո­րեն երկ­րի նա­խա­գա­հի ըն­տա­նի­քի հա­մար։ Ռե­ջեփ Էր­դո­ղա­նի որ­դի Բի­լա­լը, ինչ­պես պարզ­վել է, սեր­տո­րեն շփ­վում է ԻՊ-ի զի­նյալ­նե­րի հետ, ընդ­հուպ մինչև այն, որ ու­րախ ժպի­տով լու­սան­կար­վում է նրանց հետ։ Ընդ ո­րում, հենց Բի­լալ Էր­դո­ղանն է փաս­տա­ցի վե­րահս­կում Թուր­քիա­յի նավ­թա­յին հոս­քե­րը և իս­լա­միստ­նե­րից նավթ գնում ստ­վե­րա­յին շու­կա­յում։ Կրտ­սեր Էր­դո­ղա­նի նա­վագ­նա­ցա­յին ըն­կե­րու­թյուն­նե­րը սե­փա­կան նա­վա­մա­տույց­ներ ու­նեն լի­բա­նա­նյան Բեյ­րու­թի և թուր­քա­կան Ջեյ­հա­նի նա­վա­հան­գիստ­նե­րում, ուր մաք­սա­նենգ­նե­րը հումք են հասց­նում նավ­թա­նա­վե­րով։ Եվ դա գաղտ­նիք չէ ոչ մե­կի, ան­գամ թուր­քե­րի հա­մար։ Հենց զի­նյալ­նե­րի նավ­թա­յին պա­հեստ­նե­րի վրա ռու­սա­կան օ­դա­տիե­զե­րա­կան ու­ժե­րի (Օ­ՏՈՒ) հար­ված­նե­րը կա­րող էին վեր­ջին կա­թի­լը լի­նել թուր­քա­կան իշ­խա­նու­թյուն­նե­րի հա­մար։ Ան­կա­րան պար­զա­պես զգա­ցել է, որ կորց­նում է շա­հույ­թի աղ­բյու­րը։ Գոր­ծա­րան­նե­րի, թեր­թե­րի ու նավ­թե­րի տեր, հա­մա­տե­ղու­թյամբ՝ ԻՊ-ի դաշ­տա­յին հրա­մա­նա­տար­նե­րի մեծ բա­րե­կամ։ Մի լու­սան­կա­րում նա ընթ­րում է ըն­կեր­նե­րի հետ, մեկ ու­րի­շում լսում է ի­մա­մին, ինչ­պես մյուս հա­վաք­ված­նե­րը։ Այդ ա­մե­նը՝ ո­չինչ, բայց ա­մե­րի­կյան զոր­քե­րի սև դրոշ­նե­րը լա­վա­գույն ֆո­նը չեն թուրք ա­ռաջ­նոր­դի երկ­րորդ որ­դու հա­մար։ Լու­սան­կարն ար­ված 2013 թ. օ­գոս­տո­սին, այն բա­նից մեկ տա­րի ա­ռաջ, երբ ԻՊ-ա­կան­ներն սկ­սե­ցին ակ­տի­վո­րեն տա­րածք­ներ գրա­վել»։

Հոկ­տեմ­բե­րի 26-ին ՌԴ ՊՆ-ն ա­մե­րի­կա­ցի­նե­րին և թուր­քե­րին ապ­շեց­նում է՝ հրա­պա­րա­կե­լով Սի­րիա­յի շա­րու­նակ­վող կո­ղո­պու­տի մա­սին տիե­զե­րա­կան հե­տա­խու­զու­թյան լու­սան­կար­նե­րը և դրանց կցում Կո­նա­շեն­կո­վի մեկ­նա­բա­նու­թյուն­նե­րը՝ մի­ջազ­գա­յին պե­տա­կան բան­դի­տիզ­մի մե­ղադ­րանք­նե­րով։ Հոկ­տեմ­բե­րի 28-ին Թրամ­փը Ռոկ­ֆել­լեր­նե­րին «հրա­վի­րում» է սի­րիա­կան նավ­թա­դաշ­տեր։ Հոկ­տեմ­բե­րի 29-ին ԱՄՆ-ի Կոնգ­րե­սի Ներ­կա­յա­ցու­ցիչ­նե­րի պա­լա­տը բա­նաձև է ըն­դու­նում իբր այն նույն բա­րե­կա­մի դեմ, որն ԱՄՆ-ին օգ­նում է այդ նույն մի­ջազ­գա­յին պե­տա­կան բան­դի­տիզ­մի, այ­սինքն՝ սի­րիա­կան նավ­թի կո­ղո­պու­տի և ար­տա­հան­ման մեջ։ Ընդ ո­րում, և՛ ԱՄՆ-ը, և՛ Թուր­քիան վերջ­նա­հաշ­վում «աշ­խա­տում» են ի շահ Իս­րա­յե­լի։ Աստ­ված իմ, ինչ զգա­յա­ցունց «հո­գա­տա­րու­թյուն» է հայ ժո­ղովր­դի հան­դեպ։

Բայց, բա­ցի նավ­թից, կան նաև այլ, ա­ռայժմ քիչ նկա­տե­լի նր­բու­թյուն­ներ։ Ի վեր­ջո, ո՞վ չի տես­նում, որ ԱՄՆ-ը Սի­րիա­յի քր­դե­րին «հանձ­նել» է Ան­կա­րա­յի ո­ղոր­մա­ծու­թյա­նը։ Ա­ռայժմ «չի հան­ձն­ված» միայն Ի­րա­քի քր­դե­րի՝ Բար­զա­նիի կլա­նը։ Կար­ծում ենք, կգա ժա­մա­նա­կը, և աշ­խարհն ստիպ­ված կլի­նի լր­ջո­րեն ու­սում­նա­սի­րե­լու ա­մե­րի­կա­ցի­նե­րի կող­մից քր­դե­րին հանձ­նե­լու պատ­ճա­ռը։ ԱՄՆ-ի կող­մից հեր­թա­կան ան­գամ, նույ­նիսկ դժ­վար է ա­սել, թե ո­րե­րորդ, դի­մե­լը «Հայ­կա­կան հար­ցին» հա­զիվ թե տա­րա­ծաշր­ջա­նին որևէ կա­յուն բան խոս­տա­նա։ Սի­րիա­յի քր­դե­րի ան­նա­խան­ձե­լի վի­ճա­կը տա­րա­ծաշր­ջա­նի ժո­ղո­վուրդ­նե­րին ինչ-որ բան սո­վո­րեց­նում է, թե ոչ, դժ­վար է հի­մա ա­սել։ Հա­յաս­տա­նում մերթ ընդ մերթ սթափ ձայ­ներ են հն­չում, բայց դա սոց­ցան­ցե­րի «մշ­տա­դի­տարկ­ման» սի­րա­հար­նե­րի ու­սում­նա­սի­րու­թյան նյութ է, ոչ թե այն հիմ­նա­կան խն­դիրն ու­սում­նա­սի­րող­նե­րի գոր­ծը, ո­րի շուրջն ար­դեն յո­թե­րորդ տա­րին չի հան­դարտ­վում ի­րա­րան­ցու­մը։ Բայց նկա­տե­լի է, որ, փորփ­րե­լով պատ­մու­թյան խճող­ված ու փո­շե­պատ «պա­հես­տը», ա­մե­րի­կա­ցի օ­րենս­դիր­նե­րը «Հայ­կա­կան հար­ցը» դուրս են բե­րել այն բա­նից հե­տո, երբ Պեն­տա­գոնն ու պետ­դե­պար­տա­մեն­տը սի­րիա­ցի քր­դե­րին հանձ­նել են թուր­քե­րին։ Այս­պի­սով հենց ա՞յդ քր­դերն այլևս պետք չեն Ա­մե­րի­կա­յին, թե՞ բո­լոր քր­դերն ամ­բող­ջու­թյամբ։ Փնտ­րե­լու ենք ինչ­պես այդ, այն­պես էլ այն հար­ցի պա­տաս­խա­նը, թե «Հայ­կա­կան հար­ցի» հետ ինչ են ո­րո­շել ա­նել ԱՄՆ-ում։ ՈՒ թեև մենք չու­նենք ա­պա­ցույց­ներ, այլ կա միայն կան­խազ­գա­ցում, այ­նուա­մե­նայ­նիվ, քր­դե­րի ու սի­րիա­կան գո­ղաց­ված նավ­թի գծով ԱՄՆ-ի ու Թուր­քիա­յի վե­րը թվարկ­ված բո­լոր «մի­ջո­ցա­ռում­նե­րը» կա­պենք Հա­յաս­տան և Ադր­բե­ջան ՌԴ պաշտ­պա­նու­թյան նա­խա­րար Ս. Շոյ­գուի այ­ցե­րի հետ։ Չա­փա­զանց հե­տաքր­քիր կո­լաժ կս­տաց­վի։

Սերգեյ ՇԱՔԱՐՅԱՆՑ

Հեղինակի նյութեր

• Թուրքիայի Հանրապետությունը Մուստաֆա Քեմալ փաշայի ժամանակներից մինչ օրս․ առաջին սիոնիստական պետությունն աշխարհում-3
• Թուրքիայի Հանրապետությունը Մուստաֆա Քեմալ փաշայի ժամանակներից մինչ օրս․ առաջին սիոնիստական պետությունն աշխարհում-2
• Թուրքիայի Հանրապետությունը Մուստաֆա Քեմալ փաշայի ժամանակներից մինչ օրս․ առաջին սիոնիստական պետությունն աշխարհում
• Ժամանակակից «Ադրբեջանի հանրապետությունը» սիոնիստների, անգլո-սաքսոնների և պանթուրքիստների հենակետն է՝ ընդդեմ Իրանի և ՌԴ-ի- 2
• Ժամանակակից «Ադրբեջանի հանրապետությունը» սիոնիստների, անգլո-սաքսոնների և պանթուրքիստների հենակետն է՝ ընդդեմ Իրանի և ՌԴ-ի-1
• Երևա­նի և Ստե­փա­նա­կեր­տի ա­ռա­ջին խն­դի­րը պաշտ­պա­նու­թ­յան եր­կու պե­տա­կան կո­մի­տե­նե­րի շտապ ձևա­վո­րումն է
• Երևա­նի և Ստե­փա­նա­կեր­տի ա­ռա­ջին խն­դի­րը պաշտ­պա­նու­թ­յան եր­կու պե­տա­կան կո­մի­տե­նե­րի շտապ ձևա­վո­րումն է
• Կրկին ու կր­կին՝ «Փա­շի­ն­յա՛ն, հե­ռա­ցի՛ր». սա ժո­ղովր­դի պա­հանջն է
• Կրկին ու կր­կին՝ «Փա­շի­ն­յա՛ն, հե­ռա­ցի՛ր». սա ժո­ղովր­դի պա­հանջն է
• Փա­շի­ն­յանն ա­մեն օր, կա­մա­վոր հրա­ժա­րա­կան չտա­լով, ըն­դա­մենն ա­պա­ցու­ցում է, որ հա­կա­հայ ու­ժե­րի դրա­ծո է
• Բաց հարց Ռու­սաս­տա­նի ԶԼՄ-նե­րին. Ինչ­քա՞ն կա­րե­լի է ստել Ար­ցա­խի հար­ցում հա­յե­րի «մեղ­քի» մա­սին
• Ռու­սաս­տանը, Հա­յաս­տա­նի իշ­խա­նու­թ­յուն­նե­րի թողտ­վու­թ­յամբ, Թուր­քիա­յին ներս է թո­ղել Այսր­կով­կա­սի մեր մա­սը
• Թուր­քիան մուտք է գոր­ծել տա­րա­ծաշր­ջան ու Ար­ցա­խից սպառ­նում է և՛ Ի­րա­նին, և՛ Ռու­սաս­տա­նին
• Փա­շի­ն­յան, խոս­տո­վա­նիր, գու­ցե Զան­գե­զուրն է՞լ եք ար­դեն վա­ճա­ռել թուր­քե­րին
• Հա­յաս­տա­նի քա­ղա­քա­ցի­նե­րի մի մա­սը դա­վա­ճա­նել է ողջ հայ ժո­ղովր­դին
• Մեր ժո­ղովր­դին ԱՄՆ-ը, Իս­րա­յե­լը, Անգ­լիան և Թուր­քիան դա­վա­ճան­նե­րի ձեռ­քով «Այսր­կով­կաս­յան Դեյ­թոն» են պար­տադ­րել
• «Ով խա­ղա­ղու­թ­յուն է ու­զում խայ­տա­ռա­կութ­յան գնով, կս­տա­նա և՛ պա­տե­րազմ, և՛ խայ­տա­ռա­կութ­յուն»
• Թեհ­րա­նում ար­դեն ըն­դուն­ված են ինչ-որ պատ­շաճ ո­րո­շում­ներ
• Թեհ­րա­նում ար­դեն ըն­դուն­ված են ինչ-որ պատ­շաճ ո­րո­շում­ներ
• Թեհ­րա­նում ար­դեն ըն­դուն­ված են ինչ-որ պատ­շաճ ո­րո­շում­ներ

Մեկնաբանություններ