«Ա­մեն ինչ ծա­ռա­յեց­նենք այն բա­նին, որ վաղ­վա քա­ղա­քա­ցին ա­վե­լին լի­նի, քան այ­սօր­վա­նը»

«Ի­րա­տե­սի» հյու­րը Ար­ցա­խյան պա­տե­րազ­մի ա­զա­տա­մար­տիկ, պա­րու­սույց, «Կա­րին» ազ­գագ­րա­կան հա­մույ­թի հիմ­նա­դիր և գե­ղար­վես­տա­կան ղե­կա­վար Գա­գիկ Գի­նո­սյանն է:
Վեր­ջին օ­րե­րին սահ­մա­նա­մերձ Տա­վու­շում սան­ձա­զերծ­ված պա­տե­րազ­մը, բնա­կա­նա­բար, մեզ ստի­պում է հե­տա­դարձ հա­յացք գցել մեր ան­ցած տաս­նա­մյակ­նե­րին և արժևո­րել թե՛ նախ­կին, թե՛ ներ­կա մար­տա­կան հա­ջո­ղու­թյուն­ներն ու ձա­խո­ղում­նե­րը:
ՈՒ թեև ար­դեն ե­րե­սուն տա­րի «սո­ղա­ցող պա­տե­րազ­մի» մեջ ենք, միևնույն է, հա­կա­ռա­կոր­դի ոչ մի նոր սան­ձար­ձա­կու­թյուն չենք կա­րո­ղա­նում ըն­կա­լել սառ­նասր­տո­րեն, յու­րա­քան­չյուր նյար­դով չար­ձա­գան­քել մեր հարևա­նի ան­կան­խա­տե­սե­լի ար­կա­ծախ­նդ­րու­թյան դրսևո­րում­նե­րին:
Փխ­րուն զի­նա­դա­դա­րի պայ­ման­նե­րում էլ շա­րու­նա­կում ենք ա­պա­վի­նել խա­ղաղ աշ­խա­տան­քին և ծա­ռա­յել ազ­գա­յին գի­տու­թյանն ու մշա­կույ­թին, հա­նուն ո­րոնց էլ, վեր­ջին հաշ­վով, կռիվ ենք մղում մեր դա­րա­վոր թշ­նա­մի­նե­րի դեմ:
Աս­վա­ծի լա­վա­գույն ա­պա­ցույց­նե­րը մենք տես­նում ենք Գա­գիկ Գի­նո­սյա­նի օ­րի­նա­կով, ո­րի հետ զրու­ցել ենք հենց այս հար­ցե­րի շուրջ:

-Գա­գիկ, օ­րեր ա­ռաջ մենք երկ­նա­յին կյանք ճա­նա­պար­հե­ցինք Կա­րեն Վար­դա­նյա­նին, ո­րը տա­րի­ներ շա­րու­նակ բո­լո­րի գի­տակ­ցու­թյանն էր ձգ­տում հասց­նել այն ճշ­մար­տու­թյու­նը, որ գի­տու­թյու­նը կյան­քից կտր­ված ինք­նա­բավ մի բան չէ և կա­րող է մե­ծա­գույն ձեռք­բե­րում­նե­րի հիմք դառ­նալ ա­մե­նա­կեն­սա­կան ո­լորտ­նե­րում, ի մաս­նա­վո­րի՝ ռազ­մար­դյու­նա­բե­րու­թյան մեջ: Սահ­մա­նա­մերձ Տա­վու­շի դեպ­քե­րը նրա խոս­քե­րի ի­րե­ղեն ա­պա­ցույ­ցը դար­ձան, մենք տե­սանք, թե ինչ հզոր ուժ է գի­տու­թյան և բա­նա­կի հա­մա­միաս­նու­թյու­նը: Կա՞ն այ­սօր մար­դիկ, ո­րոնք կշա­րու­նա­կեն Կա­րեն Վար­դա­նյա­նի սկ­սած գոր­ծը:
-Հայ միտ­քը՝ գի­տա­կան, ռազ­մա­կան միտ­քը, նաև ազ­գա­յին ո­գին միշտ ե­ղել են բար­ձուն­քում: Բայց ցա­վով պի­տի խոս­տո­վա­նենք, որ մեր քա­ղա­քա­կան, դի­վա­նա­գի­տա­կան միտ­քը միշտ փո­շիաց­րել է այն հաղ­թա­նակ­նե­րը, ո­րոնք կա­յա­ցել են մեր մտա­վոր և ո­գե­ղեն կա­րո­ղու­թյուն­նե­րի շնոր­հիվ: 1943 թվա­կա­նին Օր­բե­լու նման գի­գան­տը, հա­մաշ­խար­հա­յին հռ­չակ ու­նե­ցող գիտ­նա­կա­նը թո­ղեց իր ա­կա­դե­միա­կան բար­ձունք­նե­րը, ե­կավ Հա­յաս­տան և, հա­կա­ռակ Ստա­լի­նի՝ «Ա­մեն ինչ հաղ­թա­նա­կի հա­մար, ա­մեն ինչ ճա­կա­տի հա­մար» կար­գա­խո­սի, Հա­յաս­տա­նում հիմ­նադ­րեց Գի­տու­թյուն­նե­րի ա­կա­դե­միա, ո­րով­հետև հաս­կա­նում էր, թե որն է մեր ազ­գի ա­պա­գան, ինչ­պես պի­տի այն կա­յա­նա: Մենք մտա­վոր պո­տեն­ցիա­լով ակն­հայ­տո­րեն տար­բեր­վում ենք գո­նե տա­րա­ծաշր­ջա­նի մյուս ազ­գե­րից, և մեր հաղ­թա­թուղ­թը պի­տի լի­նի հենց դա: Եվ երբ Օր­բե­լին պի­տի վե­րա­դառ­նար, իր ստեղ­ծած ա­կա­դե­միան ան­տեր չթո­ղեց: Սանկտ Պե­տեր­բուր­գում ապ­րող, գի­տու­թյան մեջ ար­դեն մեծ քայ­լե­րով ա­ռաջ գնա­ցող Վիկ­տոր Համ­բար­ձու­մյա­նին ա­մեն կերպ հոր­դո­րեց և վե­րա­դարձ­րեց Հա­յաս­տան՝ շա­րու­նա­կե­լու իր սկ­սած գոր­ծը: Փաս­տո­րեն, խոր­հր­դա­յին կի­սաան­կախ ժա­մա­նակ­նե­րում հա­յոց գի­տու­թյունն ուղ­ղա­կի փայ­լում էր: Ամ­բողջ Խոր­հր­դա­յին Միու­թյու­նում ա­մե­նաո­րա­կյալ ին­ժե­նե­րա­կան միտ­քը հայ­կա­կանն էր: Ար­տյոմ Ա­լի­խա­նյանն ու Սեր­գեյ Մեր­գե­լյա­նը մի այն­պի­սի զարկ տվե­ցին այդ ո­լոր­տին, է­լեկտ­րո­նա­յին հաշ­վիչ մե­քե­նա­նե­րի բնա­գա­վա­ռին, որ մենք մեծ բար­ձունք­նե­րի հա­սանք: Այս ա­մե­նի թի­կուն­քում կանգ­նած էր նաև հռ­չա­կա­վոր գիտ­նա­կան Անդ­րա­նիկ Իո­սի­ֆյա­նը: Բայց ան­կա­խու­թյան օ­րոք ե­կան նոր իշ­խա­նու­թյուն­ներ, ո­րոնք ուղ­ղա­կի ոչն­չաց­րին հա­յոց գի­տու­թյու­նը: Այն, ինչ պե­տա­կա­նո­րեն ստեղծ­վել էր ան­կա­խու­թյուն չու­նե­ցող երկ­րում, ոչն­չաց­վեց ան­կախ պե­տա­կա­նու­թյան տա­րի­նե­րին: Մեր եր­կու նա­խա­գահ­նե­րը՝ ՀՀ ա­ռա­ջին նա­խա­գա­հը և Գի­տու­թյուն­նե­րի ազ­գա­յին ա­կա­դե­միա­յի նա­խա­գա­հը ¥գո­նե՝ ներ­կա նա­խա­գա­հը¤ միա­սին գի­տու­թյան տու­նը քան­դել են: ՀՀ երկ­րորդ նա­խա­գա­հը հայ­տա­րա­րում էր, որ Գի­տու­թյուն­նե­րի ազ­գա­յին ա­կա­դե­միան ծե­րա­կույտ է: Այս մտայ­նու­թյան հետևանք­նե­րը տես­նում ենք նաև այ­սօր: Պատ­մու­թյու­նը, հա­յոց լե­զուն, գրա­կա­նու­թյու­նը հան­վում են ու­սում­նա­կան ծրագ­րե­րից՝ պատ­ճա­ռա­բա­նե­լով, թե լավ չեն դա­սա­վանդ­վում:
-Այս դեպ­քում տրա­մա­բա­նա­կան չէ՞ դա­սա­վանդ­ման մե­թո­դը փո­խե­լը, ոչ թե այդ ա­ռար­կա­նե­րից հրա­ժար­վե­լը:
-Ի­հար­կե, տրա­մա­բա­նա­կան է: Հար­ցադ­րումն ի սկզ­բա­նե սխալ է: Այս ա­ռար­կա­նե­րը մեզ պե՞տք են, թե՞ պետք չեն. սա պի­տի լի­նի հար­ցադ­րու­մը: Եվ ե­թե պետք են, ու­րեմն պի­տի մտա­ծել, թե ինչ­պես կազ­մա­կեր­պել դրանց ու­սու­ցու­մը, որ ու­նե­նանք ար­դյունք, որ գոր­ծը ձևա­կան բնույթ չկ­րի: Մար­դիկ, որ եր­բեք գիրք չէին կար­դա­ցել, բնա­կա­նա­բար, գի­տու­թյուն­նե­րի ա­կա­դե­միան պի­տի հա­մա­րեին ծե­րա­կույտ: Մինչև օրս Գի­տու­թյուն­նե­րի ա­կա­դե­միան նա­խա­գա­հող ան­ձը 2016 թվա­կա­նի ապ­րի­լին հայ­տա­րա­րեց, որ ա­մեն քո­սոտ երկ­րի բան չէ ռազ­մա­կան ար­դյու­նա­բե­րու­թյուն ու­նե­նա­լը: Մեծ գլ­խով, բայց ոչ մեծ մտ­քով մար­դիկ, ո­րոնց կրծ­քե­րի տակ մանր և ստր­կա­ցած հո­գի­ներ են ապ­րում, ի զո­րու չե­ղան քսան տա­րուց ա­վե­լի հի­վանդ, բազ­մա­թիվ խն­դիր­ներ ու­նե­ցող մի Կա­րեն Վար­դա­նյա­նի չափ գործ ա­նել գի­տու­թյան մեջ: Կա­րե­նը մի կերպ էր պահ­պա­նում իր ֆի­զի­կա­կան գո­յու­թյու­նը, բայց հս­կա և ա­զա­տա­տենչ հո­գի ու միտք ու­ներ: Մի Կա­րեն Վար­դա­նյան վե­րած­նեց ամ­բողջ ին­ժե­նե­րա­կան միտ­քը Հա­յաս­տա­նում: Նա ստեղ­ծեց Ա­ռա­ջա­տար տեխ­նո­լո­գիա­նե­րի ձեռ­նար­կու­թյուն­նե­րի միու­թյու­նը և մինչև մահ ղե­կա­վա­րեց այն: Փաս­տո­րեն, հրաշք­ներ լի­նում են, և մի ծաղ­կով գա­րուն է գա­լիս: Կա­րե­նը հա­վա­տում էր իր գոր­ծին, ինչ­պես հա­վա­տում էին Օր­բե­լին, Ա­լի­խա­նյա­նը, Մեր­գե­լյա­նը, Իո­սի­ֆյա­նը: Կա­րե­նը նրանց նման տես­նում էր, թե որ­տեղ է մեր ազ­գի ա­պա­գան, և այն­քան վս­տահ ու հա­մոզ­մուն­քով էր քայ­լում ա­ռաջ, որ իր հետևից, իր հետ հա­մա­քայլ ըն­թա­ցող մի ամ­բողջ ո­լորտ ձևա­վո­րեց: Փա՛ռք Աստ­ծո, որ նո­րից հա­յոց ին­ժե­նե­րա­կան միտ­քը փայ­լեց: Հի­մա ար­ձա­նագ­րում են, որ մի­ջազ­գա­յին ա­տյան­նե­րում նշել են, թե Տա­վու­շի դի­վեր­սիա­յի ժա­մա­նակ թշ­նա­մու ե­րեք տան­կե­րը ոչն­չաց­վել են Հա­յաս­տա­նում ար­տադր­ված ա­նօ­դա­չու թռ­չող սար­քե­րի մի­ջո­ցով: Ա­յո՛, այդ սար­քերն ամ­բող­ջո­վին՝ զրո­յա­կան կե­տից սկ­սած, ստեղծ­վել են Հա­յաս­տա­նում: Եվ ե­թե մենք լսեինք Գի­տու­թյուն­նե­րի ազ­գա­յին ա­կա­դե­միա­յի նա­խա­գա­հին, հի­մա կր­կին 2016 թվա­կա­նի ճա­կա­տագ­րին էինք ար­ժա­նա­նա­լու, նս­տած ող­բա­լու էինք ինք­ներս մեզ վրա: Այ­սինքն, մեկ անձ՝ Կա­րեն Վար­դա­նյան ա­նուն-ազ­գա­նու­նով, որն ու­ներ աշ­խար­հի ա­մե­նա­կոս­մո­պո­լիտ մաս­նա­գի­տու­թյու­նը, ինչ­պի­սին է ին­ժե­նե­րիան, նո­րա­գույն տեխ­նո­լո­գիա­նե­րի ո­լոր­տը վե­րա­ծեց ա­մե­նաազ­գա­յին ո­լոր­տի: Հա­յաս­տա­նում այ­սօր նո­րա­գույն տեխ­նո­լո­գիա­նե­րի ո­լոր­տը ա­մե­նաազ­գա­յին նկա­րագ­րով մաս­նա­գի­տու­թյունն է, ո­րով­հետև մաս­նա­գետ­նե­րի մեծ մասն իր գոր­ծո­ղու­թյուն­նե­րի վեկ­տորն ուղ­ղել է ազ­գին ծա­ռա­յեց­նե­լու, Հա­յաս­տա­նի ռազ­մա­վա­րա­կան անվ­տան­գու­թյունն ա­պա­հո­վե­լու նպա­տա­կին:
-Ձեր կռի­վը եր­կու մար­տա­դաշ­տում է՝ ի­րա­կան-պա­տե­րազ­մա­կան և մշա­կու­թա­յին՝ ազ­գա­յին պա­րար­վես­տի: Որ­տե՞ղ է ա­վե­լի հեշտ, ո՞ր դեպ­քում է մար­տա­կան ա­ռա­ջադ­րանքն ա­ռա­վել հեշտ լուծ­վում:
-Կար­ծում եմ՝ ոչ մի դժ­վար բան չկա ոչ մի տե­ղում, ե­թե ու­նես հս­տակ նպա­տակ, և աչ­քիդ ա­ռաջ կա լավ օ­րի­նակ: Ա­լեք­սանդր Թա­մա­նյան կրտ­սերն իմ ան­մի­ջա­կան հրա­մա­նա­տարն էր Ար­ցա­խյան պա­տե­րազ­մի ժա­մա­նակ: Նա ձևա­վո­րել էր հա­տուկ գաղտ­նի ջո­կատ՝ Լեո­նիդ Ազ­գալ­դյա­նի ղե­կա­վա­րած Ա­զա­տագ­րա­կան բա­նա­կի կազ­մում, ո­րը հե­տա­գա­յում նաև ընդգրկվեց Մա­հա­պարտ­նե­րի «Ար­ծիվ» գու­մար­տա­կում: Երբ մենք պա­տե­րազ­մից վե­րա­դար­ձանք, Ա­լեք­սանդր Թա­մա­նյա­նին ա­ռա­ջար­կե­ցին բարձր պաշ­տոն և բարձր կո­չում պաշտ­պա­նու­թյան նա­խա­րա­րու­թյու­նում: Նա ա­սաց. «Կռ­վե­լու ժա­մա­նակ կռ­վե­ցինք, հի­մա գի­տու­թյամբ զբաղ­վե­լու ժա­մա­նակն է»: Նա վե­րա­դար­ձավ գի­տու­թյան դաշտ: Այ­սինքն՝ ա­մեն մարդ պի­տի հաս­կա­նա իր ա­նե­լի­քը: Եվ ե­թե ու­նե­նում ես նման ու­սու­ցիչ­ներ, ա­մեն բան հեշտ է դառ­նում և՛ ռազ­մա­ճա­կա­տում, և՛ մշա­կույ­թի ճա­կա­տում: Ոչ մի խն­դիր չկա եր­կու­սում էլ, ե­թե, օ­րի­նակ, Կա­րեն Վար­դա­նյա­նի նման հա­մոզ­մունք ու­նես և հաս­կա­նում ես ա­րա­ծիդ կարևո­րու­թյու­նը: Այ­սօր մշա­կույ­թը ոչ թե զուտ գե­ղե­ցիկ ար­վեստ է, ժա­ման­ցա­յին ինչ-որ բան, այլ ինք­նու­թյան հզոր բա­ղադ­րիչ է, ո­րը պի­տի կեր­տի այն քա­ղա­քա­ցուն, որն այ­սօր­վա տա­վուշ­ցի­նե­րի կամ­քով եր­կի­րը պա­հել գի­տի, իր ին­քու­թյու­նը, իր հայ­րե­նի­քի սահ­ման­նե­րը, իր ար­ժա­նա­պատ­վու­թյու­նը պաշտ­պա­նել գի­տի: Ոչ մի դժ­վար բան չկա, ե­թե կա հա­մոզ­մունք: Նժ­դեհն ա­սում էր. «Կա­րող ես, ե­թե գտ­նում ես, որ պար­տա­վոր ես»: Իսկ մենք պար­տա­վոր ենք չըն­կճ­վել, չնվն­վալ: Հա­կա­ռա­կը՝ օր ա­ռաջ պետք է գոր­ծի լծ­վենք և ա­մեն ինչ ծա­ռա­յեց­նենք այն բա­նին, որ վաղ­վա քա­ղա­քա­ցին ա­վե­լին լի­նի, քան այ­սօր­վա­նը. սա ա­սում եմ ա­ռանց նսե­մաց­նե­լու այ­սօր­վա քա­ղա­քա­ցու, հատ­կա­պես Տա­վու­շի սահ­մա­նին կանգ­նած տղա­նե­րի նկա­րա­գի­րը:

Զրույ­ցը վա­րեց
Կա­րի­նե ՌԱ­ՖԱ­ՅԵ­ԼՅԱ­ՆԸ

Հեղինակի նյութեր

• Անհամբեր ու սիրով եմ սպասում իր հերթական գրին, ես էդ գրի մշտամնա ընթերցողն եմ
• Դերենիկ Դեմիրճյանի ժառանգության արժևորումը՝ ժամանակակից գիտական խոսքով
• Երախտագիտություն՝ կինոլեզվով
• Դերենիկ Դեմիրճյան-145
• «Այս մար­դիկ չեն սի­րում մեր ժո­ղովր­դին, պատ­րաստ չեն նրա հոգ­սը կրե­լու՝ ա­ռանց պարգևավ­ճա­րի»
• «Պե­տու­թ­յու­նը կորց­րել է իր դեմ­քը, և ե­թե մենք թույլ տանք, որ այս ճգնա­ժամն ա­վե­լի խո­րա­նա, ուղ­ղա­կի կկոր­ծան­վենք»
• «Կա այս­պի­սի մի կար­ծիք՝ հարկ է ստեղ­ծել Հա­յաս­տան ամ­րոց-պե­տու­թ­յուն»
• «Մի բան հս­տակ է՝ այս իշ­խա­նու­թ­յուն­նե­րը պետք է ան­հա­պաղ հե­ռա­նան»
• «Ե­թե մեր մշա­կույ­թը լի­ներ բարձր մա­կար­դա­կի վրա, մենք այ­սօր­վա ող­բեր­գու­թ­յու­նը չէինք ու­նե­նա»
• «Մեր թշ­նա­մու գոր­ծած ո­ճիր­նե­րից ու հան­ցա­գոր­ծու­թ­յուն­նե­րից ոչ մե­կը թույ­լատր­ված չէր ո­րևէ օ­րեն­քով»
• «Ի սկզ­բա­նե մտա­ծել են ար­նա­քամ ա­նել ժո­ղովր­դին, բե­րել-հասց­նել մի վի­ճա­կի, որ հե­տո ա­սեն՝ դե՜, չդի­մա­ցանք, ու ստո­րագ­րեն այս փաս­տա­թուղ­թը»
• «Վեր­ջին տեխ­նո­լո­գիա­նե­րով զին­ված հա­րուստ, ան­պարտ բա­նակ, սե­փա­կա­նին զու­գա­հեռ՝ պե­տա­կան հզոր ար­դ­յու­նա­բե­րութ­յուն պի­տի ստեղ­ծենք»
• «Ե­թե հի­մա ենք գնում փոխ­զիջ­ման, դրա տակ ի՞նչ է են­թադր­վում. ինք­նաոչն­չա­ցո­ւ՞մ, ինք­նաս­պա­նու­թ­յո­ւ՞ն»
• «Աստ­ված մեզ հետ է և մեր ար­դար գոր­ծին զո­րա­վիգ»
• «Պար­տադր­ված պա­տե­րազ­մը, ի­հար­կե, ծանր բան է, բայց մենք պատ­րաստ էինք դրան»
• «Հա­նուն ազ­գի, հա­նուն հայ­րե­նի­քի զոհ­ված­նե­րի հե­րո­սու­թ­յու­նը չա­փա­նիշ­նե­րի փո­փո­խու­թ­յան են­թա­կա չէ»
• «Ինչ­պես Հի­սու­սը, այդ­պես էլ Նա­րե­կա­ցին Աստ­ծուց նե­րո­ղու­թ­յուն է խնդ­րում բո­լո­րիս մեղ­քե­րի հա­մար»
• «Մենք աշ­խար­հի մեջ ենք, ու աշ­խարհն է մեր մեջ. պար­զա­պես, որ­պես գաղտ­նի զենք, ու­նենք Ո­գին, որ մեզ պա­հել ու պա­հե­լու է»
• «Մենք Աս­տու­ծոյ փառք կու տանք, որ հայ­րե­նի­քը կը մնայ հայ­րե­նիք եւ մեր մնա­յուն հաս­ցէն»
• «Կար­դում էի այն ստեղ­ծա­գոր­ծու­թ­յուն­նե­րի ցան­կը, որ պատ­րաստ­վում են հա­նե­լու դպ­րո­ցա­կան դա­սագր­քե­րից, ու սար­սա­փում էի»

Մեկնաբանություններ