Լիլի ՄԱՐՏՈՅԱՆ. Բառերի դղյակը

Անմատչելի բարձր էր Պառնասի դղյակը: Շարքային մահկանացուների աչքից հեռու, երկրային աստվածների իշխանությունից դուրս:

Ապրում էին այնտեղ արքայից-արքա բառերը: Մեկը մեկից զորեղ, անմահ ու իմաստուն: Մուսաներ էին ուղարկում Պառնասից ցած՝ բարուրված պոետներին կնքելու: Մոլորյալներին դարձի էին բերում, համառներին՝ պատժում դաժանորեն: Ընտրյալներին անմահ էին հռչակում՝ հարյուր տարին մեկ:
Վերջապես ամենակրտսեր Մուսայի հերթն էլ հասավ: Նրան հասունության վկայական տվին՝ հրեշտակի թևերի տեսքով, գործունեության հստակ ծրագիր և արքայական մաղթանքներ:
Պոետը, ում դարձի պիտի բերեր Մուսան, ցնծությամբ ողջունեց նրա հայտնությունը: Հետո, որպեսզի մշտապես իր կողքին ունենա, գիշերով գողացավ նրա փետուրներն ու գազօջախի վրա վառեց: Ոտքերին շղթաներ հագցրեց ու դարձրեց իր ճորտը:
Օրենքն ընդունեց նրան, ինքնիշխան պոետ հռչակեց ու գործուղեց Պառնաս:
Շղթայակապ Մուսան լուռ ուղեկցեց նրան:
Տարիներ կորցրեց Պոետը՝ սողեսող բարձրանալու վրա: Հաճախ գլորվեց, ընկավ, նորից ելավ՝ կառչելով Ճորտի ամուր շղթաներից: Մուսայի բնազդը վեր բարձրացրեց նրան:
Այդպես հայտնվեց Պոետը Դղյակի պարիսպների առաջ:
Նայեցին արքայից-արքաները, ո՛չ Պոետին ճանաչեցին, ո՛չ Մուսային: Բախտախնդիր օտարականների տեղ դրեցին նրանց: Միայն մեկը ճանաչեց Մուսային՝ Հիշողություն արքան, և սաստիկ զայրացավ՝ հիշելով նրա ազատ ու չքնաղ թևերը: Զայրույթը, արքայից-արքա անցնելով, ցնցեց ողջ Պառնասը: Ցանկացան փշրել Մուսայի շղթաները, իսկ Պոետին ցած գլորել Պառնասից:
Արքա Զգոնությունը ուշքի բերեց նրանց:
Օրենքն էր Մուսային ճորտ հռչակել, օրենքն էլ պիտի կոտրեր շղթաները՝ տիրոջ մահից հետո:
Ցասումը մեղմացավ: Նրան շղթայակապ արին, խարանեցին ճորտի պես՝ զրկելով ինքնիշխան պոետի իրավունքից:
Անիծեց Ճորտն այն օրը, երբ, Պառնաս բարձրանալով, ոտք դրեց Բառերի նենգ թագավորություն: Հայհոյեց արքաների յոթ պորտը, բայց մնաց ու ապրեց Դղյակում: Ապրեց որպես ճորտ, որովհետև անփառունակ մոռացումից անվնաս խույս տալու ձևը չգիտեր: Դեռ ոչ ոք սողեսող չէր իջել Պառնասից: Բարձրացողներ հատուկենտ եղել էին, իջնող՝ ոչ մեկը:
Չորեքթաթ քայլողների համար Պառնասը մի՛ ճամփա ուներ:
Վերից-վար:
Մի շնչով:
Եվ՝ խավար:
Դաժան էին նրա հետ Բառերը: Դաժան ու անհոգի: Խնջույքի սեղան բացելով՝ ստիպում էին փորձել իմացած-չիմացած բոլոր դերերը: Զվարճանում էին, երբ միմոս էր դառնում, ասպետ, փիլիսոփա, սատանա կամ աստված: Պալատական ծաղրածուի բոժոժավոր թագն էին դնում գլխին, իբր՝ Արքա է: Ծիծաղից խեղդվելով ծռմռվում էին նրա առաջ, գլուխ խոնարհում, քսմսվում շղթաներին, հաճոյանում:
Ճորտը գիտեր՝ ինչով է վերջանալու սիրո գլխապտույտի պես խենթացնող այդ խաղը, բայց գայթակղությունը, սանձազերծ քուռակի պես քացի տալով, առաջ էր մղում նրան: Ու դառնում էր դերի լիարժեք տերը: Արքայական կեցվածք էր ընդունում, իր մեծությունը հաստատող հրովարտակներ հղում աշխարհին, սիրո մասին լոզունգներ հռչակում: Խաղի ամենաթեժ պահին, երբ Ճորտ-արքան պատրաստվում էր հուշարձան կանգնեցնել ինքն իրեն, դարերին ձեռնոց նետելով, հայտնվում էր Ծաղրածուն ու ճարպիկ շարժումով թռցնում թագը: Բոժոժները զնգզնգում էին, հաջողված խաղի համար ծափ տալիս,
արքայից-արքա բառերը վերադառնում էին իրենց անառիկ գահերին:
Հիասթափությունը շալակած՝ Պոետը քաշվում էր Դղյակի իր հեռավոր անկյունը: Շղթաները կաղկանձում էին ծեծված շան պես, Մուսան հետևում էր նրան՝ լուռ ու ամոթահար: Ոտքից-ոտք ցատկոտող Ծաղրածուն ուղեկցում էր նրանց:
Այստեղ՝ մենավոր իր խցում, նա դադարում էր ճորտ լինելուց: Այստեղ նա Տեր էր՝ դաժան ու բռնակալ, ինչպես բոլոր տերերը: Նաև՝ ուժեղ, որովհետև կողքինը թույլ էր: Թույլ ու կին: Եվ նա տանջում էր Մուսային, վրեժ լուծում այն փշրանքների համար, որով կերակրում էին իրեն արքայից-արքա բառերը: Կինը թույլերին հատուկ ատելությամբ էր դիմանում, Մուսան՝ հրեշտակային արհամարհանքով: Ու լռում էին երկուսն էլ: Միայն շղթաներն էին զնգզնգում:
Տարիները գլորվում էին Պառնասի դղյակում, արքայից-արքա բառերը զվարճանում էին, շղթայված Մուսան դեռ ոչ մի աստվածային բառ չէր ասել, իսկ Ճորտը ծերանում էր: Երբ մորուքն ավլեց գետինը, իսկ գլուխը նմանվեց ջնջոցով մաքրած գլոբուսի, նա մեռավ:
Արքայից-արքա բառերը ճոխ հոգեհաց տվին:
Ծաղրածուն ժամանակի ոգով դամբանական կարդաց:
Մուսային ազատ ու չքնաղ թևեր պարգևեցին:
Պառնասի դղյակում մինչև լույս վառվեցին աստղային ջահերը:
Պալատական Նոտաները թունդ ռեքվիեմ հնչեցրին:
Իսկ մեռյալին, Պառնասի դաժան արքաների օրենքով, աստվածային բարձունքից գլորեցին ցած:
Դեռ ոչ ոք այդ բարձունքից չորեքթաթ չէր իջել:
Այդ նույն օրենքով, որ պակաս զորեղ չէր, քան երկրային արքաների օրենքը, նրա մարմինը չհասավ հողին: Այն հողին, որի համը նա երբեք չիմացավ: Մաս-մաս բաժանվեց մարմինը, փոշիացավ՝ խառնվելով որոճող ամպերի նախրին:
Ցած ընկան միայն շղթաները՝ հիշեցնելու, որ Բառերի թագավորությունում դեռ չի վերացել ճորտատիրական իրավունքը:

Հեղինակի նյութեր

• Չորս տարի էլ անցավ, ու դեռ խոսում է
• Նզովք
• ՈՒնենք չտեսորեն շլացած, գեղցիաբար շփացած, անհուսորեն փչացած իշխանիկներ
• Հարափոփոխ աշխարհում ոչինչ հաստատուն գոյություն չունի
• Գավառական փահլևանություն իրական «գետնին վրա»
• Վիրտուալ դոնքիշոտներ
• Լիլի Մարտոյան․ Տրամաբանության հետ աղերս չունեցող վարկած
• Լիլի Մարտոյան. Համահարթեցում
• Լիլի Մարտոյան. Ջրից չոր դուրս բերել ջանացողների ալիբին
• Բոլորս ենք պատանդ, երկիրն էլ՝ հետը
• Ոչ միայն կնկա խելք, այլև կնոջ հոգեկերտվածք ունեցող ազգ ենք
• Շատ կարևոր մի բան փչացել է հայ հանրության ներքին մեխանիզմում
• Իշխանության եկած ամեն բախտախնդիր կարճ ժամանակ անց իրեն թագավոր է երևակայում
• Բե­կում, բայց ին­չո՞վ
• Կես ճշ­մար­տու­թ­յու­նը կեղ­ծի­քից վատ է
• Երբ լռում է դի­վա­նա­գի­տու­թ­յու­նը, ­որո­տում են թն­դա­նոթ­նե­րը
• Պա­տե­րազ­մում՝ ինչ­պես պա­տե­րազ­մում
• Մեզ խա­ղաղ օ­րե­րում հաղ­թե­լու խելք է պետք, գրո՛­ղը տա­նի
• Թե ինչ­պես ե­կավ չոր­րորդ ընտ­ր­յա­լի վերջը
• Օխլո­սը չա­փից դուրս է խե­լոք, խե­լա­ցի դե­մո­սի ձայնն էլ կա­րե­լի է խլաց­նել

Մեկնաբանություններ