...Ազգային-պետական հիմնահարցերը

Վերջին օրերին հայաստանյան քննարկումների ամենակարևոր թեման Բուդապեշտում հայ սպա Գուրգեն Մարգարյանին առանձնակի դաժանությամբ սպանած և հունգարական դատարանի կողմից ցմահ ազատազրկման դատապարտված ադրբեջանցի սպա Ռամիլ Սաֆարովին հունգարական իշխանությունների կողմից Ադրբեջանին արտահանձնման և նախագահ Ալիևի կողմից ներում շնորհելու խնդիրն է: «Սաֆարովյան պատմությունը» ցնցեց ոչ միայն Հայաստանի, այլև համաշխարհային լրատվական դաշտն ու հասարակական կարծիքը: Ըստ էության, ղարաբաղյան հակամարտության կարգավորման խաղաղ գործընթացը Ադրբեջանի և Հունգարիայի իշխանությունների անպատասխանատու գործարքի պատճառով վտանգված է, քանզի ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի ջանքերով վերջին տարիներին ձեռք բերված պայմանավորվածությունները որոշակիորեն արժեզրկվեցին:
Հիշենք, որ Հայաստանի և Ադրբեջանի նախագահները հակամարտության կողմերի միջև վստահության մթնոլորտը բարելավելու վերաբերյալ վերջին տարիներին մի քանի համատեղ փաստաթղթեր են ստորագրել, բացի դրանից, ԱՄՆ-ի, ՌԴ-ի և Ֆրանսիայի առաջնորդները բազմիցս հանդես են եկել համատեղ հայտարարություններով, որոնց հիմնական մեխը եղել են արցախյան հակամարտության խաղաղ կարգավորման այլընտրանքի բացակայությունն ու կողմերի միջև վստահության վերականգնումը: Փաստորեն, մարդասպանին ազատ արձակելով, ադրբեջանական իշխանություններն ի ցույց դրեցին այն պարզ ճշմարտությունը, որ իշխանության պահպանման խնդիրն իրենց համար շատ ավելի կարևոր է, քան հայ-ադրբեջանական հարաբերությունների կարգավորումը:
Պետք է նշել, որ «սաֆարովյան պատմությանը» պաշտոնական Երևանն արձագանքեց շատ կտրուկ և գրագետ կոմբինացիայով: Նախագահ Սերժ Սարգսյանի կողմից Ազգային անվտանգության խորհրդի նիստ հրավիրելը, այնուհետև նաև ՄԱԿ-ի անդամ երկրների դեսպանների հետ խորհրդակցությունն ու Հունգարիայի հետ դիվանագիտական հարաբերությունների կասեցման մասին հայտարարությունն ընկալելի էին ոչ միայն ներքաղաքական դաշտում և հասարակական ընկալումներում, այլև արտաքին աշխարհում: Նացիստ մարդասպան Սաֆարովի` ազատության մեջ հայտնվելու հանգամանքը լակմուսի թուղթ հանդիսացավ նաև Հայաստանի հասարակական-քաղաքական մտքի համար: Ըստ էության, հերթական անգամ ականատես դարձանք մի իրողության, երբ հասարակության տարբեր շերտեր, անկախ քաղաքական կողմնորոշումներից, սկսեցին նույնանման մտածել, համախմբվել և կոլեկտիվ մտածողության օրինակ ցուցադրել:
Սա խոսում է այն մասին, որ հասարակությունը միավորվելու, ընդհանուր նպատակ դնելու և կոլեկտիվ ջանքերով այդ նպատակին հասնելու մեծ պոտենցիալ ունի: Միևնույն ժամանակ այս իրողությունը բավականին բարդ կացության մեջ է դնում օլիգարխիային, քանզի ազգային խնդիրների շուրջ համախմբվելու հասարակական-քաղաքական գործընթացը ենթադրում է այնպիսի իրավիճակ, երբ օրվա հերոսն ու առաջամարտիկ-դրոշակակիրը դառնում են ոչ թե Հայաստանում այդքան հարգի դարձած օլիգարխները, այլ մտավորականությունն ու ազգային-պետական գործիչների թիմը (անկախ քաղաքական հայացքներից):

Ի՞նչ եք կարծում, «սաֆարովյան պատմության» վերաբերյալ հայկական օլիգարխիայի կարկառուն դեմքերից ո՞ր մեկի կարծիքն է հասարակության լայն զանգվածներին հետաքրքրում: Չէ՞ որ երկար տարիներ այդ նույն հասարակությունը տառապում է օլիգարխիայի ճիրաններում, նրանց ագահության և հավակնությունների պատճառով չի կարողանում ինքնադրսևորվել և բարենպաստ միջավայր ստեղծել հասարակական-քաղաքական կյանքի զարգացման համար:
Ի դեպ, ուշագրավ է այն փաստը, որ սեպտեմբերի 1-ին նախագահ Սերժ Սարգսյանի հրավիրած Ազգային անվտանգության խորհրդի նիստին չի մասնակցել խորհրդի անդամ, թիվ մեկ օլիգարխի համբավ ունեցող, ԲՀԿ առաջնորդ Գագիկ Ծառուկյանը: Այս փաստը բավարար ուշադրության չարժանացավ վերլուծական շրջանակների կողմից, քանզի վերլուծաբանների մեծ մասը զբաղված էր ավելի կարևոր խնդիրների ուսումնասիրությամբ: ԱԱԽ նիստին Գագիկ Ծառուկյանի չմասնակցելու փաստը երկու տրամաբանական բացատրություն կարող է ունենալ. կամ ԲՀԿ առաջնորդը չի ցանկացել մասնակցել ԱԱԽ նիստին, կամ էլ նրան չեն հրավիրել: Երկու դեպքում էլ հայկական օլիգարխիայի ջահակիր Ծառուկյանը, մեղմ ասած, բարդ կացության մեջ է հայտնվում, քանզի ցանկություն չցուցաբերելու պարագայում նա ցուցադրում է, որ խնդիրն իրեն ընդհանրապես չի հուզում: Իսկ եթե չեն հրավիրել Ծառուկյանին ԱԱԽ նիստին, ապա ստացվում է, որ նա այդքան կշիռ և նշանակություն չունի որոշում կայացնողների շրջապատում, որ մասնակցի երկրի անվտանգության ապահովման կարևորագույն պետական օղակի նիստին, և ԱԱԽ անդամ հանդիսանալը զուտ ձևականություն է:
Լինենք անկեղծ. Գագիկ Ծառուկյանն ընդամենը օլիգարխ է, որը կարողացել է վայրի կապիտալիզմի պայմաններում ֆինանսական ռեսուրսներ կուտակել և դրանք գործածել քաղաքական գործընթացներում: Նա չունի այն կրթական հենքը, արժեհամակարգն ու ինտելեկտուալ կարողությունները, որ նրա կարծիքը հետաքրքիր լինի ԱԱԽ անդամներին, որոնցից յուրաքանչյուրը հայաստանյան չափանիշներով բավականին լուրջ կրթություն ստացած, պետական-քաղաքական ուղի անցած և իրենց ոլորտների խնդիրներին տիրապետող գործիչներ են: ՈՒստի և Գագիկ Ծառուկյանի անդամակցությունը ԱԱԽ-ին ավելի շատ ձևական, քան բովանդակային և կիրառական բնույթի է:
Կասկածից վեր է, որ Հայաստանում կգա մի ժամանակ, երբ հասարակությունը հանրային գործիչներից ինտելեկտուալ բարձր հատկություններ ունենալու հատկանիշներ է պահանջելու, և այլևս հնարավոր չի լինի ԱԱԽ կազմում Ծառուկյանի նման օլիգարխներ տեսնել: Նշենք, որ ԲՀԿ առաջնորդը սեպտեմբերի 4-ին ֆիզիկական կուլտուրայի հայկական պետական ինստիտուտում, ի վերջո, խոսեց Սաֆարովի արտահանձնման մասին` պատերազմում մեր հաղթանակը, Ադրբեջանում Սաֆարովին հերոսացնելն ու բարեկեցիկ կյանքով ապրելն անհասկանալի ձևակերպումներով կապելով իրար: Նորից հարց է ծագում. ինչո՞ւ էր մի քանի օր շարունակ ԱԱԽ նիստին չմասնակցած, մեծությամբ երկրորդ խորհրդարանական խմբակցության ղեկավար Գագիկ Ծառուկյանը համառորեն լռում:
Այս հարցի պատասխանը, թերևս, պետք է որոնել բազմիցս շրջանառված այն տեղեկություններում, համաձայն որոնց` ԲՀԿ թիկունքում կանգնած է Ռոբերտ Քոչարյանը, և հենց նա է որոշում ԲՀԿ-ի ստրատեգիական նշանակության բոլոր քայլերը: Քաղաքականությունը պատահականություններ չի ենթադրում, ուստի և պատահական չէր, որ Գագիկ Ծառուկյանն արտահայտվեց միայն Ռոբերտ Քոչարյանի գրասենյակի կողմից «սաֆարովյան արկածախնդրությունը» դատապարտող հայտարարության տարածումից հետո: Ինչևէ, ղարաբաղյան հակամարտության կարգավորման գործընթացում նկատվող անթաքույց լարվածությունն էժանացնելու է Գագիկ Ծառուկյանի և հայկական օլիգարխիայի այլ ներկայացուցիչների քաղաքական բաժնետոմսերի գները, քանզի օրակարգում ազգային-պետական հիմնահարցերի առաջին սանդղակում հայտնվելը անխուսափելիորեն հարվածելու է օլիգարխիայի դիրքերին: Սա բնական երևույթ է, ուստի և հայկական օլիգարխիային սպառնում է անխուսափելի վախճան, հատկապես երբ պետական բարձրագույն իշխանությունը ևս սկսում է ընկալել օլիգարխներից ազատվելու անհրաժեշտությունը:

Ալբերտ ՊՈՂՈՍՅԱՆ

Մեկնաբանություններ