...Մի՛ շտա­պեք կար­ծիք կազ­մել, թե են­թա­վեր­նագ­րի հար­ցում շտա­պո­ղա­կա­նու­թյուն է ցու­ցա­բեր­վել, հետն էլ` վրի­պում։ Մինչ­դեռ խոս­քը Պերճ Պռո­շյա­նի հա­մա­նուն ստեղ­ծա­գոր­ծու­թյան մա­սին չէ, այլ Վա­նա­ձո­րում տի­րող ի­րա­վի­ճա­կի, որ­տեղ ոչ թե հա­ցի սով է սկս­վել, այլ թան­կաց­ման։

Սոկ­րատ Հով­սե­փյա­նի «Ստաց­վում է` ի­զու՞ր է ե­ղել մեր պայ­քա­րը» «Ի­րա­տես», թիվ 27) հրա­պա­րա­կու­մը ցն­ցող է, լուրջ մտո­րում­նե­րի տե­ղիք տվող: Եվ դեռ եր­կար ժա­մա­նակ մե­զա­նից շա­տե­րը կփոր­ձեն հաս­կա­նալ թե ինչ է կա­տար­վում: Ինչ խոսք, կա­ռա­վա­րու­թյու­նից պետք է պա­հան­ջել, որ նա պար­զա­բա­նի ե­ղե­լու­թյու­նը, իսկ մինչ այդ ՀՑԹ-ի տնօ­րեն Հա­րու­թյուն Մա­րու­թյա­նը պետք է հրա­ժա­րա­կան տա:

«Գի­տու­թյան ու­ժը» թե­մա­յով 7-րդ թո­ղար­կու­մը նվիր­ված է ՀՀ ԳԱԱ ռա­դիո­ֆի­զի­կա­յի և է­լեկտ­րո­նի­կա­յի ինս­տի­տու­տի գի­տա­կան ղե­կա­վար ԱՐ­ՍԵՆ ՀԱ­ԽՈՒ­ՄՅԱ­ՆԻ հար­ցազ­րույ­ցին, ո­րը վա­րում է հե­ռուս­տալ­րագ­րող ՆԱ­ԶԵ­ՆԻ ՀՈՎ­ՀԱՆ­ՆԻ­ՍՅԱ­ՆԸ: Հար­ցազ­րույ­ցի թե­ման ինս­տի­տու­տի ստեղծ­ման, նրա առջև դր­ված նպա­տակ­նե­րի, ներ­կա­յումս կա­տար­վող աշ­խա­տանք­նե­րի և ա­պա­գա­յին վե­րա­բե­րող հար­ցերն էին: Հար­ցազ­րույ­ցի ընդ­հա­նուր գնա­հա­տա­կա­նը մի­գու­ցե պարզ կդառ­նա հե­տա­գա շա­րադ­րան­քից: Ես կփոր­ձեմ մեկ­նա­բա­նել հար­ցազ­րույ­ցի ո­րոշ դր­վագ­ներ՝ ինս­տի­տու­տի հիմ­նա­դիր աշ­խա­տակ­ցի և այն­տեղ 58 տա­րի աշ­խա­տո­ղի ի­րա­վուն­քով: Եվ այս­պես:

Թա­գու­հու աչ­քե­րը թաց էին, նա մի քա­նի օր լաց էր լի­նում: ՈՒ լաց էր լի­նում ա­ռանց ցա­վի, ար­ցունք­նե­րը հո­սում էին ու հո­սում, նա փոր­ձում էր ար­ցունք­նե­րով մաք­րել իր գտած քա­րե­րը: Ա­վազ­նե­րի մեջ խր­ված գե­րեզ­մա­նը: Նրա մեջ­քը ցա­վում էր, հա­գուստ­նե­րը արևի ու փո­շու մեջ կո­րած էին, ձեռ­քե­րը դո­ղում էին: Թա­գու­հու հի­շո­ղու­թյան մեջ հայ­տն­վում էին պատ­կեր­ներ, որ եր­բեք չէր տե­սել, լսում էր ձայ­ներ, որ ան­ծա­նոթ մարդ­կանց էին պատ­կա­նում:

1965 թվա­կան, ապ­րի­լի 24: Գա­րու­նը տաք էր Երևա­նում: Օ­րը կար­ծես սո­վո­րա­կան էր: Աղմ­կոտ քա­ղա­քի փո­ղոց­նե­րում աշ­խա­տում էին տրամ­վայ­ներն ու տրո­լեյ­բուս­նե­րը, ավ­տո­բուս­ներն ու տաք­սի­նե­րը: Բո­լո­րը գոր­ծի էին գնում:

Բայց շու­խուռ չենք ա­նում: Կամ էս կողմ, կամ էն, մի­ջի­նը չկա: Պար­տու­թյու­նը մահ է: Ըն­կե­րո­վի մա­հը մեզ հա­մար ա­նըն­դու­նե­լի եզ­րույթ է՝ թուր­քին պա­տու­հա­սած լեռ­նա­յին հար­սա­նիք կդառ­նա:

Ոչ ոք ցայ­սօր տե­ղյակ չէ, թե իր նվա­ճած եր­կր­նե­րի հարս­տու­թյու­նը Տիգ­րա­նը ու՞ր է խց­կել: ՈՒ­զում եմ նվա­ճո­ղա­կան այդ ժա­մա­նակ­նե­րի վի­ճա­կագ­րա­կան տվյալ­նե­րի հան­րա­գու­մա­րը ներ­կա­յաց­նել և բա­ցա­հայ­տել, որ Տիգ­րան Մե­ծի ժա­մա­նակ բնակ­չու­թյան ա­ճը ա­պա­հով­վել է ոչ թե ներ­քին ծնե­լու­թյան, այլ իր տի­րա­պե­տու­թյան տակ ան­ցած պե­տու­թյուն­նե­րի բնակ­չու­թյան բռ­նի տե­ղա­հան­ման և ներ­գաղ­թի ար­դյուն­քում, որ նվա­զա­գույն զամ­բյու­ղի մեջ ոչ օ­ճառ ու ա­տա­մի մա­ծուկ կար, ոչ էլ, նե­րե­ցեք, զու­գա­րա­նի թուղթ, չէին հաշ­վարկ­ված գույ­քա­հար­կը, կո­մու­նալ վճա­րում­նե­րը, կա­հույ­քի ձեռք­բե­րու­մը, հան­գս­տի ի­րա­վուն­քը և այլն:

Մեր ի­րա­րա­մերժ ի­րա­կա­նու­թյան մեջ դի­լե­մա­յի հաս­նող և դրա շուրջ ըն­թա­ցող «սու­սե­րա­խո­ցում­նե­րի» մր­ցա­վազ­քը քա­ղա­քա­կան դաշ­տում նո­րու­թյուն չէ։ Ե­թե ոչ վաղ ան­ցյա­լում դա մո­դա­յիկ էր, ինք­նադրսևոր­ման ձևե­րից մե­կը, ա­պա այ­սօր սո­վո­րա­կան է դար­ձել, կո­րո­նա­վի­րու­սա­յին։

Այն ժա­մա­նակ, երբ ավ­տո­քա­րա­վա­նը, աղ­բյու­րի նման մեղմ կար­կա­չե­լով, հա­սավ գյուղ: Էս ի՛նչ վի­ճակ է տի­րում գյու­ղում: Էս ի՛նչ է սրանց հալ-հա­րա­քյա­թը: Ան­բան, ան­գործ: Գո­մե­րը՝ կեղ­տոտ: Կա­թը՝ թրի­քոտ:

Տիկ­նայք և պա­րո­նայք, հար­գե­լի երդ­վյալ ա­տե­նա­կալ­ներ, մեր քա­ղա­քա­ցի­նե­րի հան­դեպ մար­դա­սի­րա­կան դրսևո­րում­նե­րից, բա­րու­թյան և հան­դուր­ժո­ղա­կա­նու­թյան մղում­նե­րից դրդ­ված, դա­տա­վա­րու­թյուն­նե­րը շա­րու­նակ­վե­լու են, մենք դեռ շատ ցն­ցող ա­նակն­կալ­ներ ենք մա­տու­ցե­լու մեր հան­րու­թյա­նը...