Տնտեսության աշխուժացման համար անհրաժեշտ է ոչ թե հարկային բեռի ավելացում, այլ դրա թեթևացում

ՀԱՐԿԱՅԻՆ ՓՈՓՈԽՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ՓԱԹԵԹՆ ԱՆԸՆԴՈՒՆԵԼԻ Է
Կառավարության` ՀՀ Ազգային ժողովին ներկայացրած հարկային փոփոխությունների փաթեթն անընդունելի է միանգամից մի քանի առումներով:
Ճգնաժամի փուլում հայտնված տնտեսության աշխուժացման համար անհրաժեշտ է ոչ թե հարկային բեռի ավելացում, այլ դրա թեթևացում:
Պետք է բացառել հարկային օրենքների հաճախակի փոփոխությունները:
Հարկային փոփոխություններն այսօր կարող են վտանգել 2009-ի պետական բյուջեի կատարումը: Այն ընդունված է հարկային այլ օրենքներով, և դրանց փոփոխությունները կբերեն բյուջետային համապատասխան փոփոխությունների:
Նոր փոփոխությունների փոխարեն պետք է նախ` գործող հարկային օրենսգիրքը պարտադիր դարձնել բոլորի համար և բացառել «արտոնյալներին»:
Սոցիալական կարևորագույն հիմնահարցերի շարքում առաջնահերթ ուշադրություն պետք է դարձնել ստվերային տնտեսության տեսակարար կշռի կրճատմանը՝ տնտեսության ընդհանուր համակարգում:
Հաշվի առնելով տնտեսական գործունեության տարբեր ոլորտների առանձնահատկությունները և ապրանքաշրջանառության ծավալները` պետք է կիրառել գոտիականության սկզբունքը և անցում կատարել հարկային շրջանայնացման: Առաջարկվում է սահմանել հարկային գոտիներ Հայաստանի ողջ տարածքով, ինչը թույլ կտա համեմատաբար բարձր հարկեր սահմանել չափից ավելի կենտրոնացված կապիտալի ու գերշահույթի ստացման շրջաններում, որոնք սովորաբար ներառում են մայրաքաղաքի կենտրոնական և դրանց հարող տարածքները, առևտրական կենտրոնները և որոշ չափով վերաբացված արդյունաբերական շրջանները: Բարձր հարկերի տարածքների սահմանումը, իր հերթին, կնպաստի առևտրական և արդյունաբերական կապիտալների ապակենտրոնացմանը, դրանց վերաբաշխմանը դեպի այն մարզերը, որոնք այդ կապիտալների ներդրումների կարիքն ունեն:
Բնականաբար, Գյումրիում, Վանաձորում, ինչպես նաև հանրապետության հարավում և հյուսիս-արևելքում՝ լեռնային և նախալեռնային շրջաններում, հարկային շրջանայնացումը պետք է նախատեսի ոչ միայն ցածր հարկեր, այլև դրանցից ժամանակավորապես ազատ ձեռնարկատիրություն: Միայն նման մոտեցումը թույլ կտա հավասարակշռել ժողովրդի կենսամակարդակի խիստ բևեռացված վիճակը և մարզերի անհամաչափ զարգացումը: Այս լծակի օգտագործումը տնտեսության ավելի գրավիչ պայմանների ձևավորմամբ կօգնի արդյունաբերական ու գյուղատնտեսական արտադրանքի վերամշակման անհրաժեշտ բազայով հիմք դնելու ռազմավարական նշանակության սոցիալ-տնտեսական այնպիսի կարևոր հիմնահարցերի լուծման համար, ինչպիսիք են սահմանամերձ, լքված գյուղերի վերաբնակեցումը, բնական աճի խթանումը, գյուղացիական տնտեսությունների համապարփակ զարգացումը և արտագաղթի կասեցումը:
Պետական բյուջեի եկամտային մասում շարունակում են աճել անուղղակի հարկերը, ինչը վկայում է տնտեսության իրական հատվածի զարգացման խիստ անբավարար մակարդակի մասին: Անհրաժեշտ է պետության տնտեսական քաղաքականության արդյունավետության բարձրացման արդյունքում հասնել ուղղակի հարկերի տեսակարար կշռի աստիճանական աճի և դրա գերակշռությանը` անուղղակի հարկերի համեմատ: Պետական եկամուտների մի զգալի մասն ապահովվում է ոչ թե ռիթմիկ գործող տնտեսությունից ստացվող ուղղակի հարկերից, այլ հիմնականում անուղղակի հարկերից և սահմանի վրա գանձվող մաքսատուրքերից: Մասնավորապես, 2008 թվականի հունվար-սեպտեմբերին ՀՀ պետական բյուջեն կատարվել է ավելի քան 10,3 մլրդ դրամ հավելուրդով` գերազանցապես հենց հիշյալ եկամուտների հաշվին:
Շարունակում է անբավարար մակարդակի վրա մնալ հարկեր-ՀՆԱ հարաբերակցությունը: Այս ցուցանիշի գծով 16%-ով Հայաստանը 175 երկրների ցուցակում վերջին տասնյակներում է և առայժմ հեռու է քաղաքակիրթ երկրների տնտեսություններին բնորոշ 50-60% ցուցանիշից: Անհրաժեշտ է լրջորեն մտահոգվել երկրի մրցակցային առավելությունների բացահայտման, տնտեսության մրցունակության բարձրացման և ստվերային տնտեսության կրճատման հարցերով` միաժամանակ հրաժարվելով ստվերի կրճատման երկակի ստանդարտներից:
Հարկերը պետք է նպաստեն արտահանման ծավալների ավելացմանը: Դատելով առկա միտումներից` 2009-ին կարելի է կանխատեսել արտահանման համեմատ ներմուծման ծավալների գրեթե հնգապատիկ գերազանցում, որը կարող է ավելի խորացնել տնտեսական ճգնաժամը, և համաշխարհային ֆինանսական ճգնաժամի և որպես դրա հետևանք` մասնավոր տրանսֆերտների կրճատման պայմաններում կարող է կտրուկ կրճատել սպառողական պահանջարկն ու շղթայական ռեակցիայով ավելի դժվարացնել երկրի տնտեսական առողջացման գործընթացը: Այս ամենի հետ սերտորեն առնչվում է հաջորդ մտահոգությունն առ այն, որ աղքատության վերացումը ենթադրում է ոչ այնքան պետական բյուջեի ծախսերից այդ նպաստների գումարների բացարձակ ավելացում, որքան նոր աշխատատեղերի ստեղծում, նոր հարկվող արդյունքների արտադրություն և գործազրկության աստիճանական վերացում: Այդ նպատակով անհրաժեշտ է հարկային արտոնություններ նախատեսել նոր աշխատատեղեր ստեղծող ձեռնարկատերերի համար:
Ճկուն հարկային քաղաքականությամբ խթանելով մանր ու միջին ձեռներեցության զարգացումն ու նոր աշխատատեղերի ստեղծումը` կառավարությունն իր աշխատանքի կարևորագույն խնդիրներից պետք է համարի արտագաղթի կանխումը, ստեղծագործ աշխատանքի համար գրավիչ պայմանների ստեղծումը, սպառողական զամբյուղի նվազագույն մակարդակի ապահովումը, միջին խավի վերականգնումը: Հիշյալ խնդիրների լուծման հաջողությունը պայմանավորվում է կառավարության, Ազգային ժողովի և հասարակության բոլոր խավերի համագործակցությամբ և օժանդակությամբ:
Թաթուլ ՄԱՆԱՍԵՐՅԱՆ

Մեկնաբանություններ