Երկրի, պետության քաղաքական քարտեզը միայն զենքով չէ, որ գծվում է, և սա ապացուցել է ժամանակը: Մեզ հայտնի է ԱՄՆ նախագահ Վուդրո Վիլսոնի մշակած և Իրավարար վճռով հաստատված Հայաստանի պատմական հողերի վերադարձի նախնական քարտեզը, որն ընդգրկում է «ծովից ծով» տարածք` Սև, Միջերկրական և Կասպից ծովերը ներառյալ:

Դարեր ի վեր մեր պապերը երազել են բաղձալի ազատության, անկախության մասին, և իրենց հույսը միշտ դրել են օտարների, հատկապես քրիստոնյա օտարների վրա: Չշարադրեմ դարեր ձգվող այդ հույսի պատմությունը, միայն հիշեցնեմ հայ գրողի հայտնի խոսքը «ռսի օրհնված ոտքի մասին», որով ավելի քան երկու դար կերակրել են ժողովրդական լայն զանգվածներին:

-Այս ապուշներին թվում է,- տաքացել էր Գորյունովը,- թե երկիր են կառավարում, չեն էլ գիտակցում, որ երկիրն արդեն կործանել են, մանավանդ այդ ակադեմիկոս-որդյակը (նկատի ուներ Ռևոլի Սուսլովին՝ քաղբյուրոյի անդամ Միխայիլ Սուսլովի տղային- Վ.Հ.), տասը տարուց մեզ կտանեն բրոնզի դար, նետ ու աղեղներ ենք նախագծելու, մեր թշնամին Ամերիկան չէ, մեր թշնամին սրանք են՝ իրենց կարմիր քթերով ու կարմիր տոմսերով:

Պետք չէ առանձնակի խորաթափանց մարդ լինել հասկանալու համար պարզ մի բան. Հայաստանից հետո տևական ժամանակ ապրելով Եվրոպայում թե Ռուսաստանում, նախկին հայաստանցին չի կարող չհանգել անառարկելի մի հետևության՝ իր հայրենիքի մեծագույն արժեքը, հարստությունը, կենսագոյության գլխավոր պայմանը ավանդական հայ ընտանիքն է՝ առողջ հայրիշխանությամբ, դստեր, կնոջ, մոր, տատիկի եզակի-առինքնող պաշտամունքով: Ցանկացած նորմալ, կրկնում ենք, նորմալ ազգ կերազեր ունենալ նման համերաշխ ու ներդաշնակ ընտանիք:

ԽՍՀՄ-ը ղեկավարող կոմունիստական կուսակցությունը առանձնակի ոգևորություն չէր կարող ունենալ արդյունաբերության տեմպային զարգացման նկատմամբ, որովհետև սոցիալական լարվածության նոր ալիք էր բարձրանալու: Դեռևս չէին լուծվել մարդկանց կենսամակարդակի բարձրացման, լիարժեք սննդի ապահովման, բնակարանների ու կենցաղային այլ հարցերը:

Լրագրող, արձակագիր Ասպրամ Ծառուկյանը երկար տարիներ ծառայել է ՀՀ պաշտպանության նախարարության աշխատակազմի հրատարակչական բաժնում որպես խմբագիր:

-Բարի լույս, մսյո լե պղեզիդան, թույլ տվեք Ձեզ ուղեկցել զբոսանքի: -Բարի լույս, մսյո Օնորե դը Բալզակ, բայց ես Ձեզ չեմ հրավիրել և չեմ պատրաստվում զբոսանքի գնալ:

Ես դեռևս խաղաղության նախարար չեմ եղել: 1991 թվականին դարձա նախարար, այնուհետև պետնախարար էի, հիմա դարձյալ նախարար եմ, բայց ցավոք, այս պատերազմը դեռ չի ավարտվել: Թերևս նրանց համար է ավարտվել, ովքեր իրենց բարեկեցության ճոճաթոռից չեն իջել:

Բայց վերադառնանք մեր թեմային ու փորձենք հասկանալ, թե որոնք էին ԽՍՀՄ-ի փլուզման օբեկտիվ պատճառները: Նախապես ասեմ, որ դրանք տեխնիկական ու կազմակերպական էին, որոնք բերեցին անհաղթահարելի տնտեսական հետևանքների:

Մարտի 5-ին Հայաստանի ազգային հերոս Վազգեն Սարգսյանի ծննդյան 60-ամյակն է: Գուցե միամտաբար, գուցե հիմարաբար սպասում էի, որ թավշե հեղափոխությունից հետո համարյա ամեն օր նոր արժեհամակարգի, քաղաքացու գլխի պարունակության փոփոխության մասին մտահոգ վարչապետն ու կառավարությունը արդեն իսկ պիտի Սպարապետի ու վարչապետի ծննդյան 60-ամյակը ըստ արժանվույն նշելու քայլեր արած լինեին: