Խորհրդային պետությունը դավաճանության արդյունքում կաթվածահար եղավ: Ասում եմ` դավաճանության, որովհետև ոչ մեկը առաջ չէր քաշել նոր միութենական պայմանագիր (այսինքն` ԽՍՀՄ-ի լինել-չլինելու հարցը) կնքելու համար համապետական հանրաքվե անցկացնելու հարցը, և դրա անհրաժեշտությունն էլ չկար: Պարտադրված հանրաքվեն (Հայաստանը Լևոն Տեր-Պետրոսյանի գլխավորությամբ չմասնակցեց դրան) հաջող վերջացավ, ՀԽՍՀ-ն պահպանելու օգտին քվեարկեց մասնակիցների 68 %-ը: Գորբաչովյան հերթական ավանտյուրիստական հարցադրումը տապալվեց: Բայց քանի որ առաջադրանքը կար, և կատարողն էլ պատրաստ էր, տապալման գործը աստիճանաբար առաջ էր գնում:

Հինգ տարի առաջ այս օրերին հազարավոր մարդիկ, որոնք օրեր ու գիշերներ էին անցկացնում Ազատության հրապարակում, սիրո և եղբայրության պարուրող մթնոլորտում, դժվար թե պատկերացնեին, որ ընդամենը հինգ տարի հետո, Համաժողովրդական շարժումը, այդպես էլ չկարողանալով գալ իշխանության, իր շարքերից քայլ առ քայլ վանելու է նվիրյալ, վճռական, պայքարող բազում համակիրների և վերածվելու է շարքային մի կուսակցության: Ավելի շուտ` կուսակցության ձևավորելու հայտ ներկայացնելու են ոչ սեփական դիրքորոշումներով ու հրապարակային գործունեությամբ աչքի ընկած անհատները (մեկ-երկու բացառությունը` չհաշված):

Վերջին հարցազրույցում առաջին նախագահ Լևոն Տեր-Պետրոսյանը խոսել է ՀԱԿ հենքի վրա նոր կուսակցության ձևավորման անհրաժեշտության մասին: Ըստ առաջին նախագահի, նոր ձևավորվելիք կուսակցության գաղափարախոսական հենքը պետք է սոցիալ-լիբերալիզմը լինի:

«Բաբելոնի աշտարակը հասավ լուսնին, բայց սեպտեմբերի 11-ը քանդեց նրա մակետը։ Կեցցե՛ պետական ահաբեկչությունը, որ պայքարում է անձնական և սեպարատական ահաբեկչության դեմ»։ «Ներքնապնակ», Վարուժան ՆԱԼԲԱՆԴՅԱՆ

ԱԺ գարնանային նստաշրջանի մեկնարկը հետաքրքիր «բացահայտումներ» արձանագրեց: Մինչ Հայրիկյանը և որոշ ուժեր Հայաստանում ռուսական «իմպերիալիզմի» և «մութ ուժերի» հետքեր են փնտրում, այս շաբաթ խորհրդարան էր եկել ՀՀ-ում Ռուսաստանի դեսպանի խորհրդականը: Ասացին` նրան հյուրընկալել է ԱԺ փոխնախագահ Հերմինե Նաղդալյանը: ՈՒշագրավ է, որ այդ մասին պաշտոնական տեղեկատվություն, որքան էլ փնտրեցինք, չգտանք:

Ղարաբաղյան ազատամարտի 2-րդ փուլն սկսվեց բոլշևիկների իշխանության ստեղծմամբ և շարունակվում է մինչև այսօր` վերջնական հանգուցալուծման անորոշ հեռանկարով: Բոլշևիկների հաղթանակով օբյեկտիվորեն ստեղծվել էին հնարավորություններ, որ նորից գործողության մեջ դրվի Իսրայել Օրու ծրագիրը Արևելյան Անդրկովկասի ազատագրման վերաբերյալ: Պետերբուրգում բոլշևիկների հաղթանակից կարճ ժամանակ անց Անդրկովկասի կոմունիստները Շահումյանի գլխավորությամբ Բաքվում հռչակեցին Կոմունա` իրենց ձեռքը վերցնելով իշխանությունը: Շուտով այդ իշխանության դեմ ապստամբեցին մուսավաթականները, գրավեցին քաղաքի որոշ թաղամասեր, եռօրյա ընդհարումների արդյունքում պարտվեցին և փախան Գանձակ: Եվ վերազգային, ինտերնացիոնալ հիմունքներով ստեղծվելիք Կոմունան, անկախ բոլշևիկների ծրագրերից ու հակառակ դրան, իրականում վերափոխվեց ազգային-պետական կառույցի` հենակետ ունենալով 16-հազարանոց հայկական զինական ուժերը: Կոմունան իր իրական բովանդակությամբ դարձավ ազգային կառույց, մանավանդ որ դեռ թարմ էին 1905-1907 թթ. ցարիզմի կազմակերպած հայ-թաթարական ընդհարումների հիշողությունները:

Գաղտնիք չէ, որ Սերժ Սարգսյանի վերընտրության հարցը կանխորոշված է, քանզի առաջադրված թեկնածուներից և ոչ մեկն ի զորու չէ լուրջ մրցակցություն ապահովելու և կասկածի տակ դնելու գործող նախագահի վերընտրության հնարավորությունը:

Ցնծա՛, աշխարհ հայոց, դարձյալ քարոզարշավ է, ու դարձյալ տանուլ կտանք, եթե հենց էս պահին չպահանջենք երաշխիքներ թեկնածուներից, թե չէ քսան տարի է` մեզ մաշկահանում են, իսկ մենք գլխահակ մրմնջում ենք մեր մաշիկների ծակի մասին։ Բարի, Րաֆֆին (ո՛չ Հռաֆֆին) և Պարույրը «ցնծագին Հայաստանի» տեսլականներն են փաթաթում մեր պարանոցին, դիմանալ է պետք, և պետք է թաշկինակի փոխարեն երեսսրբիչ ունենալ ծոցագրպանում։ Զի երջանկության արդյունքները սելավի են վերածվում, և ոչ մի թաշկինակ դրա դեմն այլևս չի առնի։

Նախագահի մասնակցությամբ լուսազանցիկ արագությամբ տարածված տեսանյութը, որտեղ կինն աղիողորմ արցունքներով ու ձայնով (քրիստոնեաբար հավատում եմ դրանց անկեղծությանը) օգնության խնդրանքով դիմում է երկրի ղեկավարին` արժանանալով Նախագահի հանդիմանությանը, թե բա՝ եկել ես մեր տոնը խանգարում ես, ինձ վրա ոչ միանշանակ տպավորություն թողեց: Ակնհայտ է, որ տվյալ կինը, մեծ հաշվով, հասարակության մանրակերտն է` ընչազրկության, սոցիալական ծայրագույն կացության, բայց նաև մուրացիկության արատավոր հատկության առումով:

Երկունքը շռնդալից էր, ինչպես մայիսմեկյան շքերթը։ Արա-Մանուկն ուսին առավ Վահագն-Վիշապաքաղի եղանն ու քաղեց վիշապներին։ («Թատերական» հրապարակում ծիրանագույն ծիածանն էր հուրհրում)։ Արա-Մանուկն ազդարարեց վիշապաքաղի սկիզբը, զարգացումն ու ավարտը։ Հետո ճախրեց մոխրասև կոթողի տանիքն ու ղողանջեց յոթհարյուրամյա կարոտի ծուղրուղուն։ Հուրհրան ծուղրուղուն` գրանիտակոփ տաճարի գագաթից, սխրանքների մղեց արամանուկներին։