Մերձբալթյան բոլոր երկրներում թանգարաններ կան, որտեղ փակցված են այդ երկրների պետական դավաճանների լուսանկարները և նկարագրված են վերջիններիս դավաճանությունների մանրամասները: Այդօրինակ ձևաչափը չի բացառում, սակայն էապես նվազեցնում է ապագայում հնարավոր դավաճանությունների ռիսկը, քանզի խելամիտ մարդիկ երբեք չեն ցանկանա, որ իրենց լուսանկարը ևս հայտնվի դավաճանների լուսանկարների շարքում:
Մեր երկրում դավաճանների պակաս չկա: Ինչպե՞ս է հանձնվել Սասունը, Կարսը, Մուշը, Սուրմալուն, Նախիջևանը: Ու՞մ նախաձեռնությամբ է հանձնվել Արծվաշենը: Ի վերջո, ո՞վ է նպաստել Ակնայի, Քարվաճառի, Կովսականի, Սանասարի, Ջրականի, Հադրութի, Շուշիի, Բերձորի, Աղավնոյի հանձնմանը:
Արդյո՞ք մենք գիտենք անուններ:
Իհարկե, գիտենք:
Արդյո՞ք մենք ունենք լուսանկարներ:
Իհարկե, ունենք:
Եթե մեր ավագ սերնդակիցները թանգարաններում տեսնեին 20-րդ դարի սկզբի դավաճանների լուսանկարները, ապա 20-րդ դարի վերջում Արծվաշենը չէին հանձնի:
Եթե մեր կրտսեր սերնդակիցները թանգարաններում տեսնեին Արծվաշենը հանձնողների լուսանկարները, ապա գոնե կմտածեին Քարվաճառը, Բերձորն ու Աղավնոն հանձնելուց առաջ:
Իսկ ի՞նչ ենք անում մենք: Կարսը, Մուշը, Զեյթունը հիշելու համար նույնանուն ռեստորաններ ենք բացում, Արծվաշենի հիշատակին նվիրված հուշահամալիր ենք կառուցում, շուտով նույն կերպ Բերձորն ու Աղավնոն ևս «կհավերժացնենք»: Եվ ի՞նչ կստանանք արդյունքում: Ոչինչ: Ապագայում Երևանն ու Գյումրին հանձնողները կրկին կխուսափեն պատասխանատվությունից, քանզի վստահ կլինեն, որ իրենց սերնդակիցները Գլենդելում կամ Փարիզում, առավելագույնը՝ «Երևան» կամ «Գյումրի» ռեստորան են բացելու և միայն այդպես Երևանն ու Գյումրին հիշեն:
Համոզված եմ, որ, մերձբալթյան պետությունների օրինակով, հանրային վայրերում մեզ մոտ պետք է փակցված լինեն այս կամ այն բնակավայրի հանձնման հետ նույնականացվող անձանց լուսանկարները: Օրինակ՝ Ճամբարակում Արծվաշենի հուշահամալի՞ր եք կառուցել: Լավ եք արել: Արծվաշենի հանձնման հետ նույնականացվող անձանց լուսանկարներն էլ հուշահամալիրի պատին փակցրեք, որպեսզի իմ և ձեր երեխաները, այդ լուսանկարները տեսնելով, բացառեն դավաճանությունը: Հակառակ դեպքում, որոշ ժամանակ անց Արծվաշենի հուշահամալիրի եղևնիների տակ կհայտնվեն Արծվաշենը հանձնողների թոռներն ու ծոռները և առանց ամաչելու Ճամբարակն էլ կհանձնեն:
Ապագա դավաճանությունները կանխելու համար պետք է նախորդ դավաճանություններին պատշաճ գնահատական տալ: Դա ամբողջ աշխարհն է հասկացել: Մենք բացառություն ենք: