«ՊԵՏՈՒԹՅՈՒՆԸ ՊԵՏՔ Է ՍՈՒԲՅԵԿՏԻՎ ԳՈՐԾՈՆՆԵՐԻ ՎԵՐԱՑՄԱՆ ԼԾԱԿ ՈՒՆԵՆԱ»

«Իրատես de facto»-ի հարցերին պատասխանում է ԱԺ փոխնախագահ ՍԱՄՎԵԼ ՆԻԿՈՅԱՆԸ
-Ձեր գնահատմամբ` ի՞նչ էր նշանակում կոալիցիոն նոր հուշագիրը և, ի վերջո, ո՞ւմ օգտին էր:
-Հուշագիրը մեր պետության, ժողովրդի, հասարակության օգտին էր: Ինչքան կայուն է երկիրը, այնքան հեշտ է արտաքին ու ներքին մարտահրավերներին դիմակայելը: Եկեք դա համարենք անցյալ` ունենք հուշագիր, որով առաջնորդվում են քաղաքական ուժերն իրենց առջև դրված խնդիրները կատարելու համար: Միանշանակ է, որ կան ներքին ու արտաքին խնդիրներ, որոնց կոալիցիոն կառավարությունը պարտավոր է լուծումներ տալ: Մենք ունենք արտաքին մարտահրավերներ, որոնց դիմակայելը պահանջում է ներքին համախմբում, հենց այդ ենթատեքստում դիտարկեք կոալիցիոն հուշագիրը:
-Արդյոք նոր հուշագիրն ավելի շատ ՀՀԿ-ԲՀԿ փոխհարաբերությունների հետևանք չէ՞ր, եթե հիշենք 50+1 տոկոսի և հայտնի այլ հայտարարությունները:
-Մենք ունենք այն, ինչ ունենք, դա շատ տրամաբանված, հավասարակշռված, քաղաքական մոտեցում էր բոլոր քաղաքական ուժերի կողմից, պատասխանատվության զգացումից բխած որոշում:
-Արտաքին ի՞նչ մարտահրավերներ եք տեսնում, որոնց դիմակայելու է կոչված հուշագիրը:
-Արտաքին մարտահրավերները բազմաթիվ ու բազմապիսի են: Ամենակարևորն ազգային անվտանգության խնդիրն է: Ակնհայտ է, որ Ադրբեջանը զինվել է մինչև ականջները և նպաստավոր պահի կարող է նյութական, ռազմական ներուժը գործադրել: Դիմակայելու համար անհրաժեշտ էին այն քայլերը, որոնք կատարվեցին մյուս գործոններն ապահովելու համար: Բացի այդ, գլոբալ ֆինանսատնտեսական ճգնաժամից հետո աշխարհը ցնցող ապրանքների թանկացումին պետք է դիմակայել: Հայաստանը, ցավոք, չի կարող այդ գործընթացից խուսափել:
-Դուք չե՞ք կարծում, որ տարածաշրջան ՄԽ համանախագահների այցից հետո արված հայտարարությունը, թե որոշակի առաջընթաց է ձեռք բերված և պետք է առաջընթացիկ քայլերի համար հանդուրժողականություն ու զսպվածություն դրսևորել, ենթադրում է որոշակի համաձայնագրի պահանջ, որը կամրագրի ձեռք բերվածը և կդառնա անելիքների ճանապարհային քարտեզ:
-Դժվար է ասել` կլինի՞ ճանապարհային քարտեզ, կամ ապագային ուղղված խնդիրները կամրագրվե՞ն, բայց ակնհայտ է, որ յուրաքանչյուր հանդիպում օգտակար է, արդյունավետ` համեմատած այն վիճակի հետ, որը կլիներ, եթե հանդիպումներ չլինեին: Աստանայում ստորագրված հռչակագրի, որտեղ ոչ միայն Հայաստանի ու Ադրբեջանի նախագահների, այլև ՄԽ նախագահող երկրների ստորագրություններն են, համատեքստում, իհարկե, առաջընթացը ցանկալի է: Ակնհայտ է նաև, որ գերտերությունների նախագահների հայտարարությունները հենց այնպես չեն հնչում: Բայց կարծում եմ` ժամանակն է, որ նրանք շատ ավելի իրատեսական և հետևողական վերաբերվեն իրենց հայտարարություններին:
-Ի՞նչ նկատի ունեք:
-Մասնավորապես, երբ ասում են` պետք է զերծ մնալ սահմանային միջադեպերից, ուժով և սպառնալիքներով խնդրի լուծումից, ասում են ու բավարարվում են այդքանով, իսկ ադրբեջանական կողմը սահմանային զինված բախումներն ու սպառնալիքները շարունակում է, դա այնքան էլ պատվաբեր չէ: Ասում են, բայց Ադրբեջանը շարունակում է զինվել` երբեմն նաև իրենց օգնությամբ, որ բոլորովին հասկանալի չէ: Ակնհայտ է, որ ժամանակն է բարոյախրատականից անցնելու իրատեսական քաղաքականության` սահմանային միջադեպերը և գերսպառազինումը կանխելու համար:
-Թերևս Ադրբեջանը Եվրախորհրդի անդամ միակ երկիրն է, որ իր արտաքին քաղաքական դոկտրինի մեջ արձանագրել է կոնֆլիկտի լուծման ռազմական ճանապարհը, ԵԽ-ն ինչո՞ւ է հանդուրժում:
-Մենք երբեմն չափազանցված ակնկալիքներ ունենք միջազգային կառույցներից, մեզ թվում է, որ նրանց արժեքային համակարգն անփոփոխ և հաստատուն է, թեպետ հաճախ ականատես ենք երկակի ստանդարտների կիրառման: Ձեր ասածն այդ դեպքերից է: Մենք պետք է շատ հստակ դա հասկանանք ու գնահատենք: Հաճախ մեզ մոտ էլ քաղաքական գործիչները, ավելի հաճախ լրագրողները` ցանկանալով Հռոմի պապից ավելի կաթոլիկ լինել, հռետորական հարցեր են տալիս` թվարկեք ի՞նչ է կատարվել ԵԽ բանաձևերի պահանջների բավարարման համար: Մոռանալով, որ պահանջները տարբեր են լինում, օրինակ` կատարե՞նք իրենց ձևակերպմամբ «օկուպացված տարածքների ազատման» պահանջը: Իհարկե, եվրոպական արժեքային համակարգը` մարդու իրավունքների պաշտպանության, օրենքի առաջ բոլորի իրավահավասարության, տնտեսության մրցակցայնության և բազում այլ հարցերով, կայացած, իրեն արդարացրած համակարգ է, յուրաքանչյուր պետության համար անհրաժեշտ քայլեր են դրանք, և յուրաքանչյուր պետություն դա պետք է հասկանա ու շնորհակալ լինի իրեն ցուցաբերված աջակցության համար` իր արժեհամակարգն ու տնտեսությունը համապատասխանեցնելով: Չմոռանանք նաև, որ այդ ճանապարհը Եվրոպան անցել է հարյուրամյակներով, արդեն հստակեցրել է իր պետական կառուցվածքը, ունի բնակչության պետականության գենետիկ զգացողություն, պետականության ավանդույթ ու պատմություն: Մնայուն արժեքներ չարմատավորած պետություններում բոլոր պահանջները չէ, որ կարող են օգտակար լինել: Իհարկե, ես դեմ չեմ եվրոպական արժեքային համակարգին, բարեփոխումներին, բնականաբար` ոչ, ըստ իս, ամեն ինչ պետք է արվի հավասարակշռված, չափավորված, իմաստավորված:
-Չե՞ք կարծում, որ արմատավորված ավանդույթները, զգացողությունն ու պատմությունը բերում են որոշակի կարծրատիպեր, երբ այդ պատկերացումներից ելնելով այլ երկրների ազգային առանձնահատկությունները հաշվի չեն առնվում, ընկալման ճկունությունը կորցնում է նաև եվրոպական միտքը:
-Եվրոպական միտքը, որպես ավանդույթ ձևավորված լինելուց բացի, նաև ավանդական հաջողություններ ունի իր ակտիվում, որը թույլ է տալիս մտածել, թե ամեն ինչ ճիշտ է արվում, ամեն ինչ իդեալական է ու ընդօրինակման արժանի: Բայց պարզ է, որ ամեն ինչ չէ, որ բուն Եվրոպայում իդեալական է ու ընդօրինակման ենթակա: Պարզապես պետք է եվրոպական և սեփական արժեքային համակարգերի համադրում` իրենց լավագույն կողմերով: Ի վերջո, եվրոպական քաղաքակրթությունը հիմնված է քրիստոնեական արժեքների վրա, այն արժեքների, որոնց ձևավորման հիմքում նաև Հայաստանն է եղել:
-Երբ Ադրբեջանը, հակառակ համանախագահ երկրների նախագահների, իր իսկ նախագահի ստորագրած փաստաթղթերի, հելսինկյան եզրափակիչ ակտի երեք համահավասար սկզբունքներից գերակայությունը տալիս է տարածքային ամբողջականությանը, տրամաբանական չե՞ք համարում, որ, ի վերջո, կամ բանակցություններից դուրս պիտի գա, կամ պատերազմի սպառնալիքն իրագործի:
-Պատերազմի հավանականությունը ոչ ոք չի կարող բացառել, խաղաղություն ես ուզում` պատրաստ եղիր պատերազմի: Մտածիր քո ներքին քաղաքականության, տնտեսության, բանակի, սպառազինությունների, դաշնակիցների մասին, արա այն քայլերը, որոնք կախված են քեզնից: Իսկ սպառնալիքը նաև քաղաքական բաղադրիչ է:
-Հայաստանի Հանրապետության ազգային անվտանգությանն առնչվող խնդիր չե՞ք համարում արտագաղթը:
-Հայաստանի Հանրապետության անկախության 20 տարիներին արտագաղթը եղել է, ինչպես եղել է և դրանից առաջ: Յուրաքանչյուր իշխանություն արտագաղթը կանխելու համար պետք է տեսանելի քայլեր անի, որոնք վերաբերում են սոցիալական արդարության խնդրի լուծմանը:
-Հայաստանի կառավարությունն այսօր այդ խնդրի լուծմանն ուղղված ի՞նչ քայլեր է անում:
-Ձեր հարցը վկայում է, որ կառավարությունը ոչ միայն պետք է հստակ քայլեր կատարի, այլև հանրությանն այդ քայլերը բացատրի, իրազեկի, ներկայացնի: Ցավոք, այդ բացը կա:
-Բացատրությանը, իրազեկմանն ու տեղեկացմանը կողմ լինելով, ուզում եմ հասկանալ` ի՞նչ է արվում գնաճի կանխման համար, որը, համաձայնեք, քարոզչություն լինի, թե չլինի, կայուն մեծություն է:
-Խնդիրը մերկապարանոց քարոզչությունը չէ: Պետական կառավարման ամբողջ համակարգն ունի կատարված աշխատանքի ներկայացման խնդիր: Եթե այն երկրներում, որտեղից ապրանքներ են ներմուծվում, այդ ապրանքների գները բարձրացել են, բնականաբար, Հայաստանում էլ թանկացումներ պիտի լինեն: Դա օբյեկտիվ գործոն է: Կառավարությունը պիտի կանխի սուբյեկտիվ գործոնները:
-Ի՞նչն եք համարում սուբյեկտիվ գործոն:
-Օրինակ, գտնել` ովքե՞ր են այս դժվարին պայմաններում փորձում գերշահույթներ ստանալ: Նման դեպքերում օրենքի ուժով կառավարության բռունցքը պիտի աշխատի: Հասարակության գնահատականը չի ուշանա:
-Դուք իրո՞ք հավատում եք, որ կլանային, ստվերային, մենաշնորհային տնտեսության հայաստանյան պայմաններում կառավարությունը կարող է բռունցք ունենալ:
-Մենաշնորհներն ամբողջ աշխարհում մրցակցային տնտեսության ձևավորման համար չարիք են, բայց և միշտ էլ լինում են: Շատ երկրներում որոշակի ոլորտներում կան բնական կամ արհեստական մենաշնորհներ: Խնդիրը մենաշնորհը չէ, այլ այն, որ պետությունը հնարավորություն ունենա կարգավորելու մենաշնորհային տնտեսության գործունեությունը:
-Մենք ունե՞նք այդ հնարավորությունները:
-Մենք ունենք սակագնային, տնտեսական մրցակցության պաշտպանության հանձնաժողովներ, որոնք պետք է հրապարակային ու թափանցիկ գործեն: Երբ դու համեմատում ու հրապարակում ես միջազգային գների հետ քո վաճառած ապրանքների գները, դա ճիշտ է: Պետությունը պետք է սուբյեկտիվ գործոնների վերացման լծակ ունենա և պատժիչ մեխանիզմ:
-Գուցե Հայաստանի պարագայում և՛ արտագաղթի կանխման, և՛ գների իջեցման, և՛ շատ այլ չլուծված խնդիրների լուծման համար պետք է աշխատատեղերի ստեղծմամբ ու արդյունաբերության վերագործարկմամբ մտահոգվենք, ինչը նաև տնտեսության դիվերսիֆիկացմանն է վերաբերում: Մի՞ֆ է, թե՞ իրական հիմքեր կան:
-Տնտեսության դիվերսիֆիկացիան այսօր տնտեսության թիվ 1 մարտահրավերն է: Դիվերսիֆիկացիան նաև ազատ հաղորդակցուղիներ ունեցող երկրի հնարավորությունն է: Ցավոք, մենք այդ հնարավորությունները չունենք: Մեզ համար շատ թանկ հաճույք է վրացական երկաթգիծը, ոչ բոլորը կարող են իրենց դա թույլ տալ: Բոլոր դեպքերում այդ ուղղությամբ քայլերը պետք է շարունակել: Պետությունը պետք է կարողանա խոշոր բիզնեսի հնարավորությունները նպատակաուղղել: Օլիգարխների դեմ չպետք է պայքարել: Օլիգարխներին պետք է ներգրավել այնպիսի բիզնես ծրագրերի մեջ, որոնք ստեղծում են աշխատատեղեր և նպատակաուղղված են արտահանման ենթակա ապրանքների արտադրմանը:
-Ե՞րբ են Հայաստանում իրականացվող ծրագրերն ուղղվելու կոնկրետ մարդուն ու նրա կեցությանը:
-Կառավարությունը պետք է ավելի շատ քայլեր ձեռնարկի սոցիալապես անապահով խավերի խնդիրների լուծման համար: Օրինակ, վրացական համարանիշերով ավտոմեքենաների մաքսազերծումը: Խնդիրն ուներ օբյեկտիվ ու սուբյեկտիվ կողմեր, ինչ-որ պահի նույնիսկ խնդիրը քաղաքականացնելու փորձ արվեց: Կառավարությունը շատ ճիշտ լուծում գտավ` ոչ թե օրենքի փոփոխություն առաջարկվեց, այլ սոցիալական խնդիր ունեցող մարդկանց անտոկոս վարկ տրամադրվեց` մաքսազերծման համար: Թանկարժեք մեքենաների դեպքում գործում է օրենքը, որը չի տարածվում սոցիալապես անապահով խավերի վրա: Ահա և Ձեր հարցի պատասխանը` թիրախային խմբերի ու կոնկրետ մարդկանց, նրանց կեցությանն ուղղված ծրագրերի առումով:
-Ինչո՞ւ 2011 թ. աշխարհն այսքան բուռն սկսեց` Սուդանից Լիբիա: Համեմատաբար խաղաղ իշխանափոխություններից հետո քաղաքացիական պատերազմի տարբերակով ի՞նչ է կատարվում արաբական աշխարհում:
-Միջազգային ֆինանսատնտեսական ճգնաժամն ազդել է բոլոր երկրների բնակչության սոցիալական վիճակի վրա: Նման ցնցումներ սպասվում էին ամբողջ աշխարհում: Աֆրիկյան պետություններն ունեն նաև առանձնահատուկ խնդիր. 70-ական թթ. առաջադիմական գաղափարներով իշխանության եկած նրանց ղեկավարներն անցած տարիներին հետ են մնացել աշխարհի զարգացումից և կաշկանդում են հասարակական առաջընթացը: Սա հին ու նոր արժեքային համակարգերի, սերունդների պայքար է, համամարդկային արժեքների և կառավարման հետամնաց համակարգերի բախման ականատեսն ենք մենք:
-Համարյա բոլոր երկրներում շարժումները սկսվեցին սոցիալական պահանջներով: Չե՞ք կարծում, որ նույն հենքով Հայաստանում էլ կարող է նման ալիք բարձրանալ:
-Գլոբալ ֆինանսատնտեսական ճգնաժամից հետո սոցիալական խնդիրներ բոլոր երկրներում կան, բայց հեղափոխություններն ու քաղաքացիական պատերազմը, բարեբախտաբար, համատարած չեն:
-Դուք ճարտարագիտական համալսարանի կառավարման խորհրդի նախագահն եք, համալսարանը համագործակցում է «Սինոփսիս Արմենիա» ընկերության հետ, ո՞րն է նպատակը:
-Ճարտարագիտական համալսարանը «Սինոփսիս Արմենիա» ընկերությունում ունի համալսարանական ամբիոն, դա լավագույն տարբերակն է, երբ կրթությունը և տնտեսությունը միախառնված են, գործատուն և աշխատուժը միատեղ են: Միանշանակ է, որ համատեղ կրթությունը մեծ հաջողություններ է գրանցել: Մեր մասնագետները մեծ պահանջարկ ունեն և մրցունակ են, համալսարանում մշակված ծրագրերն օգտագործվում են նաև այլ երկրներում: «Սինոփսիս Արմենիան» ամերիկյան ընկերություն է, ԱՄՆ-ից դուրս ամենամեծ մասնաճյուղը Հայաստանում է, դա նշանակում է, որ մենք ունենք բարձրորակ մասնագետներ և կարող ենք կազմակերպել բարձր տեխնոլոգիաների ոլորտի բարձրակարգ արտադրություն, նաև կարող ենք բարձրացնել մեր կրթական մակարդակը: Խնդիրն այդ մակարդակին բարձրացնելն է նաև գիտության ու տնտեսության այլ ճյուղերը: Օրինակ, ունենք` հզոր զարգացած էներգետիկա, լեռնամետալուրգիա, նշանակում է` կարող ենք կազմակերպել կրթություն` ամենավերջին տեխնիկական հագեցածություն ունեցող արտադրությունների հիման վրա: Հայաստանի տնտեսության համար դա շատ կարևոր նշանակություն ունեցող խնդիր է: Կրթությունը պետք է լինի կիրառական և իր աշխատատեղն ունենա:
Զրույցը` Անահիտ ԱԴԱՄՅԱՆԻ

Մեկնաբանություններ