«Հանրաքվեով ժողովուրդն իր կարծիքը պետք է արտահայտի այս հարցում և մեկընդմիշտ փակի բոլոր սպեկուլյացիաների դռները»
14.02.2020 | 01:30
Նախօրեին նախկին օմբուդսմեն Լարիսա Ալավերդյանի, իրավապաշտպան Ավետիք Իշխանյանի և Արցախի Մարդու իրավունքների նախկին պաշտպան Ռուբեն Մելիքյանի նախաձեռնության տակ ստորագրած 132 իրավաբան և իրավապաշտպան դիմել էին նախագահ Արմեն Սարգսյանին՝ լուրջ մտահոգություններ ներկայացնելով ՍԴ-ի շուրջ ստեղծված վերջին զարգացումների առնչությամբ։ Իրավապաշտպան համայնքը հորդորում էր նախագահին մասնակից չդառնալ այդ հակասահմանադրական գործընթացին։ Սակայն նրանց մտահոգությունները Արմեն Սարգսյանը հաշվի չառավ, իշխող մեծամասնությունը՝ առավել ևս։ Իշխանություններն անդրդվելի են, գնում են սեփական «օրենքների» ճանապարհով։ ԱԺ պետիրավական հարցերի մշտական հանձնաժողովի նախագահ ՎԼԱԴԻՄԻՐ ՎԱՐԴԱՆՅԱՆԻ հետ զրուցեցինք այս թեմայով, զրույցին միացավ նաև նույն հանձնաժողովի անդամ ՆԻԿՈԼԱՅ ԲԱՂԴԱՍԱՐՅԱՆԸ։
«ԼԱՎԱԳՈՒՅՆ ՏԱՐԲԵՐԱԿԸ ԺՈՂՈՎՐԴԻ ԿԱՐԾԻՔԸ ՀԱՐՑՆԵԼՆ ԷՐ»
-Որպես մասնագետի՝ Ձեզ չի՞ մտահոգում իրավաբանների անհանգստությունը, ողջ գործընթացը հակասահմանադրական ճանաչելու որակումը։
-Եթե ես այդպես մտածեի, այդ մասին կբարձրաձայնեի և խորհրդարանում, և դրանից առաջ խմբակցության, կուսակցության նիստերում։ Առկա վիճակի պահպանումը որոշակի առումով կարող էր խաթարել երկրում սահմանադրական անվտանգության մակարդակը, և դա լուծում էր պահանջում։ Իսկ հանգուցալուծումը չպետք է պայմանավորված լիներ իշխանության որևէ ճյուղի մյուսի նկատմամբ որևիցե գործողություն կատարելով, որը կարող էր դիտարկվել որպես ճնշում։ Դրա լավագույն տարբերակը ժողովրդի կարծիքը հարցնելն էր, որի տարբերակներից մեկը սահմանադրական փոփոխություններ նախապատրաստելը և ժողովրդի դատին ներկայացնելն է։ Այս տեսանկյունից նշված լուծումը ոչ միայն տրամաբանական է և բխում է սահմանադրական կանոնակարգումների ոգուց, այլև կարող է օրինակելի լինել այլ երկրներում նմանատիպ իրավիճակներ հանգուցալուծելու համար։ Ըստ էության, ի՞նչ են ասում իշխող ուժը, խորհրդարանը, նախագահը։ Իշխանության կրողը Հայաստանի ժողովուրդն է, նա է պատվիրակել իր անունից իրականացնել գործադիր, օրենսդիր և դատական գործառույթներ։ Հիմա եթե օրենսդիր, գործադիր և դատական իրշխանությունների միջև առկա է ինչ-որ տեսակի վեճ, որը սահմանադրաիրավական բովանդակություն ունի, դրա լուծումը վերապահված է ՍԴ-ին։ ՍԴ-ն հանդիսանում է իշխանության ճյուղերի միջև առկա վեճերի լուծման հիմնական իրավական գործիքը, այլ կերպ ասած, այն արբիտրի դեր է տանում իշխանության տարբեր ճյուղերի միջև առաջացած սահմանադրական վեճերի պարագայում։ Բայց ի՞նչ անել, երբ ՍԴ-ն է վեճի կողմ, ո՞վ իրավունք ունի միջամտելու այդ գործընթացին՝ օրենսդի՞րը, գործադի՞րը։ Իմ համոզմամբ՝ ոչ, և իմ ելույթներում ես հստակ արտահայտվել եմ այդ մասին։
-Սակայն փաստն այն է, որ և գործադիրը, և օրենսդիրը միջամտել են։
-Ոչ, ես մշտապես հօգուտ այն տեսակետի եմ եղել, որ անկախ հանգամանքից՝ Սահմանադրությունը նախատեսում է 213-րդ հոդվածը ԱԺ-ի կողմից փոփոխելու հնարավորություն, թե ոչ, խորհրդարանն իրավունք չունի նույնիսկ 2/3-ով այն փոխելու, որովհետև հոդվածի ողջ բովանդակությունը վկայում է այն մասին, որ այն ամբողջապես վերաբերում է դատական իշխանության գործունեությանը։ Իսկ դատական իշխանության գործունեության հետ կախված բոլոր դրույթները, որոնք ամրագրված են 7-րդ գլխում, ենթակա են փոփոխման միմիայն հանրաքվեի միջոցով։ Հանրաքվեով ժողովուրդն իր կարծիքը պետք է արտահայտի այս հարցում և մեկընդմիշտ փակի բոլոր սպեկուլյացիաների դռները, որովհետև դրանք շատ են և հասել են այն մակարդակին, որ երկրում սահմանադրական անվտանգության առումով տարատեսակ մեկնաբանություններ կան, որոնք որևիցե եղանակով չեն կարող օժանդակել Հայաստանում սահմանադրական նորմալ մթնոլորտի ձևավորմանը։ Սա հանգեցնում է նաև ՍԴ-ի քաղաքականացվածությանը, իսկ դա շատ կարճ ճանապարհ է դեպի մի գործընթաց, որը կբերի իրավական պետության կոնցեպտի խարխլման։
-Ասել է՝ և մասնագետների, և միջազգային կառույցների գնահատականներն անհի՞մն են։
-Հանրաքվեի առումով միջազգային կառույցները որևէ գնահատական չեն տվել։ Իսկ մինչ այդ որոշումը տարբեր կառույցներ արտահայտել են իրենց դիրքորոշումները, մտահոգությունները, բոլորս էլ ունենք մտահոգություններ զարգացումների հետ կապված ու փորձում ենք լուծումներ գտնել։ Սա այն օպտիմալ տարբերակն է, որը հնարավորություն կտա շատ արագ վերականգնելու սահմանադրաիրավական հուն տանող գործընթացը։
-Ստացվում է՝ սա քաղաքական որոշում է, որտեղ հաշվի չեն առնված օրինական ճանապարհները։
-Սա իրավաքաղաքական որոշում է։ Ցանկացած գործընթաց, որը վերաբերում է Սահմանադրության փոփոխությանը նախ և առաջ իրավաքաղաքական բնույթ ունի, քանի որ Սահմանադրությունն իրավաքաղաքական բնույթի փաստաթուղթ է։ Սա այն լիազորությունների շրջանակն է, որով ժողովուրդն օժտում է պետական մարմիններին։ Մենք փորձել ենք առաջ գնալ սահմանադրական կանոնակարգավորումներով։ Այն ընկալմամբ, որ սահմանադրական զարգացումները Հայաստանում պիտի ընթանան սահմանադրական կարգավորումների լույսի ներքո։ Քաղաքական ճանապարհով չենք գնացել, ընտրել ենք իրավական ճանապարհը՝ ժողովրդից հարցման մեթոդով։
-Ժողովուրդը ձեզ վստահության բարձր քվե է տվել, լիազորել է գալ խորհրդարան ու լուծել հարցեր։ Դուք ինչու՞ եք ձեր պատասխանատվությունը գցում ժողովրդի վրա և ընդամենը մեկ հոդված փոխելու համար դիմում ժողովրդին՝ բյուջեից մեծ գումարներ ծախսելով։
-Դուք լիովին ճիշտ կլինեիք, եթե խոսքը վերաբերեր մի հոդվածի, որը դատական իշխանության կազմավորմանը չէր վերաբերի։ Այս հարցում քաղաքական իշխանություն կլինի, գործադիր, թե օրենսդիր, չպետք է նման միջամտություններ թույլ տա։ Պատահական չէ այն ամրագրումը, որ 7-րդ գլխում ներառված հոդվածների փոփոխությունները պետք է հանրաքվեով կատարվեն։ Եթե 213-րդ հոդվածում մի բառ գտնեք, որը չի վերաբերում դատական իշխանության, կհամաձայնեմ Ձեզ հետ։ Սահմանադրության անփոփոխելի հոդվածների ոգու տեսանկյունից դրա փոփոխության իրավունքը հնարավոր է միայն հանրաքվեի միջոցով։ Պատասխանատվությունից խուսափել կլիներ, եթե ԱԺ-ն վերցներ իր վրա այդ բեռը։ Տրամաբանական կլինե՞ր, որ ԱԺ-ն կամ գործադիրը ձևավորեին դատական իշխանությունը։ Դա միջամտություն է։ Իրավիճակը հանգուցալուծելու համար պիտի հնարավորություն տալ, որ ժողովուրդն իր կարծիքը հայտնի։
-Հասարակության իրավագիտակցությունն այնքան բարձր չէ, որքան մասնագետներինը, որոնց ստվար հատվածը դեմ է հիշյալ գործընթացին։ Արդյոք պետք չէ՞ր նախ լսել նրանց, հետո որոշել, թե ինչ ճանապարհով գնալ։
-Մենք խոսում ենք իրավագիտակցության մակարդակի մասին։ Բայց անկեղծ զարմանում եմ մեկ բանի վրա, ինչու՞ ենք մենք այդքան քննադատում հանրաքվեն։ Ի վերջո, երկրի կարևորագույն, առանցքային հարցերի վերաբերյալ հարցվել է ժողովրդի կարծիքը։
-Օրինակ, Ամուլսարի, Ստամբուլյան կոնվենցիայի դեպքում և՞ս կհարցնեք։
-Գործող կանոնոնակարգումները թույլ չեն տալիս օրենքից զատ այլ հարց հանրաքվեի դնել։ Սա բավական է, որ այդ հարցը փակվի։ Համաձայն եմ նախագահի հետ, որ հանրաքվեն չպետք է դիտարկվի որպես ծայրահեղ միջոց։ Ի վերջո, էլեկտրոնային կառավարման զարգացման արդյունքում ոչ շատ հեռու ապագայում տեսականորեն հնարավորություն կա, որ քաղաքացիներն անմիջականորեն արտահայտեն իրենց կարծիքը։
-Դուք նախաձեռնել եք նաև սահմանադրական բարեփոխումներ, որոնք ևս հանրաքվեի պիտի դրվեն։ Այսինքն, մեկ հոդվածի համար առանձին հանրաքվե, հետո նորից հանրաքվե սահմանադրական բարեփոխումների համար։ Սա չմտածված շտապողականություն չէ՞ և պետական գումարների վատնում։
-Եթե ժողովրդի կարծիքը հարցնելը կարծում եք, որ գումարների վատնում է, ոչինչ չունեմ ավելացնելու։
-Իսկ ՍԴ ինչու՞ չդիմեցիք՝ կարծիք ստանալու համար։
-ՍԴ-ի 9 անդամներից 7-ն այս հարցում շահագրգիռ կողմ են, ինչու՞ ենք մենք նրանց անհարմար վիճակի մեջ դնում։
«ԵԹԵ ՄԻ ՏԵՂ ՉԿԱ ԲԱՐՈՅԱԿԱՆՈՒԹՅՈՒՆ, ԻՆՉՈՒ՞ ԵՔ ՈՒԶՈՒՄ ՀԱՐՑՆ ՕՐԵՆՔՈՎ ԼՈՒԾԵԼ»
Մեր զրույցին այդ պահին միացավ նաև նույն հանձնաժողովի անդամ ՆԻԿՈԼԱՅ ԲԱՂԴԱՍԱՐՅԱՆԸ։
-Շատ մանիպուլյացիաներ են անում,- ասաց պատգամավորը։- Պիտի մենք հասկանանք՝ ուզու՞մ ենք իմանալ ճշմարտությունը, թե՞ ոչ։
-Ո՞ր ճշմարտությունը։
-Ճշմարտությունն իմանալու համար պիտի անաչառ մասնագետների կարծիքը լսել։ Խոսքը ոչ թե այն մասին է, որ պիտի որոշվի որևէ օրենք սահմանադրությանը համապատասխան է, թե ոչ, այլ մինչև օրենք ընդունելը որոշել այս օրենքը սահմանադրակա՞ն է, թե՞ ոչ։ Այդ իրավաբաններին պիտի հարցով դիմել՝ ուսումնասիրեք միջազգային փորձը, այդ որ պետությունում է, որ մինչև օրենք ընդունելը որոշում են դիմել ՍԴ։ Ո՞ր պետությունում է հնարավոր արգելափակել օրենսդրական այդ գործընթացը։ Չի կարելի գրել օրենքներ, որ դու մշտապես իշխես, այսինքն ինքդ քեզ համար օրենք գրես, և երբ իշխանություն փոխվի ու ասի, որ դա սխալ է, ասես՝ հոպ, այնտեղ մի ստորակետ կա և հավելում, որ իմ իշխելու մասին հարցը հանրաքվեի դնելուց առաջ մի հատ էլ իմ կարծիքը պիտի հարցնել։ Ո՞ր երկրում կա նման կարգավորում։ Դուք ճիշտ եք այն հարցում, որ հնարավոր է՝ օրենսդրական խնդիրներ կան, որի առնչությամբ կա վեճ, բայց սխալ եք այն հարցում, թե այս ամենում բարոյականություն կա։ Չի կարելի բարոյական համարել այն, որ օրենք ընդունեն ու ասեն, թե Նիկոլայ Բաղդասարյանը միշտ պիտի լինի իշխանություն։
-Ձեր նշած ոչ բարոյական իրավիճակներն էլ օրինական ճանապարհով են լուծվում, ամբողջ հարցն այն է, թե ինչու՞ օրինական ճանապարհով չեք գնացել։
-Անօրինականն ու օրինականը վիճելի հարց են, իսկ բարոյականը՝ ոչ։ Ոչ մի երկրում չկա այնպիսի կարգավորում, որ ՍԴ-ի դատավորը մինչև թոշակի անցնելը պիտի լինի դատավոր։ Ընդ որում, այլ պետություններում կա անգամ կարգավորում, որ նույն մարդը երկրորդ անգամ չի կարող ընտրվել։ Որպես կանոն դատավորն ընտրվում է 10 տարով՝ 1-2 տարի այս կողմ, այն կողմ, իսկ ՍԴ նախագահն ընտրվում է դատավորների կազմից։ Իսկ ի՞նչ են արել իրենք։ Այս օրենքն ընդունել են ու մի հատ էլ անցումային դրույթներով կարգավորել, որ իրենք մշտապես պիտի լինեն իշխանության, իսկ եթե երբևիցե իրենց ցանկանան գործից հանել, պիտի մի հատ էլ իրենց կարծիքը հարցնել։ Այստեղ ու՞ր է բարոյականությունը։ Եթե մի տեղ չկա բարոյականություն, ինչու՞ եք ուզում հարցն օրենքով լուծել։
-Ի՞նչ կստացվի, եթե օրենքները մի կողմ թողնելով առաջ շարժվենք ու ամեն մեկս մեզ համար որոշենք, թե որն է բարոյականը, որը՝ ոչ։
-Ով ասաց, թե մի կողմ ենք թողնում։ Հիմա անդրադառնանք օրենքներին, բացենք օրենսգիրքը և համեմատենք 2-րդ հոդվածը, որտեղ ասվում է, որ երաշխավորվում է ժողովրդի իշխանությունը, և այն հոդվածը, որտեղ գրված է, թե ժողովրդի իշխանության երաշխավորման համար որոշ հարցերում պիտի դիմել ՍԴ։ Եթե թույլ իրավաբանն այդ երկու հոդվածը համեմատի, կհասկանա, որ այդտեղ կա հակասում։ Եթե ժողովուրդն ուզում է տվյալ մարմնի հարցը վիճարկել, պիտի դիմի այդ մարմնին՝ հարցնելով, թե այդ վիճարկումն օրինակա՞ն է, թե՞ ոչ։ Այս դեպքում Սահմանադրության 2-րդ հոդվածը դառնում է անիմաստ։ Չի կարող ժողովուրդը հանրաքվեով փոխել օրենքը, որը առնչվում է ՍԴ դատավորների լիազորությունների դադարեցման, ու նախօրոք հարցնել ՍԴ-ի կարծիքը։ Ո՞ր երկրում է այդպես։ (Ավելի ուշ այլ իրավաբաներ մեզ ասացին, որ այդպես է Գերմանիայում, և Հայաստանը հենց այդ երկրի փորձով է ամրագրել նման կարգավորումը-Ռ. Խ.)։
-Եթե համոզված եք, որ և բարոյական, և իրավական առումով դուք ճիշտ եք, ինչու՞ հենց ԱԺ-ն իր վրա չվերցրեց այդ հոդվածը փոխելու գործը։
-Իսկ ինչու՞ հենց ժողովուրդը չպետք է որոշի։
-Այս կերպ կվարվե՞ք նաև Ամուլսարի և Ստամբուլյան կոնվենցիայի դեպքում։
-Ես միանշանակ կողմ եմ հանրաքվեին նաև այդ դեպքերում։ (Կողքով անցնող նույն հանձնաժողովի անդամ ՆԱԶԵԼԻ ԲԱՂԴԱՍԱՐՅԱՆԸ ևս համաձայնեց՝ ես էլ, ես էլ-Ռ. Խ.)։ Բոլոր վիճելի հարցերը պիտի դնել հանրաքվեի։
-Էլ ինչու՞ է ժողովուրդն 88 հոգու գործուղել խորհրդարան, որ ամեն հարցով դիմեք իրեն։
-Բացեք ԱԺ օրակարգ, տեսեք քանի՞ հարց է ընդգրկված։ Այդ բոլոր հարցերն էլ կարող էին դրվել հանրաքվեի, բայց որոշում է իշխանությունը։ Բայց կողմ եմ, որ կարևոր հարցերը պիտի որոշի ժողովուրդը։
-Դե տեսնենք՝ Ամուլսարի և Ստամբուլյան կոնվենցիայի հարցերը կդնե՞ք հանրաքվեի։
-Ես կողմ եմ։ Բայց պետք է հնարավորություն տրվի «Այո»-ին և «Ոչ»-ին լրատվամիջոցներով լիարժեք քարոզչություն իրականացնելու։ Բայց այսօր ԶԼՄ-ների 90 տոկոսը ֆինանսավորվում է շատ կասկածելի աղբյուրներից։
-Երկրի ղեկավարի մակարդակով հայտարարվում է, որ ովքեր կողմ են այս հանրաքվեին, երկրի նվիրյալներ են, ովքեր դեմ՝ դավաճաններ, հակապետական ուժեր։ էլ ի՞նչ լիարժեք հնարավորությունների մասին է խոսքը։
-Եկեք խոսքը կոնտեքստից չկտրենք։ Իսկ որ մաֆիաների կողմից ֆինանսավորվող լրատվամիջոցներ կան, դա ճի՞շտ է։ Չի կարող մաֆիայի կողմից հանցավոր ճանապարհով ձեռք բերված միջոցներով ֆինանսավորվի լրատվամիջոց և հակաքարոզչություն իրականացնի։
-Օրենքն էլ է ձեր ձեռքը, ուժային կառույցներն էլ, իշխանական բոլոր լծակներն էլ։ Բռնեք մաֆիային, գտեք հանցավոր ճանապարհով ձեռք բերված միջոցները և մարդկանց պատասխանատվության ենթարկեք։
-ՈՒ՞մ պատասխանատվության ենթարկենք։ Այսինքն, Դուք կարծում եք, որ եթե մեկը անբարոյականություն է անում, բռնենք, դատե՞նք։
-Պարոն Բաղդասարյան, անբարոյականության մասին չէ խոսքը, այդ առումով շատերին կարելի է մեղադրել ու անգամ իշխանության շատ անդամների, Դուք կոնկրետ մեղադրանք եք հնչեցնում, թե մաֆիա կա, որը հանցավոր ճանապարհով միջոցներ է ձեռք բերել։
-Դե տեսնում եք, որ հիմա օրենքը փոխում ենք, և կգա ժամանակը, որ անօրինական ճանապարհով ձեռք բերված գումարների համար պատասխանատվության կենթարկեն։ Ողջ խնդիրն այն է, որ այս գործընթացն օրինական իրականացնելու համար երկար ժամանակ է պահանջվում, իսկ այդ մարդիկ մինչ այդ հանցավոր ճանապարհով ձեռք բերված գումարները ներդնում են ԶԼՄ-ների մեջ, ֆեյքերի բանակ պահելու համար։
-Ի՞նչ է, իշխանությունը ֆեյքերի բանակ չունի՞։
-Լավ էլի, էլ մի ստից բաներ ասա։
Զրույցները՝
Ռուզան ԽԱՉԱՏՐՅԱՆԻ
Հեղինակի նյութեր
Մեկնաբանություններ