Անցյալը միշտ չէ, որ միավորում է մարդկանց, հաճախ այն կարող է չինական պարիսպ դառնալ և ընդմիշտ կանգնել նրանց միջև:
Ահա այդպիսի մի մոտ «անցյալ» է կանգնած ժողովրդի և իշխանությունը զավթածների միջև՝ ինչ էլ լինի, միևնույն է, հնարավոր չի լինի մոռանալ, Աստված էլ իջնի՝ մեր հոր ու մոր ձեռքից բռնած:
Այն չես կարող ո՛չ դեն նետել, ո՛չ էլ լուռումունջ տանել՝ կքելով արյան ու կորուստների բեռան տակ:
Կարճ ժամանակում մոռացնել տվեց ավելի հին ցավերը:
Այստեղ են ասել՝ ցավ տամ, ցավդ մոռանաս:
Սովորական ցավ չէր, իսկական գեհեն էր, կամ գեհենի բոցը, ու, չտա Աստված, կրակն առջևում լինի:
Ժողովուրդը դեռ ցավի թմբիրում, չհասցնելով այն գիտակցել, նորից փարվեց իրեն սպանողի կրծքին՝ սպասելով սիրելի դահճի ողորմածությանը:
Ժողովուրդը չէր կարող առանց պատրանքների ապրել, դա ուժեղներին է տրված:
Դեռ կսթափվի, ինչպես աթարի դեզին կպած սիրահարն է սթափվում:
Ինչպես ցավից խենթացած մայրն է ուշքի գալիս:
Ինչպես տուն դարձող հարբեցողն է խումհարից արթնանում, երբ, կույրի պես պատը շոշափելով, հանկարծ ձեռքը կախվում է դատա՜րկ օդում… Հարազատ ցանկապատը վերջացավ՝ տունը չկա, այս ու՞ր է ընկել…. Ի՜նչ ամայի տեղ է, ո՞վ է խաբել իրեն:
Ու կհիշի ամեն ինչ:
Մնացածը պատրանքների ժանրից է, կործանարար ոսկեպար:
ՈՒ քանի դեռ պատրանքասեր զանգվածներն են այսօր որոշում երկրի ապագան, ձայն զանգվածեղը շփոթելով «ձայն բազմացի» ու «ձայն Աստծո» հետ, մեզ մնում է ամուր կանգնել «ձայն փոքրացի» կողքին, եթե թանկ ենք գնահատում մեր այս մի կտոր երկիրը:
Քանի դեռ մանուկներն օրորոցում չեն մեծացել ու չեն թաղել բոլորիս:
Քանի դեռ չե՜ն հնչեցրել Վահագնի փողը՝ Նավասարդի առավոտով:
Իսկ ամենասարսափելին այն է, որ պատրանքաթափ ժողովուրդը դեռ երկար ժամանակ չի վստահի ոչ մեկին. ո՞րը ընտրել՝ սպիտակ գրատախտա՞կը, թե՞ վաղուց գրված-սևագրածը՝ գրեթե սրբագրության հասած:
Առաջինն անփորձ, վախենալու անկանխատեսելի կթվա, երկրորդը կհիշեցնի ապրած մեկ այլ ցավ...
Արդյո՞ք սա նորից չի տանի ի շրջանս յուր, վերապրել չի տա ցավը...
Կանգնենք «ձայն փոքրացի» կողքին, ովքեր այսօր բանտված են Մհերի քարայրում, որ «ձայն Աստծո» են:
Օգնենք դուրս նետվել այնտեղից՝ դահճի երկաթները ծալելով, քարերը շուռ տալով, քանի դեռ ուշ չէ, քանի դեռ մենք բոլորս չենք մեռել քարայրում:
Միայն թե շատ չուշանանք, Տեր կանչենք:
Սուսաննա Բաբաջանյան
Լուսանկարը՝ հեղինակի