Հարգելի Մարիա Զախարովա, լսելով Ձեր ելույթը, ակամայից հիշեցի ամերիկացի մտածող Չեստերտոն Բոուզի խոսքերը.
-Ես վախենում եմ նրանցից, ովքեր ինձ չգիտեն, սակայն իմ մասին հիմարություններ են խոսում:
Հավանաբար, այդպես կպատասխաներ Ձեզ մեր ազգային հերոսը, փիլիսոփա, զորավար, քաղաքական գործիչ Գարեգին Նժդեհը, որի շնորհիվ առայսօր տապալվել է մեկ ազգ, երկու պետությունների սահմանային միացման գաղափարը, Զանգեզուրը մնացել է Հայաստանի կազմում: Ռուսներդ միշտ հույսներդ դրել եք բիրտ ուժի վրա, ինչը և, ցավոք, հաճախ զրկել է ձեզ բանական դրսևորվելուց: Երբևէ հարց տվե՞լ եք ինքներդ ձեզ, թե ինչու Թուրքիան բավականին տարածքներ զիջեց Իրանին հանուն Նախիջևանի հետ մի փոքր ցամաքային տարածք ունենալու: Եվ Զանգեզուրի մի հատվածը` Մեղրին, որը, ըստ ամերիկացի վերլուծաբան Պոլ Հոբլի, այսօր ամենաթանկ հողակտորն է աշխարհի, հզոր պարսպի պես կանգնած է պանթուրքիզմի երազանքի իրականացման ճանապարհին: Գարեգին Նժդեհը երբեք չի եղել հակառուս (նա սովորել է Պետերբուրգի համալսարանում, հիանալի տիրապետել է ռուսաց լեզվին, մշակույթին, ռազմական արվեստին): Նա հանճարի իր բնազդով լավ է հասկացել թուրք-բոլշևիկյան բարեկամության ողջ ստորությունը, որովհետև հայի իր բնազդով, հակառակը, լավ է ճանաչել թուրքերին, նրանց ողջ էությունը: Նա, կռահելով այդ բարեկամության ողջ հակահայկականությունը, հակառուսականությունը, կռվել է նրանց դեմ մինչև վերջ: Հիշեցնեմ Ձեզ, հարգելի Մարիա Վլադիմիրովնա, որ պատերազմից հետո, երբ Ստալինը հայկական հողերի վերադարձման հարցն է դրել, ասել է՝ մենք էն ժամանակ թույլ էինք, և թուրքերը խաբել են մեզ:
Պուտինը գրկախառնվում էր Էրդողանի հետ, նրան բարեկամ անվանելով, հետո տեսաք, թե խիարն ինչպես թարս բուսնեց: Այնպես որ Աթաթուրքից Էրդողան, Լենինից Պուտին ռուսական կառավարողների ողջ էությունը (նաև թուրքերի) չի փոխվել: Իրականանում է երազանքս. Եվրոպան քիչ-քիչ սկսել է ճանաչել Թուրքիային, իսկ թե ռուսները երբ կհենվեն բանականության վրա, կճանաչեն թուրքին, դժվարանում եմ ասել: Եվ թուրք-բոլշևիկյան բարեկամությունն այսօր վերածվել է ռուս-ադրբեջանական բարեկամության, որը երևաց ղարաբաղյան քառօրյա պատերազմի ընթացքում:
Բոլշևիկները թույլ տվեցին ճակատագրական սխալ՝ Թուրքիան փրկեցին կործանումից և ստեղծեցին երկրորդ թուրքական պետությունը` հանձին Ադրբեջանի: Եվ այսօր Ռուսաստանը, չմտածելով (այդ հոգեբանության պատճառով է, որ Ռուսաստանը հարյուր տարին մեկ ավերվում է) վաղվա օրվա մասին, ուժեղացնում է պանթուրքիզմի կամուրջ հանդիսացող Ադրբեջանը: Իսկ Նժդեհը փորձել է խոչընդոտել այդ կամրջի կայացմանը: Հակառակը, Նժդեհը միշտ գործել է այդ կամրջի չկառուցման համար:
Մարիա Վլադիմիրովնա, Նժդեհը բանդերական չի եղել: Նա չի կռվել ռուսների դեմ, ընդհակառակը, երազել է այն օրը, երբ որպես զինվոր խորհրդային բանակի կազմում կկռվի Թուրքիայի դեմ: Որպես նախկին դատախազ, լավ եմ ուսումնասիրել Նժդեհի նկատմամբ ԽՍՀՄ-ում հարուցված քրեական գործը: Որևէ կերպ չեն կարողացել հիմնավորել, որովհետև չի եղել նրա հակասովետիզմը, այլապես նրան կգնդակահարեին: Ցավոք, առայսօր լիարժեք չի գնահատվել Նժդեհը որպես մեծ մտածող, որպես պանթուրքիզմի մոլի թշնամի: Ցավոք, ռուսներն իրենց բնավորությանը համաձայն չեն կարողանում տարբերել իսկական բարեկամին թշնամուց: Դուք երբևէ Ձեզ հարցրե՞լ եք, թե ինչու են անգամ սլավոններն այդքան փախչում ձեզնից: Ինքս որպես մտավորական հայտնաբերել եմ ռուս կառավարողների նշանաբանը՝ «Միշտ դավաճանել ռուսներին հավատարիմ բարեկամներին» և գրել այդ ցուցանակին. «Արտադրված է Ռուսաստանում»:
Հարգելի Մարիա Վլադիմիրովնա, ինձ համար ցավ չէ, որ Մարկովը և նրա նման բթամիտները հիմարություններ են դուրս տալիս, բայց սազական չէ ՌԴ ԱԳՆ մամուլի քարտուղարին, որը ոչ միայն հիանալի պարում է «Կալինկա», այլև իր հմայիչ արտաքինով և առավել ևս հմայիչ խելքով անցկացնում է մամուլի ասուլիսներ (ստացել է Անտիփսաքի որակումը) հանկարծ փորձում է խոսել մի իրողությունից, որին չի տիրապետում: Դա խայտառակություն է:
Սոկրատ ՀՈՎՍԵՓՅԱՆ