Օլիգարխի լակեյն է՞լ է օլիգարխ

Հայ մեծահարուստներից մեկին պատկանող ռեստորանում տեղի ունեցած ծեծկռտուքը տխուր արձագանք գտավ նաև մոսկվայահայերի շրջանում: Այստեղ էլ լավ գիտեն ժողովրդի կողմից էկզոտիկ մականունների արժանացած հաստաքսակներին: Այլ պարագայում հազիվ թե մարդկանց հուզեր, թե ով է տվյալ հաստատության սեփականատերը: Թե ինչ չափով է մեղավոր այդ անձը, թող պարզի հետաքննությունը, թեև հազիվ թե այստեղ խոսքը վերաբերում է նրա անմիջական մեղավորությանը: Գլխավորը ամենաթողության մթնոլորտն է, որ իրենց շուրջ ստեղծել են օլիգարխները: Դեպքը հերթական անգամ վկայում է, որ Հայաստանում այդ անձանց շրջապատում նույնքան լկտի են նույնիսկ նրանց սպասարկուները` թիկնապահ թե մատուցող: Ինչքան պիտի իրենց անպատիժ զգան այդ քրեականացված տարրերը, որ իրենց թույլ տան առանց փոքրիշատե ուղեղներին զոռ տալու, չնչին մի առիթով գազանաբար հաշվեհարդար տեսնելու հայոց բանակի երեք բժիշկ սպաների նկատմամբ: Փաստորեն, ստեղծվել է ֆիզիկական բիրտ ուժի և ստրկամտության մի բանակ, որի դեմ անզոր է անգամ ոչ հասարակ մարդը:
Երբ տարբեր առիթներով ռուսահայերը շոշափում են Հայաստանում բուն դրած օլիգարխիական համակարգի հարցը, հաճախ են բախվում մի հակաթեզի` դե, ձեր երկրորդ հայրենիքն էլ մի բան չէ, այդտեղ էլ են արտոնյալ վիճակում հայտնվել բազում օլիգարխներ: Ճիշտ է, և սրանք էլ նույնքան հակակրելի են ժողովրդի համար (թեև մականունների չեն արժանացել):
Սակայն, այդուհանդերձ, էական մեծ տարբերություն կա հայաստանցի ու ռուսաստանցի օլիգարխների միջև: Մի կողմ թողնենք մասշտաբի հարցը, որ բնական է. Ռուսաստանը անծայրածիր ու բնական պաշարներով գերհարուստ երկիր է: Հսկայական է այս երկու «խավերի» տարբերությունը, առաջին հերթին, կրթական-կուլտուրական մակարդակի առումով: Գուցե ծայրահեղություն է, երբ Հայաստանում սրամտում են, թե հայրենի օլիգարխներն ունեն… թերի տարրական կրթություն: Բայց որ վերջիններիս ինտելեկտուալ մակարդակը կարիք ունի բարելավման, կասկած չի կարող հարուցել: Ռուսաստանցի օլիգարխները, որպես կանոն, փայլուն կրթություն ունեն` տեղական, թե արտասահմանյան: Նրանց մի մասը խոշոր բիզնես է մտել նույնիսկ ակադեմիական միջավայրից: Զգալի են տեխնիկական, տնտեսական գիտությունների ներկայացուցիչները: Այս միջավայրում խիստ հարգի է կառավարչական փորձը և այլն:
Վերցնենք մեր հայրենակից Ռուբեն Վարդանյանին: Ռուսաստանի բարձրագույն ղեկավարների հետ ի՞նչ միջավայրերում կարելի է տեսնել նրան. ամենահեղինակավոր մակարդակի ինտելեկտուալ-ակադեմիական համաժողովներում: Պահանջված են ոչ թե նրա միլիոնները, որ, իհարկե, ինքնին վատ չէ, այլ նրա ուղեղը` գիտելիքները: Այլ կերպ հայազգի «օլիգարխին» ինչպես կվստահեին Ռուսաստանի նորագույն ամենագիտակրթական խոշորագույն հաստատություններից մեկի ղեկավարումը: Հայաստանցին երազում էլ չի կարող տեսնել, որ իր օլիգարխը մենաշնորհ ունենա, ասենք, նորագույն տեխնոլոգիաների բնագավառում (դժվար կլինի նույնիսկ նրա համար… մականուն հնարել): Կամ, մեր արդեն մականունակիր օլիգարխներից ո՞ւմ կարելի է ելույթ վստահել Դավոսում, թե Պետերբուրգում (ի՞նչ գլխացավանք, եթե կարելի է մակարոն ու ձեթ ներկրել ու, ինչպես ժողովուրդն է ասում, «հոր» գինը դնել վրան ու վաճառքի հանել): Համաձայնեք` բարձրակարգ պրոֆեսիոնալ օլիգարխի գործունեությունից երկիրը, այնուամենայնիվ, շահում է:
Երկու երկրների օլիգարխներին առնչված ևս մի առանձնահատկություն: Գալով իշխանության գլուխ (առաջին անգամ), Վլադիմիր Պուտինն իր առջև հառնած բազմաբարդ խնդիրների մեջ առաջնայիններից մեկը դարձրեց (հարկադրված) Ելցինից ժառանգություն ստացած հակապետական-հակառուսական օլիգարխիական համակարգի առավել խորշելի ներկայացուցիչների (հիմնականում` հրեա) սանձահարումը: Իշխանության հաստատման իմաստով, առանց չափազանցության, կենաց ու մահու պայքար ծավալվեց: Պուտինը գործեց անողոք. պետք էր` նստեցրեց, պետք էր` վռնդեց երկրից, պետք էր` սնանկացրեց: Չասենք, թե վերացրեց համակարգը, բայց հնազանդեցրեց շփացած միլիարդատերերին ու նրանց դարձրեց վերահսկելի: Մեծահարուստների տնտեսական ու հատկապես քաղաքական գործունեությունը ենթարկվեց պետության շահերի շրջանակում ձևավորվող խաղի նոր կանոններին: Ինչպես ասվեց, պատկերն այսօր էլ իդեալական չէ (ի՞նչ արժե հենց միայն Աբրամովիչը), բայց ուշադրություն դարձրեք ընդամենը մի շտրիխի վրա, ինչը ևս վկայում է, թե ով է դրության տերը: Արդեն մի քանի տարի Պուտինը ռուսաստանցի միլիարդատերերին «խորհուրդ է տալիս» հսկայական միջոցներ ներդնել հենց գիտակրթական համակարգի զարգացման մեջ: Ամերիկացիների օրինակով նա ձգտում է երկրի առաջատար բարձրագույն ուսումնական հաստատությունները դարձնել նաև խոշորագույն գիտական-հետազոտական կենտրոններ: Եվ թող «վակսելբերգները» փորձեն չկատարել Պուտինի հրահանգները: Նորերս ռուսաց ղեկավարը մեծ գոհունակությամբ հայտարարեց, որ առաջին անգամ երկրում համաշխարհային նշանակության գիտական հայտնագործություն է կատարվել մասնավոր միջոցներով:
Հավանաբար անկարելի է խնդիր դարձնել հայրենի օլիգարխների (չնչին բացառությամբ) մտավոր-բարեկրթական մակարդակը բարձրացնելը: Բայց գուցե նրանց համհարզներին ու լակեյներին կարելի է իրավական լեզվով հասկացնել, որ զուտ մկանային ինքնահաստատումը անասնական բնազդ է: Տվյալ միջադեպի կապակցությամբ թերևս պետք էր ակնկալել պաշտպանության նախարարության շատ ավելի սուր արձագանքը:

Ռուբեն ՀԱՅՐԱՊԵՏՅԱՆ
Մոսկվա

Հեղինակի նյութեր

• «Ճղճղոցը» լռեցրին
• Քա­ղա­քա­կա­նու­թ­յու­նը երկ­րորդ հնա­գույն մաս­նա­գի­տու­թ­յունն է
• Հեշտ է ա­սել` ա­նուղ­ղե­լի ռու­սա­սեր­ներ են
• Խո­պան­չիու­թ­յու­նը դար­ձել է ապ­րե­լա­կերպ, սո­վո­րու­թ­յուն, կեն­ցաղ
• Երբ խոս­քը մի­լիար­դա­վոր դո­լար­նե­րի մա­սին է, մեծ տե­րու­թ­յուն­նե­րը գոր­ծում են ա­նո­ղոք
• Ոչ էն է մի բան, ո՛չ էլ` էս
• Եթե գլուխ չես հա­նում սե­փա­կան ղե­կա­վար­նե­րից
• Կո­րո­նա­վի­րու­սա­յին աշ­խար­հա­փո­փո­խու­թ­յուն
• Ամեն ժո­ղո­վուրդ ար­ժա­նի է իր ղե­կա­վա­րին
• Ա՜խ այդ անշ­նոր­հա­կալ ռուս­նե­րը
• Հույս-հարց-պա­հան­ջը ար­դեն դառ­նում է ինք­նան­վաս­տա­ցու­ցիչ
• Ներ­վեց... թմ­րա­մաք­սա­նեն­գը, բայց նա հրեա էր
• Գլխա­վոր կռ­վախն­ձո­րը կդառ­նա Ղա­րա­բա­ղը
• «Ի՜նչ հայ, հրեա է» («Հրեա­նե­րից պր­ծանք, ան­ցանք հա­յե­րին»)
• Քսան տա­րի նույն դեմ­քին են նա­յում
• Պու­տի­նի, լե­հե­րի և հրեա­նե­րի մա­սին
• Հա­յաս­տա­նը կա­րիք ու­նի փոր­ձա­ռու­թ­յան
• Չտես­նե­լու չտանք, թե վեր­ջերս Շոյ­գու­յին ինչ շու­քով ըն­դու­նե­ցին Բաք­վում
• Երբ ան­գամ մեկ ըն­տա­նիքն է դառ­նում հո­գա­ծու­թ­յան ա­ռար­կա
• Ինչով են զբաղ­ված եվ­րո­պա­ցի­նե­րը

Մեկնաբանություններ