Ապրում ենք Սանչո Պանսայի պես ու ծիծաղում Դոն Կիխոտի վրա

Շնորհավորում եմ բոլորիդ` 2013-ի քաղաքական անդորրը սկսվեց: Բոլորդ կարող եք անցնել վաստակած հանգստի կամ աշխատանքի` շարունակելով նույն կենսակերպը, որով ապրել եք, այդպես ապահով է: Առաջադրված արդյունքով ավարտվեցին բոլորամակարդակ ընտրությունները ու այլևս 4-5 տարի ոչ մի ասֆալտ, ոչ մի խաղահրապարակ, ոչ մի համերգ-մամերգ` թեկնածուի հետ հանդիպման անվան տակ: Հիմա արդեն հանգստանա՞լ եք ուզում, ձեզ կառաջարկեն Բերմուդյան եռանկյունին: Աշխատե՞լ եք ուզում, գործում է «Հայրենակիցներ» ծրագիրը: Ոչինչ չե՞ք ուզում, ձեր պրոբլեմն է: Քաղաքական ամառը համարյա ոչնչով չի տարբերվում օրացուցային ամառից` նույն տաղտուկը, նույն տաքուպաղը` հիմքում նույն անփոփոխ ընթացքը` գնում ենք դեպի աշուն:
Ընտրությունների ավարտին ով ինչ էր ակնկալում` չգիտեմ, բայց գոյություն ունեն օրինաչափություններ, որ գործում են համանման դեպքերում: Ընտրություններից առաջ քաղաքական դաշտում միջկուսակցական ու ներկուսակցական քննարկումներ են սկսվում: Ընտրություններից հետո քաղաքական դաշտում ընտրության արդյունքներին համապատասխան վերադասավորումներ են կատարվում: Ի՞նչ եղավ Հայաստանում: Խորհրդարանական ընտրությունների գլխավոր հարցը` ի՞նչ խաղեր են տալիս ՀԱԿ-ն ու ԲՀԿ-ն, նախագահական ընտրությունների գլխավոր հարցը` ի՞նչ խաղեր են տալիս Լևոն Տեր-Պետրոսյանն ու Գագիկ Ծառուկյանը: Իսկ ընդդիմադիր դաշտի մնացած քաղաքական ուժերը հանգիստ տեղավորվում էին միջակայքում ու սպասում իրենց աստեղային ժամին` երբ դաշտը կդատարկվի: Հենց այդպես 5 պատգամավորից բաղկացած խմբակցություն ունեցող «Ժառանգությունը», որ իրականում այնքան էլ «Ժառանգություն» չէր, որովհետև «Ազատ դեմոկրատ» էլ էր, նախագահական ընտրություններում համարյա կրկնում է ու անցնում է ԲՀԿ-ի` երկրորդ ուժը լինելու ռեկորդային ցուցանիշը տոկոսային արտահայտությամբ: Իշխանական դաշտում նույն անդորրն է` ՀՀԿ, ՀՀԿ, ՀՀԿ` գործադիր, օրենսդիր ու մայրաքաղաքային մակարդակներով, տեղ-տեղ էլ` ՕԵԿ` կոալիցիոն սկզբունքով: Այդպես էլ երրորդ դաշտ չստեղծվեց` այլընտրանքի ընկալումը չընկալվեց, ԲՀԿ-ն, որ իշխանություն չէ, և ԲՀԿ-ն, որ ընդդիմություն չէ, մնաց մարգինալ կարգավիճակում: Բայց շատ ուրույն մարգինալ, այնքան ուրույն, որ քաղաքական դաշտում, իբրև որևէ համախմբման առանցք, կատարում է ցախավելի դեր` թույլ չտալով, որ որևէ անկյունում կուտակվի միասնության, համախմբումի կամ կոնսենսուսի քաղաքական աղտը: ԲՀԿ-ն իբրև այլընտրանք` քաղաքական դաշտի ժամապահն է, որ զինված է խիստ արդիական զենքերով, բայց դատարկ են փամփուշտները: Որովհետև ԲՀԿ-ն իրականում չի պատրաստվում կրակել` «Կա, որովհետև ստեղծել են, չի լինի, որովհետև քանդել են» բանաձևով: Ճիշտ` ինչպես մյուս կուսակցությունները:
Քաղաքական դաշտի կենսունակության քաղաքական թեստ էր գազի սակագնի հարցը: Եվ ի՞նչ: Քաղաքական կամ տնտեսագիտական քանի՞ վերլուծություն եղավ, քանի՞ գնահատական հնչեց, ձևակերպվե՞ց քաղաքական պահանջ: Հարցի քննարկման հարթության մեջ առավելագույնն առաջարկվեց ռուսական ռազմաբազաների կարգավիճակի վերանայում, ու` վերջ: Որովհետև առաջարկը մնաց առաջարկ: Որովհետև սոցիալականացվեց խնդիրը: Որովհետև սոցիալականացված խնդիրը տեղնուտեղը տեղափոխվեց փոխհատուցումների խոստումների դաշտ: ՈՒ` համարյա փակվեց: Գները կբարձրանան ու կբարձրացնեն առաջին ու վերջին անհրաժեշտության ապրանքների ու ծառայությունների գները, և ժողովուրդը կվճարի, իսկ կուսակցությունները կլռեն հայ-ռուսական խորհրդավոր հարաբերությունների իրենց անձնական հավակնությունների համատեքստում: Կառավարությունն էլ կշարունակի տնտեսության դիվերսիֆիկացումը «Ռուսաստանը` երկնքում, Ռուսաստանը` երկրի վրա, Ռուսաստանը` գետնի տակ» գծակարգով, ինչ պակաս դիվերսիֆիկացիա է` և՛ երկնքում, և՛ երկրի վրա, և՛ գետնի տակ: Իսկ որևէ մեկի մտքով մի թեթև անցա՞վ հաշվարկել, թե ատոմակայան ունեցող ու մեծ արդյունաբերություն չունեցող երկրում իրականում ինչքա՞ն է էլեկտրաէներգիայի գինը, ինչքա՞ն է գազի սպառման պահանջարկը իրականում, ի՞նչ հնարավորություններ կան չունեցածի փոխարեն ունեցածն օգտագործելու: Որևէ մեկի մտքով մի թեթև անցա՞վ հաշվարկներ կատարել, թե ինչն է ավելի շահեկան` ձգել ու ձգե՞լ Մեծամորի կյանքը, նոր բլո՞կ կառուցել, թե՞ նոր ատոմակայան կառուցել:

Որևէ մեկը մտածե՞ց, որ երկրի ռազմավարական-մարտավարական, քաղաքական, տնտեսական, բարոյական, հոգեբանական շահը թելադրում է նոր ատոմակայանի շինարարություն: Եվրոպայից ԱՄՆ` որ երկիրն ասես կարող է այդ շինարարությանը շաղկապվել, բայց ոչ Ռուսաստանը, որովհետև խելամիտ տանտիրուհին բոլոր ձվերը նույն կողովում չի դնում. ձվածեղը` ձվածեղ, բայց մի օր էլ խաշած ձու կարող ես ուտել:
Անկախության 20 տարին բոլորելուց հետո կարելի է, չէ՞, այլևս մանկական սխալներ չանել: Ավելի ստույգ` քանի՞ տարեկանից է սկսվում սխալի ու ճշտի ըմբռնումը: Մի՞շտ է, որ քաղաքական նպատակահարմությունը տանուլ է տալիս պետական շահը:
Ի վերջո` ե՞րբ է Հայաստանի կողմնորոշումը դառնալու ինքնորոշումը: Ե՞րբ է ընկալվելու, որ ինքնորոշման հիմքում պետական շահի բարձրագույն գիտակցությունն է ոչ մեկ օրվա կտրվածքով, այլ գոնե երեք: Իսկ ավելի լավ է` յոթ կամ տասը: Ոչ թե օրվա, այլ տարվա: Որովհետև երկիրը պետք է հեռանկար ունենա, երկիրը պետք է ամբիցիա ունենա, երկիրը պետք է իդեալ ունենա: Ծրագրված: Հաշվարկված: Անխուսափելի, որ կախված չէ օրվա իշխանությունից, իշխանավորի անձից, անձի հատկանիշներից: Երկիրը պետք է կանխատեսելի քաղաքականություն ունենա: Մեր կանխատեսելիությունը սկսվում ու ավարտվում է այն կետում, թե որքան է հնարավոր անորոշությունը ձգել: Կամ` ով ավելի շատ կվճարի, նա էլ կորոշի՞: Որևէ մեկը մի թեթև վստա՞հ է, որ հայ-ռուսական և հայ-եվրոպական հարաբերությունները հնարավոր է զուգահեռ հարթությունների մեջ զարգացնել: Զարգացնել` առանց այդ հարթությունների հատման: Ռուսաստանին մինչև ե՞րբ է հաջողվելու միակը և աննմանը մնալ Հայաստանի ազգային օրակարգում` փակելով ոչ միայն այլընտրանքների ձևավորման հնարավորությունը, այլև Հայաստանի զարգացման: Եվրասիական միությունը Հայաստանի համար դագանա՞կ, կարկանդա՞կ, թե՞ իրական հնարավորություն է, դո՞ւռ է բացում, թե՞ դուռ է փակում: 2015 թվականին ստեղծվելիք միության պատճառով 2013 թվականին Եվրամիության հետ հարաբերությունների զարգացումը կասեցնելո՞ւ ենք, թե՞ խորացնելու ենք: Մաքսային միության հետ սահմաններ չունենալն ընդամենը ժամանակի՞ խնդիր է, թե՞ պատրվակ` անդամակցության խնդիրը ձևականորեն քննարկելու, իրականում վաղուց համաձայնած լինելու: Բոլորին «այո» և ոչ մեկին «ոչ» չասելը քաղաքական ճկունությո՞ւն է, թե՞ ապաքաղաքական անսկզբունքայնություն: Մենք ձևավորում ենք կոմպլեմենտարիզմի նո՞ր որակ, թե՞ դա հենց անորակ քաղաքականությունն է, որ չունի արդյունքներ, այլ ընդամենը հետևանքներ, որոնք վերացնելու կամ կասեցնելու ճիգերով ավելի ու ավելի ենք խրվում ծուղակը:
Խորհրդարանը կավարտի նստաշրջանը (ԱԺ նախագահը արդեն սկսել է պաշտոնական ու զբոսաշրջային սեզոնը Բալթիկ ծովի հյուրընկալ ափեր), քաղաքական երկրաշարժեր ու հրաբուխներ խոստացող, քաղաքական կայունություն ու զարգացում խոստացող, այլընտրանքորեն չկողմնորոշվող ու ավանդականորեն ապակողմնորոշող բոլոր ուժերը կգնան ամառային հանգստի: Մենք սպասում ենք, նրանք վերադառնում են ու ներկայանում են ճակատագիր: ՈՒ քանի որ ընդունում ու համաձայնում ենք, իրենք իրենց լուրջ են ընդունում ու ստիպում են, որ մենք էլ հավատանք: Այդպես կամ համարյա այդպես քաղաքական ասպարեզը դառնում է վիրահատարան, որտեղ ամեն օր անդամատում ու դեն են գցում կենսականորեն կարևոր թե հիվանդ, թե առողջ օրգանները, քանի որ տարբերել էլ չգիտեն, բուժել էլ: Իսկ վիրահատական սեղանին երկիրն է, որ վաղուց արդեն ծովից ծով չէ ու գերբնակեցված էլ չէ: Դուրս եկեք Երևանից համապետական նշանակության որևէ ճանապարհ, անցեք մեկ ժամ ու հաշվեք համընթաց ու հանդիպակաց մեքենաները: Օրվա ամենաբանուկ ժամին: Երկու ձեռքի մատները հերիքելու են: Դա ձեզ ոչի՞նչ չի ասում: Խորհրդարանը կգնա հետունախանստաշրջանային օրինական արձակուրդի, կառավարությունը կշարունակի աշխատել, քաղաքացու կյանքում որևէ փոփոխություն կլինի՞: Ընդդիմությունը կշարունակի երկիրը ներկայացնել հոգեվարքի ճիրաններում, իշխանությունը կշարունակի երկիրը ներկայացնել դրախտային պատկերի կանոններով, տեղեկատվության զանգվածային տարածման միջոցները` ըստ պատկանելության, հոդաբաշխ խոսք ո՞վ է ասելու: Տեղեկացված ես` ուրեմն զինված ես, ո՞ւր ենք գնալու այսպես զինված ու այսքան անզեն: Ո՞վ է երկիրը հանելու խրամատներից, որ կառուցել են կուսակցությունները` իրենք էլ խրամատավորվելով քաղաքական դաշտում, բայց ոչ ռեալ իրականության մեջ:
Այս հարցերն այսօր արդեն չպիտի լինեին, այս հարցերին վաղուց ու որոշակի պատասխաններ պիտի տրված լինեին: Վաղուց բոլորովին այլ որակի ու մակարդակի հարցեր պիտի լինեին պետության ու քաղաքացու օրակարգում: Իսկ մենք ապրում ենք ընտրությունից ընտրություն փոփոխությունների սպասումով, միջակայքում ոչինչ չանելով, որ ընտրությունը լինի ընտրություն ու փոփոխությունը դառնա հնարավոր: Մենք դարձել ենք գերսպառող հասարակություն, համարյա թե սպասարկման ոլորտ նաև գաղափարական-հոգևոր հարթության մեջ: Սպասարկման ոլորտ, որ սպասարկում է ուրիշի շահերը, և սպառող, որ իսպառ դադարել է արտադրել: Մենք այլևս ի զորու չենք նոր գաղափարներ, նոր լուծումներ, նոր դեմքեր ասպարեզ բերել: Իսկ եթե ի զորու ենք, չենք անում, որովհետև ապարդյուն ու անիմաստ ենք համարում: Դոն Կիխոտը կարդացել ենք ու հասկացել ենք միայն այն, որ հողմաղացների դեմ սրով չեն պայքարում, Սերվանտեսին չենք հասկացել, Լամանչեցի ասպետին չենք հասկացել, մենք մեզ էլ չենք հասկացել: Բայց ապրում ենք Սանչո Պանսայի պես ու ծիծաղում Դոն Կիխոտի վրա:

Անահիտ ԱԴԱՄՅԱՆ
Հ. Գ.- Քաղաքականությունը սկիզբ ու վերջ չէ, ընդամենը մասն է հասարակության կյանքի: Որքան աղքատիկ ու դատարկ է հասարակության հոգևոր կյանքը, այնքան կարևոր ու որոշիչ է քաղաքականության դերը հասարակության կյանքում: Մենք քաղաքականությունը հաջողությամբ փոխարինել ենք իրենց քաղաքական համարող գործիչների պատմությամբ: Այդ պատճառով էլ մեր երկրում քաղաքական իրադարձություններ են` ո՞վ, ո՞ւմ, ի՞նչ ասաց ու չասաց-ը, քաղաքական վիթխարի նշանակության իրադարձություններ են` ում թիկնապահը ում թիկնապահի վրա կրակեց: Գազի գինը կարող է եռապատկվել ու քառապատկվել, էլեկտրաէներգիայինը` բազմապատկվել, հացի գինը մսի գին դառնալ, ոչինչ, կկրակի՞ հերթական մականունավորը մեկ այլ մականունավորի վրա, քաղաքական ուժերը կարթնանան, հասարակական կազմակերպությունները բեմ կբարձրանան, լրատվամիջոցները տոնական մեկամսյակ կհայտարարեն, իսկ եթե չվրիպեց, նաև` օրինական, իրավական ու մարդկային աուտոդաֆե: Հասարակությունն ընտելացել է կեղծ արժեքներով բուն արժեքները փոխարինելուն, որովհետև յուրաքանչյուր խրամատ ունի իր օրենքներն ու իր արժեքները, ու խորապես անտարբեր է մյուս խրամատի անցուդարձին: Եթե այսօր որևէ հայ գրող Նոբելյան մրցանակի արժանանա, նրա մասին կխոսեն բոլորը, նրա գրքերը կկարդան նրանք, ովքեր մինչ մրցանակն էլ կարդացել էին: Հանրային գիտակցությունը խոր թմբիրի մեջ է ու սպասում է, թե ինչ կմատուցեն իրեն իբրև նախաճաշ, թեպետ ինքը դեռ չի էլ լվացվել: ՈՒ առանձնապես ցանկություն էլ չունի, որովհետև սառը (կամ տաք) ջուրը խաթարում է իր անդորրը: Հասարակական: Քաղաքական: Անձնական: Իսկ մենք հոգնել ենք ու արժանի ենք, որ մեզ հոգ տանեն: Փակ շրջանակի օրենքը թելադրում է այստեղ վերջակետել, բայց շարունակվող կյանքը նաև այդ օրենքն է դարձնելու անվավեր: ՈՒ ի՞նչ եք անելու:

Հեղինակի նյութեր

• Հայաստանը Ծապլվարը չէ
• 2021. Աշխարհի ամենահզոր 5 բանակները
• Վրացական փոխատեղում՝ ի՞նչ սպասել Ղարիբաշվիլիի կառավարությունից
• Իրանը նորից մերձավորարևելյան խաղի կենտրոնում է
• Անգելա Մերկելի ելույթը Մյունխենի Անվտանգության հարցերով համաժողովում
• Ջո Բայդենի ելութը Անվտանգության հարցերով 2021-ի Մյունխենի վիրտուալ կոնֆերանսում
• Իրանը դառնում է ԵԱՏՄ անդամ, հաջորդը Ադրբեջանն է
• Վրաստանը քաոսի և հեղափոխության միջև
• Պատմական մանիպուլյացիա՝ ինչպես միշտ
• Երեք ամիս անց՝ ինչ են վճռել Ադրբեջանը, Հայաստանը և Ռուսաստանը
• Ինչո՞ւ է Բաքուն համաձայնել աշխատել ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի հետ
• Սերժ Սարգսյան՝ անցյալի մասին ներկայի կտրվածքով
• Հայաստանը դիտարկում է Թուրքիայի հետ սահմանի բացման հնարավորությունը
• Փարիզը հակաթուրքական դաշինք է կազմում
• Ինչի՞ց է մահացել Չինգիզխանը իրականում
• Հերիք է Ցիցերոն խաղանք
• Մարտական դրոններ՝ ապագայի պատերազմը
• Էրդողանի մտրակն ու քաղցրաբլիթը Բայդենի համար
• 2050. Ինչ կա-չկա աշխարհում
• Երբ Երևանում կբացվի Թուրքիայի դեսպանատուն

Մեկնաբանություններ