16-րդ դարից սկսած նոստրադամուսների պակաս աշխարհը չի ունեցել, չի ունեցել և մինչև 16-րդ դարը, պարզապես նրանք ուրիշ անուն են ունեցել, իսկ Միշել Նոստրադամուսը եկավ ու մնաց իր կանխատեսումներով, որոնց ծավալն ու խորքը մինչև հիմա ամբողջությամբ հասու չեն: Գուցե դա հրաշալի է, որովհետև կանխատեսված կյանքն ավելի լավը չէ, ոչ էլ հեշտ է, ուղղակի այլընտրանքներ չի թողնում:
Հայկական քաղաքական ասպարեզում ևս նոստրադամուսների պակաս երբեք չի եղել: Ճիշտ է` ժամանակի ու տարածության մեջ խիստ սահմանափակված կանխատեսումներով, որոնք կատարվում են նույնքան պայմանական, որքան եղանակի տեսությունը, որ միշտ ճիշտ է, բայց ճիշտ օրը հայտնի չէ:
Նոյեմբերը ակտիվ սկսվեց: Նախ` Րաֆֆի Հովհաննիսյանը հայտարարեց, որ վերջին անգամ առաջադրվում է նախագահի թեկնածու, ու ակնկալեց հավաքական թեկնածու լինել: «Ժառանգություն» կուսակցության նախագահն ասաց. «Այսօր ես հայտարարում եմ նախագահական առաջիկա ընտրությունում իմ թեկնածությունն առաջադրելու մասին: Սա ես անում եմ որպես Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացի, ով կրում է պատասխանատվություն և կամք և մեղք այսօրվա իրավիճակի համար և ուզում է մասնակցել դրա հաղթահարման, ապաքինման և թողության»: Իրատեսական լինեն, թե չլինեն նրա հավակնությունները, ընդդիմադիր դաշտում որոշակի խոսքի նրա հայտն արժանի է գնահատանքի: Մարդը որոշել է, և մարդը հայտարարում է: Կհավաքականանա՞ ընդդիմությունը նրա կոչով: Հազիվ թե: Դեռ պետք է պարզել` ո՞վ և որտե՞ղ է ընդդիմությունը, ինչո՞վ ու ինչո՞ւմ է ընդդիմադիր, ո՞ւմ և ինչի՞: Պարզաբանման գործընթացը կարող է անակնկալ ավարտվել, երբ պարզվի, որ ընդդիմությունն ընդդիմադիր է ինքն իրեն: Եվ, հաստատ, ոչ Սեզար, ոչ էլ անգամ Միշել Նոստրադամուսի կարիքը չկա` պարզելու համար, թե ինչո՞վ ու ինչպե՞ս կավարտվեն Րաֆֆի Հովհաննիսյանի նախագահական հավակնությունները:
Իսկ ԱԺ նախագահ Հովիկ Աբրահամյանն ազնվորեն ու միանգամից ասաց, որ ինքը Նոստրադամուսը չէ ու «կարծիքներ (թերևս տեսակետներ) չի ուզում ասել, որոնք որևէ հիմնավորում չունեն»: Գուցե նա իսկապես էլ չգիտի` կառաջադրի՞ Գագիկ Ծառուկյանն իր թեկնածությունը, թե՞ կպաշտպանի Սերժ Սարգսյանի թեկնածությունը, բայց դա չիմանալու համար Նոստրադամուս լինել պետք չէ, իսկ իմանալու համար` առավել ևս, որովհետև ծագումով հրեա ֆրանսիացուն շատ ավելի լուրջ ու գլոբալ խնդիրներ էին մտահոգում, ասենք` աշխարհի ճակատագիրը մինչև 6000 թվականը: Եվ որքան էլ անհասկանալի է` տարածության ու ժամանակի մեջ իր գլոբալ հարցադրումներով հանդերձ` Միշել Նոստրադամուսը գործնականում անտարբեր է Հովիկ Աբրահամյանի ռեալիստական կանխատեսումներին: Նույնիսկ այն դեպքում, երբ նա հերթական անգամ դառնում է շտաբի պետ` խորհրդարանական ընտրություններից հետո նախագահական ընտրությունների: Հայկական վերլուծական դաշտի նոստրադամուսներն էլ ջանում են որոշել` հրաժարական կտա՞ ԱԺ նախագահի պաշտոնից Հովիկ Աբրահամյանը նորից, թե՞ նախագահական ընտրություններն այնքան կարևոր չեն, որքան խորհրդարանականը, հանուն որոնց նա թողեց պետության երկրորդ պաշտոնը: Եվ ոչ ոք իրեն չի հարցնում` իսկ ի՞նչ կփոխվի: Շտաբի աշխատանքը ով էլ ղեկավարի, ակնհայտորեն Սերժ Սարգսյանն ինքն է իր նախընտրական քարոզարշավը վարելու և ղեկավարելու:
Իսկ հետընտրական դերաբաշխումի մեջ ով որտեղ կլինի, կախված է նաև այն հանգամանքից, թե փետրվարի 18-ին միայն նախագահական ընտրություննե՞ր են լինելու, թե՞ նաև սահմանադրական հանրաքվե, որով, ինչպես առաջինը բարձրաձայնեց վարչապետ Տիգրան Սարգսյանը, և երկրորդելով հաստատեց ԱԺ նախագահ Հովիկ Աբրահամյանը, փոխվարչապետերի թիվը կավելացվի: Կլինի՞ (ե՞ն) փոխվարչապետ(երը) ԲՀԿ-ից, դա՞ կլինի այն գինը, որով ԲՀԿ-ն կդադարի այլընտրանքային ուժ լինելուց և կդառնա քաղաքական, նաև իշխանական, Միշել Նոստրադամուսը չի ասել, կամ ավելի ստույգ` այս հարցի պատասխանը նրա ժառանգության այն էջերում է, որ դեռ չեն վերծանվել: Բայց տրամաբանությունը պատասխան թելադրում է` ոչ միայն այդքանը: ԲՀԿ-ի կողմնորոշման գործընթացը, որով պայմանավորվում են քաղաքական այլ ուժերի քայլերը, իր տևականության մեջ է իմաստավորվում, փաստորեն, որովհետև երեք նախագահների եռանկյան մեջ իրեն որոնող կուսակցությունը դադարելու է հասարակությանն ու քաղաքական ասպարեզին հետաքրքրելուց, երբ հայտնիացնի իր դիրքորոշումը: Դադարելու է, որովհետև ինտրիգը սպառվելու է, և դերաբաշխումն ու փոխհատուցումը դառնալու են առտնին կյանք: ՈՒ եթե ԱԺ նախագահն ասում է, որ ինքը Նոստրադամուսը չէ, և ցանկություն է հայտնում, որ նախագահական ընտրություններում ԲՀԿ-ն աջակցի Սերժ Սարգսյանի թեկնածությանը, հավատացեք, որ նրա նպատակը միայն «նախագահական ընտրություններին համերաշխ գնալը» չէ: Ով` ով, նա փորձով գիտի, որ նախընտրականից կարևորը հետընտրական իրավիճակն ու իրադարձություններն են, երբ քաղաքական դաշտը նոր տողից է սկսում գրել «Ով ո՞վ է» հարցի պատասխանը:
Թիվ երկու Նոստրադամուսի դափնիներին կարող էր հավակնել Արամ Մանուկյանը, եթե նրա կանխատեսումներն այդքան անհիմն չլինեին: ՀՀՇ վարչության նախագահին թվում է, թե ՀԱԿ-ը փորձում է միավորել ընդդիմադիր քաղաքական դաշտը: Եվ նույնիսկ` նրանց համախմբել լուրջ թեկնածուի շուրջ: Ռոմանտիկ ՀՀՇ-ականը համոզված է, որ եթե քաղաքական լուրջ ուժեր միավորվեն և նախագահական ընտրություններին գնան միասնական ընդդիմադիր թեկնածուով, հնարավոր կլինի համախմբել ժողովրդին. «Բայց միայն այն ժամանակ, երբ քաղաքական որոշ ուժեր` լուրջ ուժեր, միանան իրար»: Ամենազարմանալին. Արամ Մանուկյանն անկարևոր է համարում, թե կոնկրետ ով կլինի միասնական թեկնածուն: Ակներևաբար ՀԱԿ-ում էլ դժվար օրեր են ապրում` Լևոն Տեր-Պետրոսյանը ոչ կողմնորոշվում է, ոչ ինքնորոշվում, ոչ էլ նրանից հետո կան անձեր, որ, նույնիսկ եթե Նոստրադամուսը գուշակած լիներ, կդառնային նախագահի միասնական թեկնածուի թեկնածու: Մտահոգ մարդու իր որոնումներում Արամ Մանուկյանը մնալու է մենակ, որովհետև նա խորապես սխալվում է. Հայաստանին վաղուց արդեն ոչ թե մտահոգ, այլ գործունակ թեկնածու է պետք: Շատ ավելի տխուր Նոստրադամուս է նախկին վարչապետ Հրանտ Բագրատյանը, երբ ասում է, որ ՀԱԿ-ում որոշ մարդիկ շտապում են: Միանգամայն հակառակը` ՀԱԿ-ում շատերն են հապաղում: Հապաղում են բացել աչքերը իրականության վրա և հապաղում են որոշում ընդունել, որովհետև հույս ունեն, թե ինչ-որ ստանալիք դեռ մնացել է մեծ ու գեղեցիկ կարկանդակից, որ այդպես էլ չթխվեց: Բագրատյանը նոր է տեղեկացել, որ ՀԱԿ-ը համագործակցում է ԲՀԿ-ի հետ և, քանի որ «տակը բան չկա», սպասում է, որ կարևոր որոշումներն ընդունվելուց առաջ կքննարկվեն: Եթե չեն քննարկվում, հավանաբար, կարևոր չեն, կամ էլ որոշում չեն, պարզապես քաղաքականություն է, որ պիտի վարեն: Նույնիսկ եթե «հերթական անգամ հիմար կացության մեջ են ընկնելու»: Բնականաբար, այս պայմաններում, երբ ՀԱԿ-ի մի անդամը մյուսին պարտադիր հակադրվելու սկզբունքային անհրաժեշտություն ունի, միակ թեկնածուն մնում է Լևոն Տեր-Պետրոսյանը: Իսկ նա, ինչպես ցույց է տվել պատմությունը, քաղաքական կարճաժամկետ ակտիվությունից հետո, որը հաջողությամբ չի ավարտվում, քաղաքական լեթարգիական քնի մեջ է ընկնում: Առավել ևս` այսօր բոլորը նրա շուրջն արտահայտում են «անձնական կարծիք», այդքան «անձնականից» հետո դժվար է անանձնական որոշումներ կայացնել:
Նոստրադամուս թիվ 3-ը դարձավ Gallup International Association-ի հայաստանյան գրասենյակը, որ ներկայացրեց նախագահական ընտրություններին ընդառաջ անցկացված սոցիոլոգիական հարցումների արդյունքները: «Ո՞Ւմ կընտրեիք նախագահ առաջիկա կիրակի օրը» հարցին 28 տոկոսը պատասխանել է` Սերժ Սարգսյանին, 19 տոկոսը` Գագիկ Ծառուկյանին, 11 տոկոսը` Ռոբերտ Քոչարյանին, 4 տոկոսը` Լևոն Տեր-Պետրոսյանին, 3 տոկոսը` Վարդան Օսկանյանին և Րաֆֆի Հովհաննիսյանին: 16 տոկոսը դժվարանում է պատասխանել, 11 տոկոսը չի ընտրի ոչ մեկին: Հարցումն իրականացվել է ողջ հանրապետությունում, հոկտեմբերի 9-20-ին, հարցմանը մասնակցել է 1067 մարդ, սխալների հավանականությունը 3 տոկոս է: Թերևս նոյեմբերյան նոստրադամուսների շարքում ամենաիրատեսը հոկտեմբերյան Gallup International Association-նն է, որ հրապարակում է անուններ և թվեր ու չի ներկայացնում մեկնաբանություններ: Թեպետ հասարակական կարծիքի վրա երբեմն ավելի շատ ազդում են թվերը, քան բառերը:
Ո՞վ հաջորդը ուսերին կնետի Նոստրադամուսի քղամիդը: Պատվիրվա՞ծ, պատճառաբանվա՞ծ, պահանջարկվա՞ծ կլինեն նոր Նոստրադամուսի կանխատեսումները: Կանխատեսումների՞, թե՞ կանխորոշումների ժամանակն է: Դեռ երեք ամիս կա նախագահական ընտրություններին և, ելնելով նոյեմբերյան ակտիվացումից, դեռ կլինեն անակնկալներ ու անկանխատեսելի իրադարձություններ: Քաղաքական քարտեզի խմբագրումից է կախված տնտեսական քարտեզի վերախմբագրումը` կարող են փոխվել թե՛ մասշտաբները, թե՛ տեղակայումները, թե՛ անունները: Եվ իսկապես կգա զրո comment-ների ժամանակը:
Անահիտ ԱԴԱՄՅԱՆ
Հ. Գ.- Համենայն դեպս ասեմ, որ Միշել Նոստրադամուսը ծնվել է 1503 թ. դեկտեմբերի 14-ին և վախճանվել 1566 թ. հուլիսի 2-ին: Եղել է բժիշկ, դեղագործ, ալքիմիկոս, բայց հայտնի է իր մարգարեություններով: 1555 թ. աստղաբաշխական առաջին ալմանախով` «Մագիստր Միշել Նոստրադամուսի մարգարեությունները», որ հիմա կոչվում են «Ցենտուրիաներ», ապա և Լիոնում հրատարակված 353 կատրեններով նա այնքան հայտնի դարձավ, որ նշանակվեց արքայական բժիշկ և աստղագետ: Նրա մարգարեությունների հիմնական թեման Եվրոպայի քաղաքական ապագան էր` մինչև Սատուրնի դարաշրջանը, որ նա անվանում է «Ոսկեդար»: Նոստրադամուսը վախճանվեց հոդատապի բորբոքումից` մինչ այդ գուշակելով իր մահվան օրն ու ժամը: Նրա շիրմին գրեցին. «Այստեղ հանգիստ են առնում նշանավոր Միշել Նոստրադամուսի ոսկորները, բոլոր մահկանացուներից միակի, որ արժանի դարձավ իր գրեթե աստվածային գրչով, շնորհիվ աստղերի ազդեցության, արձանագրել ամբողջ աշխարհի ապագա իրադարձությունները»: Բացահայտորեն 16-րդ դարում չգիտեին, թե ինչ է լակոնիզմը, նույնիսկ եթե գիտեին, թե երբ է աշխարհի վերջը: Միշել Նոստրադամուսը կանխատեսում էր հեթանոսության վերականգնումը Արևելքում. «Սրբություն սրբոցը կկործանվի հեթանոսներով, իսկ Հին ու Նոր կտակարանները կայրվեն ու կհալածվեն: Եվ այդ ժամանակ հակաՔրիստոսը կդառնա դժոխային կառավարիչ»: Ե՞րբ: 2242 թվականին, այսինքն` ունենք ամբողջ 230 տարի: Իսկ մինչ այդ ի հայտ կգան նոր նոստրադամուսներ և Սատուրնի դարաշրջանը կշարունակեն իրենց նոր մարգարեություններով: