Հաղթողի և պարտվածի հոգեբանությունը՝ ո՞վ եք դուք

Հաղթողները միշտ մտածում են «Ես կարող եմ», «Ես ուզում եմ». «Ես կամ» կատեգորիաներով: Պարտվածները օրերով կենտրոնանում են՝ ի՞նչ պետք է անեին կամ ի՞նչ չեն արել հարցի վրա՝ գտնում է հոգեբան, գրող Դենիս Ուեյտլին, «Մեծության սերմեր» («Semillas de grandeza») բեստսելլերի հեղինակը, որտեղ նկարագրված է հաղթողի հոգեբանության էությունը: Հոգեբան Լաուրա Մորատալիայի խոսքով՝ հաղթողը նա է, ով հնարավորություններ է տեսնում այնտեղ, որտեղ ուրիշները դժվարություններ են տեսնում: Իբրև հաղթող մտածել նշանակում է պրոբլեմն ընդունել իբրև փորձություն, հավատալ ինքն իրեն, չվախենալ ձախողումից, որոնել լուծումներ, փորձել և, եթե չի ստացվում, այլ կերպ փորձել: Սովորել սխալներից և աջակցել սեփական նպատակների դրդապատճառներին: Մենք համարյա երբեք չգիտենք՝ ինչի կհանգեցնեն մեր գործողությունները, կյանքը մի կետում չի մնում: Հենց այդ պատճառով լավագույն տարբերակը խնդրի լուծմանը հաղթողի հոգեբանությամբ գնալն է, դա մեծացնում է հաջողության շանսերը՝ գտնում է Լաուրա Մորատալիան:

Լինու՞մ է պարտվածի մտածողություն
Հաղթողի հոգեբանության հակառակը պարտվածի հոգեբանությունն է: Մտածողության այդ տեսակին բնորոշ է ուշադրությունը դժվարությունների վրա կենտրոնացնելը, ինքն իրեն չվստահելը, բացասական մտքերին թույլ տալը տիրել բանականությանը և չնչին խնդիրներ ծագելիս սկսածը կիսատ թողնելը: «Այդպիսի մարդիկ վստահ են, որ սխալները նշան են, որ իրենք չեն կարող ստանալ իրենց ցանկացածը»՝ գտնում է հոգեբանը: Բացի այդ՝ պարտվածի հոգեբանությամբ մարդիկ ունեն իրենք իրենց սահմանափակող կանոններ, որ Լաուրա Մորատալիայի կարծիքով՝կարող են «դժբախտություն բերել», եթե մենք ինքներս հավատում ենք, որ ինչ-որ բանի չենք կարող հասնել, մենք չենք հասնում: «Վստահությունը, որ մենք ինչ-որ բան չենք կարողանալու անել, ծրագրավորում է որոշակի վարքագիծ, այդ պատճառով մենք չենք կարողանում օգտագործել մեր ռեսուրսները և ստանում ենք բացասական արդյունք՝ ի սկզբանե մեր գլխում եղած կարգավորման համապատասխան»՝ գտնում է հոգեբանը:
Պարտվածների հոգեբանության 7 առանցքային բնութագիրները
Այդպիսի մարդիիկ հազվադեպ են նպատակ ունենում: Եթե ունենում են, շուտով հրաժարվում են՝ ոչ մի արդյունքի չհասնելով:
Նրանք հակված են հոռետեսության՝ չափազանց շատ ժամանակ են հատկացնում պրոբլեմներին, չափազանց քիչ՝ լուծման որոնումներին:
Պարտվածներն ունեն հիվանդագին ինքնագնահատական և ամեն ինչ տեսնում են սև գույներով:

Երբեմն, գիտակցաբար կամ ոչ, նրանք արգելակում են իրենց շրջապատի մարդկանց զարգացումը, այդ պատճառով նրանք իրենց անհարմար են զգում, որ շրջապատի մարդիկ հաջողության են հասնում, իրենք՝ մնում են տեղում:
Նրանց խոսքում կարելի է լսել «Որովհետև ես այսպիսին եմ», «Ինչու՞ փորձեմ, եթե հնարավոր չէ», «Ավելի լավ է՝ ես անեմ ինչ կարողանում եմ»: Այդպիսի մարդիկ մշտապես ձգում են ժամանակը՝ գործողություններ անելու փոխարեն:
Ոմանք ունեն վատ սովորույթներ (նստակյաց կյանք, ծխել, ալկոհոլ, կախում հեռուստացույցից և այլն): Նրանք տեղյակ են բոլոր նորություններին և հաճախ են հայտարարում, որ ամեն ինչ վատ է:
Հնարավոր է՝ պարտվածի մտածողության պատճառը վախն է անորոշությունից ու անհայտից: Բայց երբ դուք որոշում եք ոչ մի նպատակ չունենալ՝ վախենալով փոփոխություններից, այլ ոչ թե այն պատճառով, որ հաստատ որոշել եք ոչինչ չփոխել, և առաջ չգնալ, սա կարող է լուրջ խոչընդոտ դառնալ: Ինչ-որ պահից կհասկանաք, որ ինքներդ ձեզ սահմանափակում եք, ու դուք կհիասթափվեք: Մտածողության այդ տեսակի պատճառ կարող է դառնալ տխուր փորձը, երբ չի հաջողվել ցանկացածին հասնել և որը կարող էր սեփական ուժերին չստահելու պատճառ դառնալ և հարկադրում է փախչել անցյալում ապրած տառապանքից ու փորձություններից:

Պարտվածի հոգեբանության ձևավորման վրա ազդում է և դաստիարակությունը: Մի կողմից՝ ամենաթողությունը կարող է հանգեցնել, որ մարդը չի իմանա՝ ինչ է նշանակում հիասթափություն, քանի որ մանկության օրերին չի հայտնվել այնպիսի իրավիճակներում, երբ ունեցել է այդ զգացողությունը: Մյուս կողմից՝ եթե մարդուն մանկության օրերին չեն խրախուսել և միայն սխալներն են ցույց տվել, կարող է դառնալ պարտվածի հոգեբանության զարգացման ևս մեկ պատճառ:

Ինչու՞ է մեր մտածողությունն ազդում մեր հաջողության վրա
Հաղթողի հոգեբանությունը ենթադրում է տարբերակների, հնարավորությունների ու լուծումների որոնում նպատակին հասնելու համար, նաև դառնում է ազդակ: «Մտածողության այդ տեսակը զարգացնում է այլընտրանքներ որոնելու հմտություն, որն անհրաժեշտ է բարդ իրավիճակներում: Այդպես մարդը չի հանձնվում ծագած խնդիրներին, այլ սովորում է»՝ բացատրում է Լաուրա Մորատալիան:

Գիտականորեն ապացուցված է, որ դրական մտածողությունը ունակ է փոխել ուղեղի նեյրոնային կապերը: Օրինակ, ԱՄՆ-ի, Ֆրանսիայի, Իսպանիայի գիտնականների վերջին ուսումնասիրության տվյալները վկայում են, որ ուշադրության կենտրոնացումը այստեղ և հիմա («mindfulness») կատարվողի վրա՝ դրական մտածողության համադրությամբ, նպաստում է բորբոքային հիվանդություններ հարուցող բջիջների թվի նվազմանը և օգնում է արագ վերականգնվել ստրեսային իրավիճակներից հետո: Միայն «հաղթողի» մտքերը չեն օգնի, եթե չսկսեք գործել: Դա անխուսափելիորեն կհանգեցնի եզրակացության, որ ամենակարևորը չվրիպելն է: «Կան մարդիկ, որ սպասում են իդեալական պահի: Պետք է հասկանալ, որ իդեալական պահ չի լինելու, միշտ կան հանգամանքներ, որ որոնց պատճառով մենք հետաձգում ենք մեր գործողությունները: Այդ պատճառով ամեն օր պետք է անել փոքր, բայց քայլ ձեր երազանքի ճանապարհին»՝ վստահ է փորձագետը:
Շատ կարևոր է, որ նպատակը իրոք կարևոր լինի ձեզ համար, միայն այդ դեպքում ենք մենք ձգտում նպատակակետին:

Խնդիրների լուծման համար ժամկետ սահմանելը նույնքան կարևոր է, որքան գործելը: Ժամկետները պետք է հաշվի առնեն մեր ռեալ հնարավորությունները, որ մենք չկորցնենք ազդակները: Հակառակ դեպքում դա միայն կխանգարի: Եթե մենք հեռագնա նպատակ ունենք, օգտակար է մի քանի խնդիրների բաժանել, որոնցից յուրաքանչյուրին կհամապատասխանի իրենց կատարման ժամկետը: «Այդ պարզ միջոցն օգնում է մարդկանց կենտրոնանալ անհրաժեշտ գործողությունների վրա, ոչ թե վերջնանպատակի, որովհետև վերջնանպատակը կարող է անհասանելի թվալ: Քայլ առ քայլ մոտենալով իր նպատակին՝ մարդը կիմանա, որ ճիշտ ճանապարհին է, նրա ինքնավստահությունը կաճի և նոր ուժեր կտա՝ առաջ գնալու համար»՝ գտնում է Մորատալիան:

Ինչպես ծրագրավորել ուղեղը հաղթանակի համար
Հաղթողի հոգեբանություն ձևավորելու համար հոգեբան Լաուրա Մորատալիան առաջարկում է ամենօրյա վարժություններ.

1. Հիշեք՝ որքան կարևոր են ձեր մտքերը: Եթե հանկարծ տարվել եք բացասական մտքերով, հեռու վանեք: Մտածեք, որ մտքերը գալիս ու գնում են, և ոչ բոլորը պիտի ազդեն ձեր վարքագծի վրա: Մի տանջեք ձեզ, վանեք բացասական մտքերը և թողեք միայն այն մտքերը, որ ձեզ տանում են դեպի նպատակակետ:

2. Նպատակը պետք է կարևոր լինի ձեզ համար: Դա որոշելու համար մի քանի անգամ ձեզ հարցրեք՝ ինչու՞ եք ուզում այդ նպատակին հասնել: Օրինակ, եթե ուզում եք, որ բիզնեսն այս տարի աճի 25%-ով, հարցրեք ինքներդ ձեզ. «Ինչու՞ եմ ուզում, որ այս տարի իմ բիզնեսն աճի 25%-ով»: Ավելի շատ փող ստանալու համար: Շարունակեք՝ «Ինչու՞ եմ ուզում ավելի շատ փող ունենալ»: Որպեսզի չմտածեմ ֆինանսների մասին և սկսեմ պատվիրակել իմ գործերը: Հետո՝ «Ինչու՞ եմ ուզում չմտածել ֆինանսների մասին և իմ գործերը պատվիրակել»: Որպեսզի ավելի շատ ժամանակ անցկացնեմ ընտանիքիս հետ: Եթե մեր վերջնական պատասխանի մեջ խոսքը ընտանիքի, շրջապատի, անձնական աճի, կարիերայի սանդղակով բարձրանալու կամ հասարակության մասին է, նշանակում է՝ նպատակը իրոք կարևոր է ձեզ համարԼ Դա էլ կդառնա նպատակին հասնելու ազդակ:

3. Նպատակները պետք է ռեալ լինեն, այսինքն՝ հաշվի առնեն մեր ռեալ հնարավորությունները: Օրինակ, պատրաստվել լեզվի իմացության միջազգային քննության մեկ շաբաթում կամ մեկ տարում, նույնը չէ:

4. Պահպանեք ձեր նպատակը, կարող եք գրել օրագրում կամ պատմել ինչ-որ մեկին: Այդ խորամանկությունը ձեզ կստիպի խոսքը պահել, հետևաբար ավելի արդյունավետ կաշխատի, քան նպատակը միայն ձեր գլխում պահելը: Հիշեք՝ մտքերը գալիս ու գնում են:

5. Օրվա մեջ մի քանի րոպե նվիրեք ձեր վերջնական արդյունքի վիզուալացմանը: Մեր ուղեղը չի հասկանում՝ այն ինչ մենք պատկերացնում ենք՝ իրականությու՞ն է, թե՞ երևակայության արդյունք: Վիզուալացումը պատրաստում է ձեզ նպատակին հասնելուն և ստեղծում անհրաժեշտ կապերը, որ դուք ունենաք պետքական գաղափարներ և ձեռնարկեք գործողություններ ու չկորցնեք ազդակը: Վիզուալացումը օգնում է հավատալ սեփական ուժերին:

6. Խրախուսեք դեպի նպատակը տանող յուրաքանչյուր քայլ, որքան էլ փոքր լինի՝ գնումներ արեք կամ ինքներդ ձեզ ժամանակ հատկացրեք: Կարևոր է հաստատել ձեր ձեռքբերումները, դա դրական է ազդում և բարձրացնում է ինքնագնահատականը:

7. Շրջապատեք ձեզ դրական մարդկանցով: Հաղթողի հոգեբանությամբ մարդիկ կօգնեն ձեզ առաջ գնալ: Դուք կարող եք ոգևորվել հաջողության պատմություններով և ինքներդ ստեղծեք հարաբերություններ, որ անհրաժեշտ են ձեր նպատակին հասնելու համար:

8. Օգտագործեք խթանող արտահայտություններ: Բայց ոչ «Ես աշխարհում ամեն ինչ կարող եմ», այլ իրական արտահայտություններ: Ընտրեք այնպիսի արտահայտություններ, որ համապատասխանում են ձեր կենսակերպին ու նպատակին: Այո, մենք կարող ենք ձևավորել հաղթողի մտածողություն, բայց իրականության մեջ մենք ի վիճակի չենք ամեն ինչի հասնել Դա նույնքան կարևոր է, որքան իրական նպատակներ ունենալը:
Ռաքել Ալկոլեա, ABC, Իսպանիա

Հ.Գ. Թվում է՝ պարզ, նույնիսկ պարզունակ խորհուրդներ են, բայց իրական կյանքում չափազանց կարևոր դեր ունեցող: Փաստացի՝ մարդիկ իրենք են ծրագրավորում իրենց թե հաջողությունը, թե անհաջողությունը: Հատկապես այստեղ ու հիմա մեզ պետք է հաջողության ծրագրավորում՝ յուրաքանչյուրիս ու բոլորիս: Իսկ հաջողությունը ընդամենը ճիշտ քայլերի հաջորդականությունը չէ: Շատ ավելին է, քան մենք կարող ենք պատկերացնել՝ մենք երբեք չգիտենք, թե ինչի են հանգեցնելու մեր գործողությունները, որովհետև չգիտենք՝ ինչպես են մեր քայլերին արձագանքելու ուրիշները: Մենք կարող ենք ծրագրել մեր, բայց ոչ ուրիշների քայլերը, եթե չունենք իշխանություն:

Անահիտ ԱԴԱՄՅԱՆ

Հեղինակի նյութեր

• Հայաստանը Ծապլվարը չէ
• 2021. Աշխարհի ամենահզոր 5 բանակները
• Վրացական փոխատեղում՝ ի՞նչ սպասել Ղարիբաշվիլիի կառավարությունից
• Իրանը նորից մերձավորարևելյան խաղի կենտրոնում է
• Անգելա Մերկելի ելույթը Մյունխենի Անվտանգության հարցերով համաժողովում
• Ջո Բայդենի ելութը Անվտանգության հարցերով 2021-ի Մյունխենի վիրտուալ կոնֆերանսում
• Իրանը դառնում է ԵԱՏՄ անդամ, հաջորդը Ադրբեջանն է
• Վրաստանը քաոսի և հեղափոխության միջև
• Պատմական մանիպուլյացիա՝ ինչպես միշտ
• Երեք ամիս անց՝ ինչ են վճռել Ադրբեջանը, Հայաստանը և Ռուսաստանը
• Ինչո՞ւ է Բաքուն համաձայնել աշխատել ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի հետ
• Սերժ Սարգսյան՝ անցյալի մասին ներկայի կտրվածքով
• Հայաստանը դիտարկում է Թուրքիայի հետ սահմանի բացման հնարավորությունը
• Փարիզը հակաթուրքական դաշինք է կազմում
• Ինչի՞ց է մահացել Չինգիզխանը իրականում
• Հերիք է Ցիցերոն խաղանք
• Մարտական դրոններ՝ ապագայի պատերազմը
• Էրդողանի մտրակն ու քաղցրաբլիթը Բայդենի համար
• 2050. Ինչ կա-չկա աշխարհում
• Երբ Երևանում կբացվի Թուրքիայի դեսպանատուն

Մեկնաբանություններ