«ՌԴ-ն մի­ջամ­տե­լու է ոչ միայն այն պատ­ճա­ռով, որ Հա­յաս­տա­նի ռազ­մա­վա­րա­կան գոր­ծըն­կերն է, այլև ո­րով­հետև ինքն այս­տեղ ու­նի ռազ­մա­վա­րա­կան շահ»

Քա­ղա­քա­գետ ՍՈՒ­ՐԵՆ ՊԵՏ­ՐՈ­ՍՅԱ­ՆԻ հետ զրույ­ցի թե­ման պա­տե­րազ­մա­կան ի­րա­վի­ճակն է։

-Մեկ ա­միս է՝ պա­տե­րազմն ըն­թա­նում է։ Ադր­բե­ջանն այս ըն­թաց­քում հա­սե՞լ է այն նպա­տա­կին‚ ինչ իր առջև դրել է։
-Ադր­բե­ջա­նը պա­տե­րազ­մը սան­ձա­զեր­ծել է մի նպա­տա­կով՝ Ար­ցա­խի կա­պի­տու­լյա­ցիա։ Այլ նպա­տակ նա չու­նի։ Ե­րե­սուն տա­րի Ադր­բե­ջա­նում իշ­խա­նու­թյան վե­րար­տադ­րու­մը հիմն­ված է ե­ղել Ար­ցա­խը վե­րա­դարձ­նե­լու գա­ղա­փա­րի վրա։ Այլ տար­բե­րա­կը՝ բա­նակ­ցու­թյուն­ներ‚ փոխ­զի­ջում­ներ‚ ա­լիևյան կլա­նին կս­պառ­նա իշ­խա­նու­թյան կորս­տով։ Բնա­կա­նա­բար‚ Ադր­բե­ջա­նը չի հա­սել իր այդ նպա­տա­կին։
-Քսան տա­րուց ա­վե­լի Ադր­բե­ջա­նը պատ­րաստ­վել է այս պա­տե­րազ­մին և Ար­ցա­խը հետ վերց­նե­լուն։ Մենք՝ հայ­կա­կան կող­մը‚ հա­մար­ժե­քո­րեն պատ­րաստ­վե՞լ ենք Ադր­բե­ջա­նի քայ­լե­րը կան­խե­լուն։
-Մենք‚ ցա­վոք‚ ան­ցած տա­րի­նե­րի ըն­թաց­քում բա­վա­րար չա­փով չենք պատ­րաստ­վել։ Ա­վե­լին‚ մենք գոր­ծել ենք ռազ­մա­վա­րա­կան սխալ­ներ‚ ո­րոնք ան­մի­ջա­կա­նո­րեն սպառ­նա­ցել են մեր ազ­գա­յին անվ­տան­գու­թյա­նը։ Ե­թե մենք ան­ցած տա­րի­նե­րի ըն­թաց­քում պատ­շաճ կազ­մա­կեր­պած լի­նեինք մեր պե­տու­թյան ար­դիա­կա­նա­ցու­մը‚ զար­գա­ցու­մը‚ ռազ­մա­քա­ղա­քա­կան ա­ռա­ջըն­թացն ա­պա­հո­ված և ե­րաշ­խա­վո­րած լի­նեինք‚ հա­վա­տա­ցեք‚ այս պա­տե­րազ­մի ել­քը վա­ղուց վճռ­ված կլի­ներ‚ ան­կախ նրա­նից‚ թե դրան ինչ պե­տու­թյուն­ներ են մաս­նակ­ցում։ Խոս­քը միայն ռազ­մա­կան նե­րու­ժին չի վե­րա­բե­րում։ Պա­տե­րազմ­նե­րը միայն ռազ­մա­կան ու­ժով չեն պայ­մա­նա­վոր­ված։ Ե­թե պե­տու­թյու­նը հզոր է‚ հա­մար­ժե­քո­րեն ու­նե­նում է նաև հզոր դի­վա­նա­գի­տա­կան կա­պեր‚ հզոր հա­մա­գոր­ծակ­ցու­թյուն տար­բեր եր­կր­նե­րի‚ կա­ռույց­նե­րի հետ ու տար­բեր ե­րաշ­խա­վոր­ներ։ Նման պե­տու­թյունն ու­նե­նում է այլ պե­տու­թյուն­նե­րին ա­ռա­ջար­կե­լու և ստա­նա­լու հա­մար­ժեք բան։ Մենք հի­մա տես­նում ենք‚ որ մի­ջազ­գա­յին հան­րու­թյու­նը կամ աշ­խար­հա­քա­ղա­քա­կան բևեռ­նե­րը‚ ըստ էու­թյան‚ պահ­պա­նում են չե­զո­քու­թյուն։ Իսկ ե­թե նրանք ու­նե­նա­յին շա­հե­րի հա­մընկ­նում Հա­յաս­տա­նի հետ‚ ինչ­պես‚ օ­րի­նակ‚ Ադր­բե­ջա­նի հետ‚ բնա­կա­նա­բար‚ կու­նե­նա­յինք բո­լո­րո­վին այլ ի­րա­վի­ճակ։
-Հա­յաս­տա­նում‚ Ար­ցա­խում պա­տե­րազ­մի մեզ հա­մար բա­րեն­պաստ ել­քը կա­պում են Ռու­սաս­տա­նի հետ։ Այդ հույ­սը ի­րա­կա՞ն է։
-Մենք ու­նենք եր­կու ճա­նա­պարհ. մե­կը կար­ճա­ժամ­կետ ի­րա­վի­ճա­կա­յին խն­դիր պետք է լու­ծի‚ ո­րը մեզ հա­մար չա­փա­զանց կարևոր է։ Ի­րա­կա­նում, գո­նե այս փու­լում, Ռու­սաս­տա­նում է ել­քի բա­նա­լին։ Իսկ ե­թե խնդ­րին նա­յենք հե­ռան­կա­րա­յին տե­սան­կյու­նից‚ ա­պա քա­ղա­քակր­թա­կան ի­մաս­տով շատ եր­կա­րատև գոր­ծըն­թաց­ներ են անհ­րա­ժեշտ‚ որ­պես­զի քա­ղա­քա­կիրթ աշ­խար­հին հնա­րա­վո­րինս պարզ մա­տուց­վի‚ որ այս­տեղ նաև քա­ղա­քակր­թա­կան պա­տե­րազմ է տար­վում (թեև կար­ծում եմ՝ նրանք շատ լավ գի­տեն)։ Այս պա­հին‚ սա­կայն‚ խնդ­րի լուծ­ման բա­նա­լին Ռու­սաս­տա­նում է և մա­սամբ՝ Ի­րա­նում‚ այն­քա­նով‚ որ­քա­նով մենք ու­նենք սահ­մա­նա­յին հա­տում­ներ այդ երկ­րի հետ։
-Կա տե­սա­կետ‚ որ այս պա­տե­րազ­մի հե­ռա­հար նպա­տակն ուղղ­ված է Ի­րա­նին‚ Ռու­սաս­տա­նին և Չի­նաս­տա­նին‚ ինչ­պես նաև տա­րա­ծաշր­ջա­նում հա­վա­սա­րակշ­ռու­թյան կենտ­րոն­ներ փո­խե­լուն։
-Ես մի փոքր այլ կար­ծի­քի եմ. այս պա­տե­րազ­մի խն­դի­րը պան­թուր­քիզ­մի և պա­նիս­լա­միզ­մի հարցն է։ Թուր­քիան Հա­րա­վա­յին Կով­կա­սում ցան­կա­նում է ու­նե­նալ իշ­խա­նու­թյուն կամ գե­րիշ­խա­նու­թյուն։ Արևմուտ­քը մշ­տա­պես շա­հագր­գռ­ված է ե­ղել Ար­ցա­խի հիմ­նախ­նդ­րի՝ ի շահ Ադր­բե­ջա­նի լուծ­մամբ։ Արևմուտ­քը Հա­յաս­տա­նի Հան­րա­պե­տու­թյան հետ ռազ­մա­վա­րա­կան տե­սան­կյու­նից շա­հագր­գռ­ված է հա­րա­բեր­վե­լու այն­քա­նով‚ որ­քա­նով Հա­յաս­տանն օ­տար­ված է Ռու­սաս­տա­նից։ Այլ խն­դիր չկա։ Հա­յաս­տա­նը չի կա­րող Արևմուտ­քի հա­մար տն­տե­սա­կան կամ է­ներ­գե­տիկ հե­տաք­րք­րու­թյուն­ներ ու­նե­նալ։ Որ­քան մենք օ­տար­ված լի­նենք Ռու­սաս­տա­նի Դաշ­նու­թյու­նից‚ այն­քան Արևմուտ­քի հա­մար՝ լավ։ Ռու­սաս­տա­նը‚ ու­նե­նա­լով բա­րիդ­րա­ցիա­կան հա­րա­բե­րու­թյուն­ներ Թուր­քիա­յի‚ լար­ված հա­րա­բե­րու­թյուն­ներ ՆԱ­ՏՕ-ի ան­դամ պե­տու­թյուն­նե­րի հետ‚ ըստ էու­թյան‚ նպա­տակ ու­նի խարխ­լե­լու ՆԱ­ՏՕ-ն‚ նաև Եվ­րա­միու­թյու­նը։ Գի­տեք‚ որ ԵՄ-ն այս խնդ­րի նկատ­մամբ չու­նի միաս­նա­կան մո­տե­ցում. Հու­նաս­տա­նը և Ֆրան­սիան մի բևե­ռի ներ­կա­յա­ցու­ցիչ են‚ Գեր­մա­նիան և Իս­պա­նիան՝ մեկ այլ բևե­ռի։ Բայց կա այլ կարևոր գոր­ծոն. ե­թե Ռու­սաս­տա­նի Դաշ­նու­թյու­նը Հա­րա­վա­յին Կով­կա­սում զի­ջի իր վեր­ջին բաս­տիո­նը‚ և այս­տեղ գե­րիշ­խա­նու­թյուն հաս­տա­տի թուր­քա­կան գոր­ծո­նը‚ իս­լա­միստ­ներն այս տա­րա­ծաշր­ջա­նում կի­րա­կա­նաց­նեն ի­րա­կան ջի­հադ‚ սր­բա­զան պա­տե­րազմ քրիս­տո­նյա­նե­րի դեմ։ Եվ նրանց այս­տե­ղից հա­նելն ուղ­ղա­կի անհ­նար է լի­նե­լու։ Իսկ Ռու­սաս­տա­նի հա­մար այս­տեղ իր վեր­ջին հե­նա­րա­նը կորց­նե­լը մի քա­նի տաս­նա­մյա­կի խն­դիր է լի­նե­լու։ Սրա հետևան­քը լի­նե­լու է հենց Ռու­սաս­տա­նի մաս­նա­տու­մը՝ հաշ­վի առ­նե­լով ՌԴ ներ­քին ազ­գա­յին‚ աշ­խար­հա­քա­ղա­քա­կան խն­դիր­նե­րը և այլն։ Ես ա­վե­լի քան հա­մոզ­ված եմ` Ռու­սաս­տա­նը շատ լավ է հաս­կա­նում‚ որ իր առջև ծա­ռա­ցած է տրոհ­ման վտան­գը։ Եվ ու­րեմն Ռու­սաս­տա­նը մի­ջամ­տե­լու է ոչ միայն այն պատ­ճա­ռով‚ որ Հա­յաս­տա­նի ռազ­մա­վա­րա­կան գոր­ծըն­կերն է‚ այլև ո­րով­հետև ինքն այս­տեղ ու­նի ռազ­մա­վա­րա­կան շահ։ Կորց­նե­լով Վրաս­տա­նը‚ ՈՒկ­րաի­նան՝ Ռու­սաս­տա­նը չի կա­րող կորց­նել նաև Հա­յաս­տա­նը։ Ե­թե Ար­ցա­խյան հիմ­նախն­դի­րը լուծ­վի ի նպաստ Ադր­բե­ջա­նի՝ Ռու­սաս­տա­նը կկորց­նի Հա­յաս­տա­նը. այս­տեղ Ռու­սաս­տա­նի գե­րա­կա դիր­քը պայ­մա­նա­վոր­ված է ե­ղել Ար­ցա­խի հիմ­նախ­նդ­րում անվ­տան­գու­թյան իր ե­րաշ­խա­վոր­մամբ։
-Այդ դեպ­քում Ռու­սաս­տանն ին­չու՞ է հա­պա­ղում։
-Ես չէի ա­սի՝ հա­պա­ղում է‚ թեև ցան­կու­թյան դեպ­քում շատ ա­վե­լի սեղմ ժամ­կետ­նե­րում կա­րե­լի էր այս խն­դի­րը լու­ծել‚ պար­զա­պես այս ի­րա­վի­ճա­կից ցան­կա­ցած պե­տու­թյուն փոր­ձում է քա­ղել ա­ռա­վե­լա­գույ­նը սե­փա­կան շա­հի հա­մար։
-Հա­յաս­տա­նի ներ­քա­ղա­քա­կան ի­րա­վի­ճակն ինչ­պի­սի՞ն պետք է լի­նի‚ որ­պես­զի կա­րո­ղա­նանք դի­մա­կա­յել մար­տահ­րա­վեր­նե­րին։
-Ա­ռա­ջին հեր­թին մենք պետք է կա­րո­ղա­նանք ու­նե­նալ քա­ղա­քա­կան հա­մախմ­բում ու կոն­սեն­սուս‚ ան­կախ նրա­նից‚ թե ով ինչ վե­րա­պա­հում­ներ ու­նի ի­րա­կա­նաց­վող քա­ղա­քա­կա­նու­թյան նկատ­մամբ։ 1991-94 թթ. մեր հաղ­թա­նա­կի գրա­վա­կա­նը ե­ղել է հենց թի­կուն­քի ամ­րու­թյու­նը‚ ո­րը ի դեպ‚ բա­ցա­կա­յել է Ադր­բե­ջա­նում։ Մենք չենք կա­րող տուրք տալ‚ զոհ գնալ կարճա­ժամ­կետ նկր­տում­նե­րին‚ գայ­թակղ­վել ի­րա­վի­ճա­կա­յին շա­հով և պատ­մա­կան այս ժա­մա­նա­կաշր­ջա­նում սխալ­ներ գոր­ծել։ Ե­թե կան տա­րա­ձայ­նու­թյուն­ներ կամ ա­ռա­ջար­կու­թյուն­ներ‚ պետք չէ դրանք այն մա­կար­դա­կի հան­րայ­նաց­նել‚ որ այս փու­լում բե­րեն հա­սա­րա­կու­թյան ևս մեկ ճեղք­ման։ Կա­րե­լի է ուղ­ղա­կի լա­տենտ մա­կար­դա­կում հա­մա­գոր­ծակ­ցել‚ հա­մո­զել‚ բայց ոչ մի դեպ­քում պետք չէ դրանք բե­րել հան­րա­յին դաշտ‚ տրո­հել հա­սա­րա­կու­թյու­նը‚ ին­չը կու­նե­նա ան­դառ­նա­լի հետևանք մեզ հա­մար։

Զրու­ցեց Լի­լիթ ԳԱԲ­ՐԻԵ­ԼՅԱ­ՆԸ

Մեկնաբանություններ