Կարևորը առողջ ու կրթված աշխատուժի ստեղծումն է
20.03.2020 | 04:08
Համաշխարհային բանկի նոր զեկույցն ուսումնասիրում է միգրացիայի և փոխանցումների մակրոտնտեսական երկարաժամկետ հետևանքները, որոնք 2010-ից ի վեր կազմում են ՀՆԱ-ի ավելի քան 10%-ը Կենտրոնական Ասիայի և Հարավային Կովկասի 4 երկրներում: Նաև վերլուծում է, թե ինչ նշանակություն ունեն միգրացիան և տրանսֆերտները միգրանտ ուղարկող երկրների տնտեսությունների արտաքին մրցունակության և կառուցվածքի համար։
Այս երկրներից մի քանիսում‚ ըստ վերլուծության‚ մեկ աշխատողի թողարկած տնտեսական արդյունքը դեռևս ցածր է՝ համաշխարհային միջին ցուցանիշի համեմատ. դրա վառ օրինակն է արտադրողականության ընդհանուր ցածր‚ արտագաղթի բարձր մակարդակն ու ՀՆԱ-ի դանդաղ աճը։
Իմանալու համար‚ թե ինչու է այդպես՝ Համաշխարհային բանկն ուսումնասիրել է նախկին Խորհրդային Միության չորս երկրներ՝ Հայաստան‚ Վրաստան‚ Ղրղզստան և Տաջիկստան։
Վերլուծության հեղինակները մի քանի կարևոր միտումներ են արձանագրել։ 2000-ականների սկզբից բոլոր չորս երկրներում գրանցվել է նշանակալի զուտ կուտակային միգրացիա՝ իրենց աշխատուժի չափի համեմատությամբ։ Վրաստանում, օրինակ, զուտ կուտակային միգրացիայի ծավալը կազմել է երկրի 2018-ի աշխատուժի մեկ երրորդը։ Հայաստանի պարագայում միգրացիայի ծավալը կազմել է ավելի քան մեկ քառորդը։ Ղրղզստանում և Տաջիկստանում զուտ միգրացիայի ծավալն ավելի փոքր է եղել, սակայն սա, թերևս, պայմանավորված է նրանց աշխատանքային միգրացիայի սեզոնային և ժամանակավոր բնույթով։
Բոլոր չորս երկրների տնտեսություններում առանցքային դեր են կատարել դրամական փոխանցումներն արտերկրից։ Անցած տասնամյակում Ղրղզստան և Տաջիկստան արտերկից կատարված դրամական փոխանցումները կազմել են այդ երկրների ՀՆԱ-ի 30 և ավելի տոկոսը։ Հայաստանում և Վրաստանում արտերկրից կատարված դրամական փոխանցումները միջինում կազմել են ՀՆԱ-ի 11 և 18 տոկոսը։
Մեկ այլ տարածված առանձնահատկություն է մեկ աշխատողի հաշվով ցածր ՀՆԱ-ն, ինչը զարմանալի է, եթե դիտարկենք այդ երկրների մարդկային կապիտալի մակարդակը։ Սա նշանակում է, որ բազմաթիվ աշխատողներ նախընտրում են արտագաղթել՝ դուրս տանելով իրենց մարդկային կապիտալը և ավելի մեծ գումարներ վաստակելով արտերկրում։
Այս երկրներում կարևոր մակրոտնտեսական ազդեցություն ունի աշխատուժի նվազումը, որի պատճառն աշխատողների միգրացիան է՝ զուգակցված արտերկրից ստացվող դրամական փոխանցումներով։ Նրանց տնտեսություններն աստիճանաբար անցնում են ոչ արտահանելի ապրանքների արտադրության, ներառյալ ծառայությունների ձևավորման, որը կբավարարի մեծացող պահանջարկը, և հրաժարվում են արտահանելի ապրանքներից, որոնք կարելի է հիմնականում ներկրել և ֆինանսավորել արտերկրից փոխանցումների հաշվին։
Մենք գիտենք, որ երբ որևէ արժույթ արժևորվում կամ ամրապնդում է իր դիրքերն այլ արժույթների նկատմամբ, ապա ներկրումն էժանանում է։ Սա կարող է հանգեցնել իրական ՀՆԱ-ի աճի դանդաղեցման, որի պատճառը զուտ արտահանման ծավալների անկումը և ներկրվող ապրանքների պահանջարկի աճն է։ Հայաստանում, Վրաստանում և, ավելի մեծ չափով, Ղրղզստանում ու Տաջիկստանում որոշ փաստեր կան իրական փոխարժեքի արժևորման վերաբերյալ, թեև այս միտումները վերջին երկու երկրներում մասամբ շրջվել են 2015-18 թվականներին, ինչը պայմանավորված է Ռուսաստանից և Ղազախստանից կատարվող դրամական փոխանցումների արժեքով՝ նավթի համաշխարհային գների անկման ազդեցությամբ։
Ազդակներ կան նաև առ այն, որ Ղրղզստանում և Տաջիկստանում գրանցվել է արտաքին գների մրցակցայնության կորուստ, ինչը նպաստել է արտահանումների մասով համեմատաբար թույլ կատարողականին։ Տաջիկստանը տուժել է՝ կորցնելով ապրանքների արտահանման գլոբալ շուկայում իր մասնաբաժնի մեծ մասը, իսկ Ղրղզստանը գրանցել է ապրանքների արտահանման գլոբալ շուկայում իր մասնաբաժնի համեստ ընդլայնում, իսկ ծառայությունների արտահանման մասով ավելացում գրեթե չի ունեցել։
Ի՞նչ կարող ենք քաղել այս չորս երկրներում առկա միտումներից։
ՀԲ վերլուծությունում նշվում է‚ որ մարդկային կապիտալը լիարժեք օգտագործելու իմաստով կարևորագույն նշանակություն ունի ողջամիտ մակրոտնտեսական քաղաքականությունը։ Սա ենթադրում է համակարգային բարեփոխումների իրականացում և կառույցների հզորացում՝ ավելի լավ ղեկավարման և հաշվետվողականության նպատակով։ Սա նշանակում է մասնավոր ներդրումների խթանում և ավելի շատ ու ավելի լավ աշխատատեղերի ստեղծում, որպեսզի մարդկանց համար գրավիչ լինի հայրենիքում մնալն ու աշխատելը։ Սա նաև նշանակում է օգնել տնտեսավարողներին, հատկապես փոքր և միջին ձեռնարկություններին, աճելու և առաջ մղելու տեխնոլոգիաներն ու նորարարությունը։
Բայց ամենից կարևորն առողջ ու կրթված աշխատուժի՝ ծաղկման և ներառական տնտեսական աճին ու աշխատատեղերի ստեղծմանը նրանց լիարժեք մասնակցության հնարավորությունների ստեղծումն է։
Պատրաստեց Սերգեյ ՍԱՂՈՒՄՅԱՆԸ
Մեկնաբանություններ
Ասում են...
.
.
-
Նիկոլն արգելել է իրեն նկարել Արարատների ֆոնին Ըստ մերձնիկոլական շրջապատից տարածվող լուրերի` կապիտուլյանտ ոչնչությունը հրահանգել է իր աշխատակազմի լուսանկարիչներին և օպերատորներին իրեն չպատկերել Արարատ լեռների ֆոնին:
-
Ասում են… Մի շարք երկրներում, ցավոք, նաև Հայաստանում մեծ խանդավառություն չկար այն հարցում, որ Ռուսաստանն ինչ-որ կերպ վերահսկեր Հայաստանով լոգիստիկ ճանապարհը Նախիջեւանի և Ադրբեջանի հիմնական տարածքի միջև։ Այստեղ, նախ և առաջ, Թուրքիայի շահն է
-
Ասում են… Ես հստակ ասել եմ՝ նյութական որևէ ակնկալիք, կլինի կազմակերպություն կամ անձ, եթե ինքը ներգրավված է այս շարժմանը, չի կարող ունենալ, սկսած ինձնից, փոխարենը՝ մենք բոլորս կստանանք Հայրենիք ու Պատիվ
-
Ասում են… Հիմա մենք բավականին բարդ շրջան ենք ապրում մեր բարեկամ, եղբայրական Հայաստանի հետ հարաբերություններում։ Դա նույնիսկ ավելին է, քան եղբայրականը, քանի որ այստեղ ավելի շատ հայեր են ապրում, քան՝ բուն Հայաստանում
-
Ասում են Մարտի 8-ից առաջ Մեծ Բրիտանիայի և ԱՄՆ-ի դեսպանատները զգուշացնում էին իրենց քաղաքացիներին զգույշ լինել Մոսկվայում՝ չասելով, թե ինչ է կատարվում
-
Ասում են… Իհարկե, Բրյուսելը շահագրգռված է Հայաստան-ՀԱՊԿ կապի թուլացմամբ, իսկ Դաշինքի պաշտոնական խոսնակները մեկ անգամ չէ, որ հանրային լավատեսություն են հայտնել ՆԱՏՕ-ի հետ մերձեցման Հայաստանի հեռանկարների վերաբերյալ
-
Ասում են…
Ափսոսում ենք, որ ՀՀ ղեկավարությունը, ըստ ամենայնի, գիտակցված որոշում է կայացրել՝ վարել ՌԴ-ի հետ հարաբերությունների հետևողական վատթարացման, Լեռնային Ղարաբաղում տեղի ունեցած ամեն ինչում Ռուսաստանին մեղադրելու գիծ։ Դա, իհարկե, հարիր չէ դաշնակցային հարաբերություններին
-
Ասում են Պաղեստինյան ՀԱՄԱՍ-ը 10-20-100 անգամ ավելի քիչ զենք ունի, քան ունեին Լեռնային Ղարաբաղի հայերը և ադրբեջանական բանակը իսրայելական բանակը չէ։ Թող Հայաստանում մտածեն։
-
Ասում են… Որոշ երկրներ փորձում են խաթարել ԱՊՀ անդամների օրինական իշխանությունը, ավանդական արժեքները և իրավիճակն ամբողջությամբ: Անհրաժեշտ է կանխարգելիչ աշխատանք՝ ԱՊՀ երկրների անվտանգության ապահովման համար։
-
Ասում են… Ռուսաստանը և Բելառուսը օգուտ չունեն իսրայելա-պաղեստինյան հակամարտությունից: ՈՒ՞մ է այն ձեռնտու Մեզ ու ռուսաստանցիներին կշտամբում են «Ձեռնտու է Ուկրաինան հետին պլան է մղվել» Լսեք, եկեք անկեղծ լինենք այն, որ մեր մասին սկսել են ավելի քիչ խոսել, թերևս, վատ չէ: Բայց ո՛չ այդ գնով։ Մարդիկ են զոհվում։ Ինչի՞ վրա ենք ուրախանալու։
-
Ասում են…
Աշխարհում արևմտյան ազդեցությունը հսկայական ռազմաֆինանսական բուրգ է, այն իրեն պահելու համար անընդհատ նոր «վառելիքի» կարիք ունի՝ ուրիշներին պատկանող բնական, տեխնոլոգիական, մարդկային ռեսուրսներ
-
Ասում են…
10 ամսվա շրջափակումից հետո՝ սեպտեմբերի 19-ին, ադրբեջանական զինված ուժերը դաժան հրետակոծության ենթարկեցին Լեռնային Ղարաբաղը։
Սիրտս կոտրվում է, երբ իմանում եմ Լեռնային Ղարաբաղից բռնի տեղահանված և Հայաստան զանգվածաբար փախչող հազարավոր հայ ընտանիքների ցավի, կորստի, մարդու իրավունքների կոպիտ խախտումների մասին:
-
Ասում են
Ադրբեջանը վերսկսել է պատերազմը Լեռնային Ղարաբաղի դեմ՝ գնդակոծելով խաղաղ բնակիչներին և քաղաքացիական ենթակառուցվածքները
-
Ասում են… Մենք առաջարկել ենք համաձայնության գալ Ադրբեջանի հետ այնպես, որ Քելբաջարն ու Լաչինը, նաև ամբողջ Ղարաբաղը, փաստացի մնան Հայաստանի իրավասության ներքո
-
Ասում են Ռուսաստանը գնահատում է Հայաստանի հետ կառուցողական հարաբերությունները, սակայն հնարավոր չէ համաձայնել վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի թեզերի հետ՝ ռուս խաղաղապահների առաքելության ձախողման մասին:
Տարածաշրջանային
Թուրքիան հետևողական ջանքեր է գործադրում Հյուսիսային Կիպրոսի օկուպացիան լեգիտիմ դարձնելու ուղղությամբ
50 տարի առաջ այս օրը՝ 1974թ. հուլիսի 20-ին, թուրքական բանակը Կիպրոսում «խաղաղություն հաստատելու» պատրվակով ներխուժեց կղզի։ Շուրջ երկու ամսվա ընթացքում Թուրքիայի զինված ուժերը գրավեցին Միջերկրական ծովում գտնվող անկախ պետության՝ Կիպրոսի Հանրապետության տարածքի շուրջ 40 %-ը և մինչ օրս այնտեղ են։Ավելին, Կիպրոսի օկուպացված հյուսիսային հատվածում Թուրքիան հռչակել է «Հյուսիսային Կիպրոսի Թուրքական Հանրապետությունը»...
