«Նախապես հռչակած նպատակներից կառավարությունը շեղվել է գրեթե 180 աստիճանով»
24.09.2019 | 00:16
Քաղաքագետ ԱՐՄԵՆ ՄԻՆԱՍՅԱՆԻ կարծիքով՝ քաղաքական թեժ աշունը ծավալուն քաղաքական գործընթացներ է ենթադրում, որոնք կարող են իշխանական համակարգում վերադասավորումների, կոնյունկտուրայի փոփոխության հանգեցնել: Ըստ նրա՝ թեժ աշունն արդեն իսկ մեկնարկել է, և վերջին տասն օրում բուռն իրադարձությունների ականատեսն ենք լինում՝ ԱԱԾ տնօրենի և ոստիկանության պետի հրաժարական, Սահմանադրական դատարանի նախագահի լիազորությունները դադարեցնելու գործընթացի մեկնարկ խորհրդարանի իշխանական խմբակցության կողմից և այլն: Անգամ տևական դադարից հետո, ասում է մեր զրուցակիցը, վարչապետի սպասված մամուլի ասուլիսը մնաց ստվերում՝ Փաշինյանի նշած հարյուր փաստերից մեկն անգամ չի մտապահվել, որովհետև դրանք ստվերվեցին վերոնշյալ իրադարձություններով:
-Արդեն տևական ժամանակ արտահերթ խորհրդարանական ընտրությունների անհրաժեշտության մասին տեսակետներ են շրջանառվում: Ըստ Ձեզ՝ հիմքեր կա՞ն նոր ընտրությունների համար:
-Մինչև հարցին անդրադառնալն ասեմ, որ այսօրվա խորհրդարանական համակարգին հիմնովին չենք ադապտացվել: Այս մոդելին բնորոշ առանձնահատկությունններից մեկն էլ այն է, որ հեղափոխության, քաղաքական որոշակի տրամադրությունների կամ անգամ կոնյունկտուրայի փոփոխության պարագայում կառավարող ուժը գնում է վստահության քվե ստանալու ճանապարհով, հետևաբար, կառավարությունն անձամբ կարող է նախաձեռնել խորհրդարանական արտահերթ ընտրություններ: Իսկ երբ երկիրը կառավարվում է կոալիցիոն գործընկերների կողմից, ու նրանց հարաբերություններում որոշակի խնդիրներ են առաջանում, կողմերից մեկը կարող է դիմել արտահերթ ընտրություններ կազմակերպելու գործիքին: Մեզ մոտ, սակայն, այսօր մեկ կուսակցության իշխանություն է, որը խորհրդարանում մեծամասնություն ունի, ու որի ներսում, գոնե արտաքուստ, պառակտում չկա: Մյուս կողմից, վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը բավական բարձր վարկանիշ ունի, ու այնպես չէ, որ նրա վարկանիշն այս մեկուկես տարվա ընթացքում կտրուկ անկում է ապրել, և այժմ վստահության քվե ստանալու խնդիր ունի: Եթե այս տրամաբանությամբ ենք վերլուծում իրավիճակը, ապա ապագայում խորհրդարանական արտահերթ ընտրություններ դժվար թե տեղի ունենան: Բայց, մյուս կողմից, հասարակության մի ստվար զանգված, որն իշխանափոխությունից հետո արհեստական բաժանման հետևանքով հայտնվել է հակառակ ճամբարում, հասկանալով, որ գործող խորհրդարանը չի համապատասխանում հանրային տրամադրություններին, ակնկալում է, թե արտահերթ ընտրություններ, այնուամենայնիվ, տեղի կունենան: Իմ համոզմամբ՝ արտահերթ ընտրություններն անխուսափելի կլինեն միայն այն դեպքում, երբ խորհրդարանի իշխանական ֆրակցիան լինի ոչ մոնոլիտ, տարանջատումներ լինեն, ու մեկ կենտրոնից կառավարելու, վերահսկելու խնդիրը լուծելու համար իշխանությունը գնա արտահերթ ընտրությունների: Դրա՝ ոչ մոնոլիտության, նախանշաններ, կարծես, կան, թեև դժվար է ասել, թե իշխող ուժի մեջ լուրջ հակասություններն ինչքանով կարող են շարունակական լինել:
-Մեկ կենտրոնից կառավարելը կարծես ստացվում է, և «կենտրոնին» դեմ գնացող պատգամավորի առջև մանդատից հրաժարվելու պահանջ է դրվում: Եթե այսպես շարունակվի, պարզ է՝ փոխարինելու կգան նրանք, ովքեր պատրաստ կլինեն ենթարկվելու «կենտրոնին»:
-Առաջիկայում բախվելու ենք լուրջ խնդիրների, քանի որ համակարգն այժմ իներցիայով է առաջ գնում: Սոցիալ-տնտեսական լուրջ խնդիրներ, ֆորսմաժորային իրավիճակներ՝ բնական աղետներից մինչև պատերազմներ, չենք ունեցել ու չգիտենք՝ նման դեպքերում իշխանական խմբակցությունն իրեն ինչպես կդրսևորի: Այդտեղ տարբեր թևեր կան՝ կուսակցականներ, քաղաքացիական հասարակության ներկայացուցիչներ և այլք, որոնք միմյանց հետ ոչ բոլոր հարցերում են համամիտ: Նրանց հայացքները միանգամայն տարբեր են ամենատարբեր խնդիրների շուրջ: Տեսանք՝ Ամուլսարի խնդիրը, դեռևս լուծում չստացած, կարող է լուրջ գործոն դառնալ արդեն իսկ նկատելի ճաքերի խորացման համար: Եվ բնավ հեշտ չէ կանխատեսել՝ վարչապետը կկարողանա՞ վերահսկել այդ ֆրագմենտացիան, թե՞ ոչ:
Բոլոր հեղափոխություններից կամ կտրուկ իշխանափոխությունից հետո ամեն բան գլխիվայր շուռ է գալիս, էլիտաները փոխվում են, իսկ եկող նոր էլիտաներում գաղափարական միասնություն չի լինում: 1990-ականների սկզբին «Հայոց համազգային շարժում» դաշինքից մի քանի կուսակցություններ պոկվեցին հենց Գերագույն խորհրդում: Ճիշտ է, այսօրվա օրենսդրական կարգավորումներն ինչ-որ դրույթներով սահմանափակում են բաժանումները, բայց, միևնույն է, եթե գաղափարական կամ քաղաքական սկզբունքների պատճառով պաշտոնյան որոշում է անջատվել իշխանական թիմից, «կենտրոնը» խնդիր է ունենալու: «Իմ քայլի» դեպքում եթե նմանօրինակ բաժանումները զանգվածային բնույթ ունենան, ապա վարչապետը գուցե դիմի արտահերթ խորհրդարանական ընտրությունների գնալու մեթոդին:
-Այնպիսի տպավորություն է, թե իշխանություններին հակազդողն արտախորհրդարանական ուժերն են: Ինչու՞ է հանդուրժող խորհրդարանական ընդդիմությունը:
-Ոչ միայն խորհրդարանական, այլև արտախորհրդարանական ընդդիմադիր ուժերի մոտ հեղափոխական կառավարությանն ընդդիմանալը գլխավոր առաջնահերթություն կամ ուղղություն չէր, որովհետև հանրությունը հակված չէր դա ընդունելու: Այժմ կոնյունկտուրան փոքր-ինչ փոխվել է, հանրային տրամադրություններն ու էմոցիան բավական նստել են, և այս իրավիճակում ռեալ գործունեություն ծավալելը, այդ թվում՝ իշխող կուսակցությանը հակադրվելով, քաղաքական առումով դարձել է եկամտաբեր: Հիմա այդ ակտիվությունը նկատելի կլինի, չեմ կարծում, թե խորհրդարանական ֆրակցիաները հակված չէին հանդես գալու ընդդիմության դիրքերից, պարզապես տարբեր հարցերում ընդդիմանալը, պայմանական ասած, հեղափոխական կառավարությանը չէր բերելու քաղաքական դիվիդենդներ, ու նրանք զգուշավորություն էին ցուցաբերում: Չմոռանանք, որ գործող իշխանությունն իր բոլոր հակառակորդներին՝ քաղաքական, գաղափարական ու նույնիսկ տնտեսական, չի խնայել ու մեղադրել է նախկիններին ծառայելու մեջ: Օրեր առաջ դրանում համոզվեցինք, երբ գործող իշխանության անդամը՝ ԱԱԾ պետ Արթուր Վանեցյանը, պաշտոնազրկվեց, ու քարոզչական մակարդակում նրան մեղադրեցին նախկինների հետ կապեր ունենալու մեջ: Այս գործիքը շարունակում է մնալ ունիվերսալ, ու այս իրավիճակում ցանկացած անձ ու կուսակցություն խուսափում է փոխկապակցվելուց նախկինների հետ՝ նախընտրելով որոշակի լռություն պահպանել, մինչև ընդհանուր տրամադրությունը կփոխվի:
-Օրեր առաջ քաղաքական դաշտում ձևավորվեց նոր կուսակցություն՝ «ԱդեկվաԴը», մի քանի օր առաջ էլ «Սասնա ծռերն» էին հանդիպել վարչապետ Փաշինյանի հետ: Կարծես, ինչ-որ գործընթացներ են սկսվել:
-Դա վկայում է, որ մեկնարկած քաղաքական գործընթացը տեսանելի է: Այս ընթացքում, բնական է, քաղաքական ուժեր կծնվեն, կլինեն նոր կոնսոլիդացիաներ, չեմ բացառում նաև՝ իշխող կուսակցությունից ինչ-որ խմբեր առանձնանան, գուցե նոր հրաժարականներ լինեն, դա բնական գործընթաց է: Կտրուկ փոփոխություն ենք ունեցել, ինչի հետևանքով տարբեր մարդիկ են հայտնվել նույն խմբակցության ներսում, ու հայտնի չէ՝ որն է այն սոսինձը, որ պահում է իշխող թիմին: Մյուս կողմից՝ հասկանալի է, որ հանրությունը չբավարարված սպասումներ ունի, նորերի աշխատանքում թերացումներ է տեսնում, սոցիալական ընթացիկ խնդիրներից դժգոհ է, իշխանական բուրգն ավելի փխրուն է դարձել, ոգևորությունը, որ հեղափոխականությունը միավորող հանգամանք էր, աստիճանաբար մարում է, անհատական ու խմբային շահեր են ի հայտ գալիս: Հասկանալի է, որ եթե խորհրդարանը չի համապատասխանում հանրային տրամադրությանը, Նիկոլ Փաշինյանն ու նրա կառավարությունը չունեն այն վստահությունը, որ ունեին անցյալ տարի, հետևաբար, պետք է գործընթացներ սկսվեն, ձևավորվեն խմբեր ու կուսակցություններ, որոնք կարտահայտեն վերը թվարկված տրամադրությունները:
-Բայց Սերժ Սարգսյանի «հագով կարված» Սահմանադրության մեջ Փաշինյանը, կարծես, վատ չի զգում իրեն:
-Ես չեմ կարծում, թե որևէ մեկն իրեն վատ կզգար, բայց վստահ եմ, որ գործող Սահմանադրության պարագայում եթե հանգամանքներն այլ կերպ դասավորվեն, մենք կունենանք որոշումների կայացման բոլորովին այլ մեխանիզմներ: Տեսեք՝ այժմ իշխանությունում բոլորի դրական վարկանիշը փոխկապակցված է Նիկոլ Փաշինյանի բարձր վարկանիշի հետ, մնացածի քաղաքական կապիտալիզացիան ձգտում է զրոյի, հետևաբար, պետք է ակնկալել, որ որոշումների կայացումը միանձնյա է լինելու: Եթե մենք ունենանք այլ իրավիճակ, երբ իշխանության կգա մի կուսակցություն, որում կլինեն քիչ թե շատ հավասարազոր քաղաքական դեմքեր, կառավարումն ու որոշումների ընդունումը կիրականացնի կոլեգիալ մարմինը:
-Իշխանությունը ցանկանում է դադարեցնել Սահմանադրական դատարանի նախագահի լիազորությունները, ուժային կառույցների ղեկավարները հրաժեշտ տվեցին պաշտոնին, ու այժմ օրինագիծ են ընդունում, ըստ որի՝ այդ պաշտոնները քաղաքականացվում են: Տպավորություն է, թե իշխանությունները դիրքերն ամրապնդելու ու ամեն ինչ իրենց հարմարեցնելու խնդիր ունեն:
-Ես իդեալիստ չեմ ու հակված չեմ կարծելու, թե որևէ մեկին կհաջողվի կտրուկ լուծել կուտակված բոլոր խնդիրներն ու հարցերը, մյուս կողմից, սակայն, նոր կառավարությունը չի արդարացնում հասարակության ակնկալիքներն ու հակված է, տեղային խնդիրներ լուծելով, այս պահին ընդամենը սեփական իշխանությունը պահելուն: Քաղաքագիտության տեսանկյունից դա նորմալ է, բայց նախապես հռչակած նպատակներից կառավարությունը շեղվել է գրեթե 180 աստիճանով: Արտահերթ ընտրություններից հետո կառավարությունն ԱԺ ներկայացրեց գործադիր իշխանության կառուցվածքի նախագիծը, ու եթե խնդիր էր դրված փոխել ուժային մարմինների ու դրանց ղեկավարների կարգավիճակը, ապա ի՞նչն էր խանգարում դա ներառել կառավարության կառուցվածքի մասին օրինագծում: Ինչ վերաբերում է ՍԴ-ին, ապա Ազգային ժողովը մի փոքր ուշացել է: Եթե պետք է կիրառեին Հրայր Թովմասյանի կամ մյուսների վրա ճնշում գործադրելու գործիքը, դա պետք է անեին համապատասխան որոշումը կայացնելուց առաջ, ոչ հետո: Տպավորություն է, թե կառավարությունը ծրագիր չունի, գործողությունների հերթականություն ու վերաբաշխում չկա: Հասկանալի չէ՝ ինչ է անում Ազգային ժողովը, ինչով է օժանդակում կառավարությանը:
-ԱԺ-ն հայտարարել է Ընտրական օրենսգրքի փոփոխությունների շուրջ աշխատանքների մեկնարկի մասին: Ի՞նչ եք կարծում, այս անգամ իշխանություններն իրապես բարեփոխված ԸՕ ունենալու բավարար կամք կունենա՞ն:
-Կամք, կարծում եմ, կունենան, հարցն այն է, թե ինչը կփոխեն ու ինչ կստանան, դա է կարևորը: Մենք վերլուծություն չունենք, թե Ընտրական օրենսգրքերը թե՛ նախկինում, թե՛ հիմա իրական ինչ խնդիրներ են առաջացրել, հստակ չէ՝ դրանք մեր ունեցած օրենսդրական կարգավորումների՞ց, թե՞ մեզանում առկա սոցիալ-մշակութային իրողություններից են բխում: Կամ գուցե լավ ընտրություններ ունենալու գաղտնիքը լավ կրթական համակարգ ունենալու, այլ ոչ թե ԸՕ-ի մե՞ջ է: Որոշում կայացնողները հակված են ստանալու այնպիսի կարգավորումներ, որոնք իրենց կօգնեն հնարավորինս հեշտությամբ վերարտադրվել, և դա՝ բոլոր իշխանությունների ժամանակ: Կարծում եմ՝ անակնկալ ձևով օրինագիծ է ներկայացվելու, անակնկալ ձևով ընդունվելու է խորհրդարանի կողմից, ու ոչ բոլոր կուսակցությունները, քաղաքացիական հասարակության ներկայացուցիչները, շահագրգիռ այլ կառույցներ են ներգրավված լինելու այդ նախագծի կամ վերանայման, բարեփոխման գործընթացում: Ինչ վերաբերում է ավելի շատ ոչ թե գաղափարական, այլ կշռադատված ընտրությանը, ապա քաղաքացին պետք է գնահատման որոշակի համակարգ ունենա՝ հասկանալու համար, թե թեկնածուի տված խոստումները որքանով են իրականանալի: Մենք երբևէ չենք ունեցել նույն օրենսդրական կարգավորումներով անցկացված ընտրություններ, քաղաքացուն մշտապես խաղի նոր կանոններ են առաջարկվել, ու նրա համար պարզ չէ՝ ումից ինչ պահանջել: Այդ իսկ պատճառով նոր ԸՕ ընդունելիս պետք է պայմանավորվել, որ, ենթադրենք, առնվազն 20 տարի չենք վերանայելու այդ մոդելը, որպեսզի կայանան ընտրական ինստիտուտներն ու քաղաքացու՝ որոշում կայացնելու մոտիվները: Դրանից հետո միայն կարող ենք խոսել կշռադատված ընտրության մասին:
Զրույցը՝
Սևակ ՎԱՐԴՈՒՄՅԱՆԻ
Հեղինակի նյութեր
Մեկնաբանություններ