«Քաղաքականության մեջ արդարության փնտրտուքը ոչնչի չի բերում»

«Իրատեսի» զրուցակիցն է «Նոր ժամանակներ» կուսակցության նախագահ ԱՐԱՄ ԿԱՐԱՊԵՏՅԱՆԸ:

-Ձեր գնահատականով՝ ի՞նչ է կատարվում Սիրիայում Իդլիբին Թրամփի անակնկալ հարվածից հետո, Ռուսաստան-Իրան առանցքը նահանջո՞ւմ է, ԱՄՆ-ը կշարունակի՞ Սիրիային հարվածներ հասցնել՝ քիմիական զենք կիրառելու չհաստատված պատրվակով:
-Աշխարհում հիմա չկա արդարության փնտրտուք, քաղաքականության մեջ արդարության փնտրտուքը ոչնչի չի բերում, մարդիկ իմանում են ճշմարտությունը, բայց դա գործնական կիրառություն չի ունենում արդեն երկար ժամանակ: Այդպես էր Իրաքում, Լիբիայում, այլ երկրներում: Իհարկե, ճշմարտությունը մարդկությանը պետք է, բայց, որպես կանոն, հետո բոլոր խթանիչները հերքվում են, և մնում են փաստերը: Այդ հարվածները երեք կարևորագույն մասի են բաժանվում: Առաջին՝ ԱՄՆ-ը Օբամայից հետո աշխարհին ցույց տվեց, որ վերադառնում է ուժի կիրառման քաղաքականությանը: Եթե մինչ այդ ԱՄՆ-ը աշխատում էր դիվանագիտական, տնտեսական միջոցներով հարցերը լուծել, Թրամփի վարչակազմը որոշել է հարցերը լուծել ուժով:
-Դա նաև Աֆղանստանի՞ն հարվածն ապացուցեց:
-Նաև այնտեղ, ԱՄՆ-ը պատրաստ է ռազմական ամբողջ զինանոցն օգտագործել: Հավելեք Հյուսիսային Կորեան: Թրամփի վարչակազմը որոշեց ցույց տալ Ռուսաստանին ու աշխարհին, որ Օբամայից հետո այս հարցում փոփոխություն է եղել: Երկրորդ կարևորագույն խնդիրը Իրանն է: Ի վերջո այդ ամենը բերելու է Իրանի հետ կապված խնդրի լուծմանը: Խնդիրն ավելի խոր է՝ ո՞ր ուղղությամբ պիտի գնա մահմեդական աշխարհը՝ շիա Իրա՞նը, թե՞ սուննի Թուրքիան պիտի առաջնորդի: ԱՄՆ-ի գլխավորությամբ որոշակի էլիտաներ փորձում են պարզ դարձնել՝ ի վերջո մահմեդական աշխարհի հետ խոսելու գլխավոր ուղին ո՞րն է: Օբաման, նկատելով, որ սուննիները շատ են բարձրացել, փորձեց հավասարակշռել՝ շիաներին առաջ մղելով: Թրամփի վարչակազմը՝ գաղափարախոսական առումով այն էլիտայի ազդեցության տակ է, որն առաջնահերթ է համարում Իսրայելի զարգացումը: Դրանով է բացատրվում Իսրայելի ակտիվությունը թե իր, թե մեր տարածաշրջանում:
-Դա մեզ համար վտանգավո՞ր է:
-Հայկական քաղաքականության համար դա ղարաբաղյան խնդրում ապակառուցողական դեր է խաղում, բայց հակահայկական դրսևորում չէ, պարզապես կա քաղաքական կուրս, որ չի համընկնում հայկական քաղաքականության հետ: Երրորդ խնդիրը տարածաշրջանի նոր քաղաքական քարտեզն է՝ նոր սահմաննե՞ր են գծվելու, թե՞ պահպանվելու է եղածը: Թուրքիան կանգնած է լուրջ վտանգի առաջ՝ իզուր չի Էրդողանը կենտրոնացնում իշխանությունը: Կրկնեմ՝ քանի անգամ ասվել է, որ Հայաստանն իրավունք չուներ հիմա անցնելու խորհրդարանական կառավարման, երբ տարածաշրջանում նման գործընթացներ են ծավալվում: Թուրքիան վիթխարի ջանքերի գնով կենտրոնացնում է իշխանությունը՝ դիկտատորական երկիր դառնալու համար:
-Պատճառն Էրդողանի իշխանատենչությո՞ւնն է, թե՞ օբյեկտիվ պատճառներ կան:
-Էրդողանը հաստատ գիտի, որ Թուրքիան մասնատվելու է: Աշխարհաքաղաքական, քաղաքագիտական, տնտեսական բոլոր վերլուծությունները վկայում են, որ ինչ էլ անի Էրդողանը, Թուրքիան չի կարող չքանդվել: Դա առաջացնում է բազում հարցեր ոչ միայն Թուրքիայում, այլև տարածաշրջանում ու ամբողջ աշխարհում:
-Թուրքիայի հանրաքվեն ակնհայտ դարձրեց հասարակության երկատվածությունը: Փոփոխությունները երկու տարուց են ուժի մեջ մտնում, կարո՞ղ է այդ ընթացքում Էրդողանը կորցնել իշխանությունը կամ չվերընտրվել:
-Թուրքիան վաղուց տուրբուլենտ վիճակում է՝ խորհրդարանական կրկնակի ընտրությունները, հեղաշրջման փորձը, որից հետո հազարավոր մարդիկ կալանվեցին, սպանվեցին: Գյուլենական շարժումը մի խնդիր է, բայց երկրում սկսվել է շարժում, որ հնարավոր չէ կասեցնել: Դժվար է ասել՝ ով ում կգերակշռի: Կարծում եմ՝ հայերը խառնվելու խնդիր չունեն, պիտի ուղղակի կողքից հետևեն, որովհետև գործընթացները կարող են արյունոտ լինել: Էրդողանը չի կարողանում իր ժողովրդին ասել ճշմարտությունը, եթե մինչև վերջ անկեղծանա, ահավոր քաոս կարող է ստեղծվել, որը կկործանի թե Թուրքիան, թե Էրդողանին:
-Ո՞րն է այդ կործանարար ճշմարտությունը:
-Դա մեր խնդիրը չէ: Եթե նա մինչև վերջ ասի, թե ինչի է պատրաստում երկիրն ու ինչ կարող է լինել, քաոսն ավելացնելու է: Շատերը հիմա հարց են տալիս՝ ինչպե՞ս եղավ, որ Էրդողանը Պուտինի եղբայրն էր, հիմա էլ Թրամփի եղբայրն է: Այդպիսին է տուրբուլենտությունը, առավել ևս, երբ քաղաքական կուրսը գաղափարական հիմքի վրա չի կառուցվում, ընթացիկ շահերով է առաջնորդվում: Թուրքական էլիտայի որոշակի հատված, որ հատուկ ծառայություններից ու զինվորականներից է կազմված, գիտի, թե ինչ կարող է պատահել Թուրքիային, այդ պատճառով էլ փորձում են չափավորված անել այն, ինչ իրենց կարծիքով կփրկի Թուրքիան: Բայց կան գործընթացներ, որ անհնար է կասեցնել:
-Եթե մահապատիժը վերականգնվի, Թուրքիային Եվրախորհրդից դուրս կհրավիրե՞ն: Փորձագետներն այն կարծիքին էին, որ հանրաքվեից հետո Անկարան փորձելու է Արևմուտքի հետ հարաբերությունները կարգավորել, կստացվի՞:
-Թուրքիայի համար շատ կարևոր է ԱՄՆ-ի կարծիքը, Իսրայելի կարծիքը, հետո գուցե մնացածի:
-Մնացածի մեջ ի՞նչ դեր ունի Մոսկվան:
-Բիզնես: Թուրքիայի հետ եղբայրանալու պատճառի որևէ գաղափարական վերլուծություն չկա, կա պոմիդորի խնդիր, լողափերի՝ առևտրական շահեր:
-Իսկ Իրա՞նը, որտեղ մայիսին նախագահի ընտրություններ են:
-Կարծում եմ՝ Հասան Ռոհանին ռեալ մրցակից չունի: Իրանում էլ ծանր կացություն է: Տարածաշրջանն ու աշխարհն են տուրբուլենտության մեջ, Թրամփի բոլոր գործողությունները, ինքը ցանկանա, թե ոչ, ավելացնելու են քաոսը: Հետուառաջ քայլեր են արվելու, որ չեն հասկացվելու: ԱՄՆ-ը իր հաշվարկների մեջ շատ պրագմատիկ է, Իրանը դա լավ հասկանում է և գիտի, որ կտրուկ քայլեր անելը չափազանց վտանգավոր է, ու անխտիր բոլորի հետ լավ հարաբերություններ է պահպանում: Աշխարհաքաղաքական իրավիճակն է այդպիսին, հազարամյակների քաղաքական իմաստնությունը թելադրում է իրավիճակը չսրել: Կարծում եմ՝ երկար չի հաջողվի, որովհետև գործ ունեն անկանխատեսելի քայլեր ծրագրավորողի հետ՝ մյուս կողմից, և ուզեն, թե չուզեն՝ կողմնորոշվելու կարիք կլինի: Նույնը վերաբերում է Ռուսաստանին: Թրամփը մերն է, մերը չէ, մեկը նրա հետ շամպայն է խմում, մյուսը հայհոյում է՝ այս հիմքի վրա քաղաքականություն չի կառուցվի: Հավելեք ռեցեսիան աշխարհում՝ տնտեսության վիճակը չի բարելավվում, նավթի գների տատանումներն էլ դա են վկայում: Բոլոր նախադրյալներն ասում են, որ իշխող համակարգը տուրբուլենտության վիճակում է: Այս վիճակում ո՞րն է հայերիս խնդիրը: Քանդվողի տակ չմնանք, փոփոխություններն օգտագործենք: Ամեն ինչ կատարվում է փոփոխությունների ժամանակներում: Օրինակ՝ Ադրբեջանը շատ լուրջ բանակցում է ԵԱՏՄ մտնելու համար, ՀԱՊԿ գլխավոր քարտուղար ՀՀ ներկայացուցչի նշանակումը թող մեծ նվաճում չթվա, հակառակ դեպքում Հայաստանը ՀԱՊԿ-ից պիտի դուրս գար, ի վերջո՝ ՀԱՊԿ-ում հարց լուծողը Ռուսաստանն է, ով էլ կառույցը գլխավորի:
-Մենք կարո՞ղ ենք ռեալ հույսեր ունենալ, որ Իրանի հետ տնտեսական հարաբերությունները կզարգանան:
-Դա կախված չէ միայն Թեհրանից, շատ ավելի խոր աշխարհաքաղաքական խնդիր է: Հիմա բոլոր կողմերն ակտիվացել են: Աշխարհը պատրաստվում է Ղարաբաղի խնդիրը լուծելուն: Եթե խնդիրը լուծվի, և Հայաստանը մնա շրջափակման մեջ, իմաստը ո՞րն է: Հիմա ընդհանուր քայլեր են կատարվում, շատ տերությունների քայլերի հերթականությանն ենք ականատես լինելու:
-Մենք ի՞նչ ենք ստանալու այդ քայլերից:
-Հայաստանի ամենամեծ խնդիրները շրջափակումից չեն, իհարկե, շրջափակումը խնդիր է՝ ոչ ոք չի ժխտում, բայց զարգացման տեսակետից շատ ավելի լուրջ խնդիրներ կան: Ի՞նչ ենք ստանալու հարցին պիտի պետությունը պատասխանի: Ոչ թե մեր ցանկությունները, այլ՝ ռեալ ինչի՞ ենք հավակնում ու ինչի՞ դիմաց: Այն, ինչ առաջարկվում է Ռուսաստանից, լինելով ընդհանուր ծրագիր՝ համաձայնեք խաղաղության, որովհետև ավելի վատ է լինելու, ընդունելի չէ: Դա հարց լուծելու տարբերակ չէ: Մենք խաղաղություն ենք ուզում, բայց 20 տարի պատերազմում գտնվող երկրին պատերազմով չես վախեցնի: Երբ զգում են՝ պատերազմից վախենում ես, ավելի ագրեսիվ են դառնում: Պետք է քիչ թալանել, լավ պատրաստվել, դա սահմանին կանգնած տղաների կյանքի գինն է:
-Սովորաբար քաղաքականության մեջ հաջողության համար հակառակորդի խոցելի կողմերն են գտնում, մեր ամենախոցելի կողմը Ղարաբա՞ղն է:
-Ոչ: Այսօրվա քաղաքական էլիտայի 90 %-ի անգրագիտությունն է:
-Ինչքա՞ն ժամանակ է պետք փոխելու համար, եթե ձևը չկա:
-Պատմական օրինակները ասում են՝ եթե ֆրանսիացիների պես դիմենք գիլիոտինի, երեք ամսում հարցը կլուծվի, Հոկտեմբերյան սոցիալիստական մեծ հեղափոխության միջոցով լինի, դաժան քաղաքացիական պատերազմով, մի 20 տարի պետք կլինի:
-Ձեր պատմական օրինակները կայսրություններին էին վերաբերում, մենք այդքան կենսատարածք ունե՞նք:
-Փոքր երկրներից էլ տասնյակ օրինակներ կան՝ խնդիրը դա չէ: Քաղաքագիտորեն տարբերակները շատ չեն: Ընտրություններով Հայաստանում հարց չի լուծվում, ուրիշ ի՞նչ է մնում: Հայաստանի կրեատիվ էլիտան երգում է, պարում է, հայհոյում է, ինքնակրթության աստիճանը մինչև այդքան բարձրանա, լույսերը կարող ենք անջատել ու երկրից հեռանալ: Աշխարհում, ոչ միայն Հայաստանում, հիմա ամենախոցելին մարդիկ են՝ նրանք, ովքեր կառավարում են: Համեմատեք Ստալինին, Չերչիլին, Ռուզվելտին, Շառլ դը Գոլին այսօրվա կառավարողների հետ: Կարո՞ղ եք նրանց մեջ գտնել մեկին, որ մեկ միլիարդ դոլար է ունեցել: Եթե որոշում կայացնողներն այդ աստիճանի գերված են ֆինանսներով, նրանց ուղեղի ո՞ր մասն է աշխատում քաղաքական հարցերի վրա:
-Այսինքն՝ աշխարհն ունի ինքնիշխանության վերականգնումի խնդի՞ր:
-Աշխարհն այնքան է թաղվել շահերի մեջ, որ չգիտի՝ ուր է գնում: Քրիստոսից հետո աշխարհի շարժման ուղղությունը մեկ բառով՝ շահն է եղել: Եթե այն ժամանակ շահը 10 % էր, որովհետև առանց շահի առաջընթաց չի լինում, հիմա շահը 99 % է, 1 %-ը՝ հոգևոր արժեքներ:
-Նոր խաչելությա՞ն ենք սպասելու:
-Ոչ ոք չի ուզում հետ նայել: Սոդոմ-Գոմորում ի՞նչ եղավ: Երբ Աստված Աբրահամին ասաց՝ քեզ նման տասին կգտնես, գտա՞վ:
-Հիմա մենք բոլորս աղի արձա՞ն ենք դառնալու:
-Իսկ մենք Ղովտին կգտնե՞նք, որ Ղովտի կնոջը հասնենք: Այդ տասը կա՞ն, թե՞ չկան: Քանիսի՞ն կգտնեք, որ հոգիները սատանային չեն ծախել: Ամենամեծ խնդիրն այսօր աշխարհում մարգարեներ գտնելն է:
-Մենք գաղափարները սպառե՞լ, թե՞ այլասերել ենք:
-Սկզբից ապականում էինք, հետո չենք էլ թողնում, որ գաղափարները ծնվեն: Ի՞նչ արեց Հերովդեսը, երբ իմացավ Հիսուսի ծննդյան մասին:
-Ըստ ավետարանների՝ կոտորածն մանկանց:
-Սպանեք, որ գաղափարը չծնվի, այդ ամեն ինչն արդեն եղել է: Ոչ ոք չի ուզում ուսումնասիրել՝ ի՞նչ է եղել, ինչո՞ւ է եղել: Եթե ուզում ես իրավիճակ փոխել, պատճառները պիտի վերացնես:
-Էներգետիկան ինքնին կա՞, թե՞ ստեղծվում է:
-Ապականված աշխարհում եթե էներգետիկան չլիներ, ամեն ինչ վերջացել էր: Սոդոմ-Գոմորը, ջրհեղեղը, խաչելությունը եղել են գործընթացներ, որ նպատակ ունեին: Ի՞նչ ձևով կլինի հիմա, ոչ ոք չի կարող ասել: Հայաստանը ընդհանուր գործընթացի մաս է: Կաթոլիկ եկեղեցին մեր դերը մեզնից լավ հասկանալով՝ մեծ դեր է տալիս Հայաստանին, որովհետև աշխարհի միստիկ կառուցվածքով լուրջ զբաղվող մարդիկ գիտեն՝ խնդիրը փողը, առևտուրը չէ, մարդն է, ամեն ինչ հանգում է մարդկանց: Ապականված հոգով մարդը կարո՞ղ է լավ գործ անել:
-Ապաշխարելը ժխտո՞ւմ եք:
-Ի՞նչը ապաշխարեն:
-Անառակ որդու վերադարձ չի՞ լինի:
-Կարծում եմ՝ վերադարձի տեղ չի լինի:
-Քրիստոնյաներ-մուսուլմաններ բախումի պատճառո՞վ:
-Աշխարհաքաղաքական առումով դա խնդիր չէ: Իսլամն ակտիվանում է, որովհետև ամենաերիտասարդ կրոնն է և իր արեալը չի գտել դեռ, կարծում է՝ արեալը մեծացնի, շատ կհզորանա: Այդպես չէ: Կրոնական բոլոր ուղղությունների պատմությունը ցույց է տալիս, որ կա ելակետ ու վերջակետ: Ավանդական կրոնների պատմությունը նույնն է, հիշեք քրիստոնեության մեջ ինչ բախումներ են եղել կաթոլիկների ու բողոքականների միջև, համեմատեք շիաների ու սուննիների պայքարի հետ: Աստված այնպես է անում, որ որևէ ուղղություն գերակայության հնարավորություն չունենա: Կրոնական ուղղությունների զարգացման պատմությունը կարևոր առաքելություն ունի՝ մարդուն փրկել հեթանոսական ավանդույթներից, որոնց մեջ աղետավոր դրսևորումներ կան: Մուհամեդ մարգարեն ասել էր՝ ինձնից հետո մարգարեներ չեն գալու, միայն Եսային կարող է վերադառնալ: 7-րդ դարից սկսած կա՞ն մարգարեներ: Չկան: Նոր կրոններ չեն ստեղծվում, ավելի շատ տրանսֆորմացիաներ են լինում: Փորձում են միավորել շիաներին ու սուննիներին: Բավականաչափ լուրջ ուժեր կան, որ կոչ են անում բողոքականների ու կաթոլիկների տարբեր խնդիրներն ունիֆիկացնել: Զարգացման մեջ այս ակտիվությունն ավելի շատ իսլամի տեղը չզիջելու, գլխավոր որոշումներ կայացնող ակումբում քաղաքական իսլամը մտցնելու խնդիրն է: Գլխավոր որոշումներ կայացնող ակումբը չի ներառում իսլամի ներկայացուցիչներին: Իսլամը իր կշիռը համարում է բավականին բարձր, որ խառնվի որոշումների ընդունմանն աշխարհում: Պատկերացրեք՝ էներգակիրների խնդիրը այլ լուծում է ստանում, ի՞նչ են անում արաբական երկրները, պատկերացնո՞ւմ եք՝ ինչ քաոս է սկսվելու: Թվերից բացի ի՞նչ են տվել աշխարհին արաբները: Կարո՞ղ եք մարդկության զարգացման վրա ազդեցություն ունեցած այլ փաստ նշել:
-Եվրոպան երբեք չի կորցնի ազդեցությունն աշխարհում՝ նույնիսկ թվով զիջելո՞վ:
-21-րդ դարը տնտեսության դար է, թվաքանակի հարցը միշտ էլ հնարավոր է կարգավորել: Մահմեդական աշխարհի տնտեսական հիմքը բնական պաշարներն են, եթե հանկարծ դրան հարված հասցվի, ի՞նչ կմնա նրանցից: Աշխարհն ավելի շատ պիտի մտահոգվի Չինաստանի խնդրով՝ այնտեղ են նոր տեխնոլոգիաները, արդյունաբերական կապիտալը, մարդկային ռեսուրսները: Արդյունաբերող աշխարհը շատ դժվար է ապականել, հոգևոր արժեքներն այնտեղ ամուր են: Երբ կառավարող ակումբում որոշում ընդունվեց ուժեղացնել Չինաստանը, մնացած աշխարհին մնաց սպառումը՝ նրանք արտադրում են, բարձրացնում են իրենց կենսամակարդակը, առաջադիմությունը, հոգևոր զարգացումը, փիլիսոփայությունը, մենք օգտագործում ենք նրանց արտադրանքը և ուրախ-ուրախ հետադիմում ենք: Ո՞րն է ելքը: Գիտե՞ք՝ ո՞ւմ է փնտրում աշխարհը կառավարող համակարգը:
-Մարդուն:
-Ոչ, մարգարեներին, որովհետև նրանք կարող են համակարգ փոխել:
-Իսկ եթե մարդիկ չլինեն, մարգարեներն ո՞ւմ են փոխելու:
-Եթե մարգարեներ չլինեն, մարդկանց ո՞վ է փոխելու: Նրանք կան բոլոր կրոնների, բոլոր ազգերի ներսում՝ մարդիկ, որ կարծում են՝ հոգին ավելի կարևոր է:

Զրույցը` Անահիտ ԱԴԱՄՅԱՆԻ

Հեղինակի նյութեր

• Հայաստանը Ծապլվարը չէ
• 2021. Աշխարհի ամենահզոր 5 բանակները
• Վրացական փոխատեղում՝ ի՞նչ սպասել Ղարիբաշվիլիի կառավարությունից
• Իրանը նորից մերձավորարևելյան խաղի կենտրոնում է
• Անգելա Մերկելի ելույթը Մյունխենի Անվտանգության հարցերով համաժողովում
• Ջո Բայդենի ելութը Անվտանգության հարցերով 2021-ի Մյունխենի վիրտուալ կոնֆերանսում
• Իրանը դառնում է ԵԱՏՄ անդամ, հաջորդը Ադրբեջանն է
• Վրաստանը քաոսի և հեղափոխության միջև
• Պատմական մանիպուլյացիա՝ ինչպես միշտ
• Երեք ամիս անց՝ ինչ են վճռել Ադրբեջանը, Հայաստանը և Ռուսաստանը
• Ինչո՞ւ է Բաքուն համաձայնել աշխատել ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի հետ
• Սերժ Սարգսյան՝ անցյալի մասին ներկայի կտրվածքով
• Հայաստանը դիտարկում է Թուրքիայի հետ սահմանի բացման հնարավորությունը
• Փարիզը հակաթուրքական դաշինք է կազմում
• Ինչի՞ց է մահացել Չինգիզխանը իրականում
• Հերիք է Ցիցերոն խաղանք
• Մարտական դրոններ՝ ապագայի պատերազմը
• Էրդողանի մտրակն ու քաղցրաբլիթը Բայդենի համար
• 2050. Ինչ կա-չկա աշխարհում
• Երբ Երևանում կբացվի Թուրքիայի դեսպանատուն

Մեկնաբանություններ