«Եթե հետընտրական գործողությունների մակարդակը սա է, նշանակում է՝ փայլուն ընտրություններ են եղել»

ԱԺ նախկին պատգամավոր, ՀՀԿ-ական ՀԱՄԼԵՏ ՀԱՐՈՒԹՅՈՒՆՅԱՆԸ կարծում է, որ այս ընտրությունները բացառիկ էին, չկան հետընտրական զարգացումներ, իսկ սա նշանակում է, որ հրաշալի ընտրություններ են անցկացվել։ «Իրատեսի» հետ զրույցում նա նաև նշեց, որ այս ընտրություններով ոչ թե սերնդափոխություն է տեղի ունեցել, այլ տեսակի փոփոխություն է կատարվել։

-Հասարակությունը որքան վատ է ապրում, այնքան ավելի շատ քվեներ է ստանում իշխանությունը։ Սա հայաստանյա՞ն ֆենոմեն է։
-Ինձ համար անակնկալ չէ, որ ՀՀԿ-ն հաղթել է։ Բայց հանրության կենսամակարդակը և ընտրություններն ընդհանուր աղերսներ չունեն, դրանք տարբեր բաներ են։ Ընտրական գործընթացները կապ չունեն մարդկանց կենսամակարդակի, աղքատ կամ հարուստ ապրելու հետ։ Ընտրություններում հաղթում է այն կուսակցությունը, որն ունի կայուն կազմ, նպատակասլաց է, զուսպ խոստումներ է տալիս, ունի կազմակերպչական հզոր պոտենցիալ և հավատարիմ շարքեր։ Շատ կուսակցություններ իրենց անդամների այնպիսի թվերից են խոսում, որոնց հինգ տոկոսն անգամ չհավաքեցին։ ՀՀԿ-ն ունի 154 հազար անդամ, բայց հավաքել է 700 հազար ձայն, այսինքն, իշխող կուսակցության շարքերն ավելի կոնսոլիդացված են։ Այո, եթե դիտարկում ենք առօրյա հանրային դժգոհությունները, պետք է ՀՀԿ-ն այդքան ձայն չհավաքեր։ Հասարակությունը դժգոհ է բոլորից, բայց իր հույսը, թեև ինչ-որ տեղ վատ տրամադրվածությամբ, կապում է ՀՀԿ-ի ու նրա լիդերի հետ։
-Ո՞Ւմ շնորհքն էր, որ ՀՀԿ-ն այդքան բարձր տոկոսներ հավաքեց։
-Կուսակցության նախագահի հեղինակությունը պետական և քաղաքական գործչի կերպարի արդյունք է։ Կարող են դժգոհել, թե աշխատավարձն ու թոշակը բարձր չի տալիս, բայց այդ նույն մարդիկ ասում են, որ Սերժ Սարգսյանի պես լիդեր գոյություն չունի։ Այս ամենին գումարվեց նաև Կարեն Կարապետյանի հետ տանդեմը։ Գործող վարչապետը չգիտեմ տնտեսական ինչ հաջողությունների կհասնի, բայց կարողացավ շատ կարճ ժամանակահատվածում խարիզմատիկ առաջնորդ դառնալ։ Իր պահելաձևով, ազնիվ քարոզարշավով, ճշմարտություններ ասելով շահեց հանրության համակրանքը, իսկ մեր տիպի երկրներում ավելի շատ խարիզմային են ձայն տալիս։ Զարմանալի չէ, որ հենց այս տանդեմն էլ պետք է հաղթանակ տաներ։ Նույնիսկ չեմ գտնում քաղաքական դաշտում այլ լիդերների, որոնք կարող են համեմատվել Սարգսյան-Կարապետյան տանդեմի հետ։ Թող բոլորն ինձ ներեն, ամեն մեկն իր խարիզման ունի, բայց իրականությունը սա է։ Ես հիմա սա ասում եմ ոչ որպես կուսակցական, այլ սովորական ընտրող։ Ավելին ասեմ, Լևոն Տեր-Պետրոսյանի վերջին երկու հարցազրույցները ՀՀԿ-ի ձայները մի քանի տոկոսով ավելացրին։
-Այդ ինչպե՞ս։
-Մեր ժողովուրդն ամեն ինչ կարող է ներել, բայց հող հանձնելը՝ երբեք։ Մենք հողերի հարցում միասնական ենք։ Գուցե Լևոն Տեր-Պետրոսյանը քաղաքագիտական տեսանկյունից ճիշտ էր, բայց դա նրան հասարակությունը չներեց։ Այդ ուժի տոկոսները պակասեցին դրա հետևանքով, ու ձայները գնացին հանրապետականին։ Մարդկանց գիտակցության մեջ նստած է, որ ՀՀԿ-ն ազգային գաղափարախոսություն դավանող կուսակցություն է և այդ հարցում ոչ մի զիջման չի գնա։ ՀՀԿ-ն հող հանձնող չէ։ Մի բան պետք է հստակ հասկանալ՝ Արևելյան Հայաստանի բնակչության ճնշող մեծամասնությունը Արևմտյան Հայաստանի զավակները, թոռները, ծոռներն են, այսինքն, ժողովրդի գենետիկ կոդի մեջ նստած է հողերի հարցը, ու նրան որևէ ձևով չես կարող հակառակը համոզել։ Ի դեպ, այս քաղաքական բանավեճում ամենից շատ շահեց ՀՅԴ-ն։
-Այդուհանդերձ, այս ընտրություններում Ձեզ համար բացահայտում, անակնկալ կա՞ր։
-1990-ից եղել եմ պատգամավորության թեկնածու և բոլոր ընտրական գործընթացներին մասնակցել եմ։ Առաջին անգամ եմ տեսնում, որ հետընտրական գործողություններ չկան։ Այդպիսի բան ո՞վ է տեսել։ Նախկինում հետընտրական գործընթացներն ավելի հետաքրքիր էին, քան նախընտրական։ Սա մի բան է նշանակում՝ միջազգային դիտորդները, ԱՄՆ-ի դեսպանը փայլուն գնահատականներ են տվել։ Եթե ես այսօր սկսեմ դժգոհել, կասեք, չէ՞, այս մարդը «աբիժնիկ» է։ Ինչպե՞ս կարող եմ այդքան մարդկանց հակադրվել։
-Բայց նույն այդ դիտորդները փաստել են, որ ընտրակաշառքի դերը մեծ է եղել։
-Եղել են այդպիսի դեպքեր։ Բայց մի հարց ունեմ. Դոնալդ Թրամփի կամ Հիլարի Քլինթոնի նախընտրական քարոզարշավի ֆինանսական հոսքերն ինչքա՞ն էին, գիտե՞ք քանի միլիարդներ են ծախսվել, տրիլիոնների է հասել։ ՈՒ ոչ մեկը չգիտեր, թե այդ ինչ էին անում այդքան գումարները։
-Ասել է՝ ընտրակաշառքը նորմա՞լ է։
-Մեզ մոտ ընտրակաշառքը պատկերացնում են այնպես, որ ուղիղ փողը քաղաքացուն են տալիս։ Բայց ընտրակաշառքի հարյուրավոր ձևեր կան, որոնք կիրառվում են ամբողջ աշխարհում։ Միջազգային դիտորդները դրա վրա այդքան մեծ ուշադրություն չէին էլ դարձրել, նրանք կարևորում են հիմնարար ազատությունները, որոնք էլ մեզանում պահպանվել են։ Մարդու ընտրելու իրավունքը ոչ մեկը չի խաթարել։ Եթե հետընտրական գործողությունների մակարդակը սա է, նշանակում է փայլուն ընտրություններ են եղել։ Սա ոչ մեկը չի կարող վիճարկել։
-Խորհրդարանից դուրս մնացած ուժերը հետընտրական գործողությունների չեն դիմում ինչի՞ համար, նրա՞նք էլ են համամիտ, որ փայլուն ընտրություններ են եղել, թե՞ ռեսուրս ու թիմ չունեն։
-Գիտեք ի՞նչ, տասը, հիսուն հոգով էլ են պայքարում։ Հետընտրական գործողությունները ոչ թե մարդկանց քանակով, այլ հարցերին հասարակական հնչեղություն տալով են պայմանավորված։ Միշտ էլ հնարավոր է 100-200 հոգի հավաքել Ազատության հրապարակում, միկրոֆոնը վերցնել ու բացթողումների մասին խոսել, ասել, որ ՀՀԿ-ն կեղծել է ընտրությունները, իրենք ավելի շատ ձայն են հավաքել։ Հիշո՞ւմ եք, նախագահական ընտրությունները, երբ Րաֆֆի Հովհաննիսյանն այդքան ձայն հավաքեց, ինչ հետընտրական գործողություններ ծավալվեցին։ Հիմա ի՞նչ զարմանալի բան է, որ Արթուր Բաղդասարյանի թիմը չի անցել կամ «Ազատ դեմոկրատներինը»։ Իմ ասածը շատ լավ կհասկանա Խաչատուր Քոքոբելյանը։ Նա չէր կարող երբեք հինգ տոկոս հավաքել։
-Ինչո՞ւ, կարծում եք՝ Հայաստանում արևմտյան արժեքներ դավանողնե՞րն են քիչ։
-Չգիտեմ, տեսակի հարց կա։ Մնացած կուսակցությունների չանցնելը ողբերգական չէ։ ՕՐՕ-ն ընդամենը մի քանի ամսվա քաղաքական ուժ էր, բնականաբար, արագ ստեղծված քաղաքական միավորները մեծ հաջողություն չեն կարող ունենալ։ Երկու տոկոսն էլ իրենց համար վատ արդյունք չէր, որ հետագա գործունեությունը շարունակեն։ Շատ լավ արդյունք ցույց տվեց «Ծառուկյան» դաշինքը, հատկապես եթե հաշվի առնենք ԲՀԿ-ի հետ տեղի ունեցած դեպքերը։ 30 տոկոս արդյունքը շատ լավ է, բողոքելու տեղ չունեն։ Այսօր ընդհանրապես ոչ մեկը բողոքելու տեղ չունի։ Ոչ մեկը չի ստիպել ՀՀԿ-ին ընտրել, եթե ընտրել եք, բարի եղեք առաջիկա հինգ տարին ՀՀԿ-ի կողքից մի քայլ չհեռանալ։ Բայց ընտրում-պրծնում են, հաջորդ օրը ինչ ասես չեն ասում ՀՀԿ-ին։
-Իրականում հակառակը պետք է լինի. ոչ թե ժողովուրդը ՀՀԿ-ի կողքին լինի, այլ ՀՀԿ-ն պետք է իրեն վստահության քվե տվող քաղաքացու կողքին լինի, հաղորդակից նրա խնդիրներին ու հոգսերին։ Բայց հինգ տարին մեկ անգամ են քաղաքացիներն իրենց պատգամավորներին տեսնում։
-Համաձայն եմ, փոխադարձ վստահություն պետք է լինի։ Ես ավելի շատ այն երևույթից եմ խոսում, երբ այսօր ընտրում ես, բայց հենց հաջորդ օրը սկսում բողոքել։ Ես մեր երկրի զարգացման համար եմ մտահոգ, ոչ թե որևէ կուսակցության վարկանիշի։ Զարգացում կլինի, եթե ՀՀԿ-ին ընտրած զանգվածը նրա կողքին լինի։ Այն կուսակցությունները, որոնք չանցան, ժամանակին ունեին, չէ՞, ընտրազանգված, սակայն կորցրին վստահությունն ու խորհրդարան չանցան։ Կարծում էի՝ քսան տարվա քաղաքական կենսագրություն ունեցող ՕԵԿ-ը կանցնի խորհրդարան։ Ի դեպ, նրանց խորհրդարանական թիմը օրենսդրական աշխատանքի լավ փորձ ունեցող խմբակցություն էր։
-Խորհրդարանում նոր ուժ է հայտնվել՝ «Ելք»-ը։ Նրանց մասին ի՞նչ կասեք։
-Նրանք նոր չեն։ Նախորդ հինգ տարվա ընթացքում արդեն ուրվագծվում էր Փաշինյան-Մարուքյան համագործակցությունը։ Նրանց միասնական հանդես գալն անակնկալ չէր։ Նրանց մուտքը բավականին հաջող էր։ Հավատացած եմ, ճիշտ գործելակերպի դեպքում հաջորդ խորհրդարանում այդ ուժն ավելի բազմամարդ կլինի։
-Որոշ քաղաքագետներ, վերլուծաբաններ, քաղաքական գործիչներ հայտարարում են, թե սա խորհրդարան է առանց ընդդիմության։ Այդպե՞ս է։
-Իսկ նախորդ խորհրդարանում ո՞վ էր ընդդիմություն։ Ընդամենը Փոստանջյան Զարուհին չկա։ Ընդդիմությունը հարաբերական հասկացություն է։ Մարդն իր կերպարով է ընդդիմություն լինում։ Իսկ ընդդիմությանը ոչ մեկը չէր խանգարում ԱԺ-ում ունենալ իրենց աթոռները։ Մինչև ընդդիմությունը չունենա ընդգծված լիդեր, որը կարող է մրցակցել իշխող ուժի առաջին դեմքի հետ, միշտ էլ այսպիսի արդյունք է լինելու։ Երկրորդեմ՝ այսօր ընդդիմության դաշտում չեմ տեսնում մեկին, որը կարող է Սերժ Սարգսյան-Կարեն Կարապետյան զույգի հետ համեմատվել։ Ընդդիմության լիդեր լինելը մի քանի անգամ ավելի դժվար է, քան իշխանության, քանի որ պահանջում է բազմափորձություն, մասսաների հետ ճիշտ աշխատանք։ Մեզ մոտ այսպես է՝ ընդդիմությունում մեկ տեսնում ես ինչ-որ մեկը «բոցավառվեց» ու արագ մարեց։ Օրինակ, անցյալ ընտրություններում հրաշալի մեկնարկային վիճակում էր Րաֆֆի Հովհաննիսյանը, բայց արագ փչացրեց լիդերի իր կերպարը։ Զորավարի հետ գնաց չգիտեմ ինչ արեց, ոնց արեց։ Այսպիսի իրավիճակներում իրական առաջնորդը գիտի ինչպես վարվել, բարդ պայմաններում ինչպես կողմորոշվել։ Սա բազմիցս ապացուցել է երկրի ղեկավարը, քաղաքական ճկունությունը մեծ դերակատարում ունի քաղաքական ու պետական գործչի համար։
-Արդեն ունենք նոր խորհրդարան, ՀՀԿ-ի պատգամավորների կազմը Ձեզ գոհացնո՞ւմ է։
-Ոչ թե սերնդափոխություն է տեղի ունեցել, այլ մարդկային տեսակի փոփոխություն է կատարվել։ Իշխանության շուրջ հավաքվել է այն տեսակը, որն այդ օրն իրեն պետք է։ Ցանկացած իշխանավորի չի կարելի մեղադրել, թե ինչու է հենց նրանց հավաքագրել, որովհետև այսօր դա է պետք։ Ես ու ինձ պես մի քանիսը այդ տեսակի մեջ չկարողացանք համակերպվել։ Ցանկացած երկրի խորհրդարանում մեծ մասն իմ տարիքի մարդիկ են։ Այնպես որ, չեմ կարծում, թե մեզ մոտ սերնդափոխություն է եղել, սա տեսակի փոփոխություն է։ Մենք Աշոտ Նավասարդյանի, Անդրանիկ Մարգարյանի տեսակն ենք, մենք մեղավոր չենք, որ չենք կարող համադրվել նոր տեսակի հետ։ Խորհրդարանը բանակ չէ, որ տարիքային ցենզը կարևորվի, ոչ էլ ֆիզկուլտ դահլիճ։ Խորհրդարանը Հին Հռոմում, Հունաստանում անգամ ծերակույտ է կոչվել, հետևապես, թող ազնվորեն ժողովրդին ասեն, որ տեսակի փոփոխություն է կատարվել, թե չէ սերնդափոխություն, հա՜յ սերնդափոխություն։ Այս խորհրդարանում դեռ մնացել են, այսպես ասած, «հին» տեսակից, հաջորդ խորհրդարանում նրանց էլ են դուրս մղելու, ինչու ոչ, այդ գործընթացի «տակ» կընկնեն նաև կուսակցության առաջնորդները։ Լսեք, ամենաողբերգականն այն չէ, որ ես խորհրդարան չեմ անցել, այլ այն, որ մարդիկ, որոնց ամենակրիտիկական պահերին պաշտպանել եմ, ոչ զանգել, ոչ էլ հետաքրքրվել են, թե ինչո՞ւ, օրինակ, խորհրդարանում չեմ լինելու։ Հակառակը, երբ ես եմ զանգում, իրենք ինձնից խուսափում են։ Իմ քաղաքական կյանքի ամենամեծ հարվածը դա է։ Հիմա արժեքների փոփոխություն է եղել, ասպետությունը, ընկերությունը, հավատարմությունն այլևս «մոդայիկ» չեն։ Այս հատկությունները բացասաբար են անդրադառնում և՛ քո կարիերայի, և՛ ապագայի վրա։
-Ի՞նչ տեսակի մասին է խոսքը, որո՞նք են այդ նոր տեսակին բնորոշ հատկանիշները։
-Ամենաէականը՝ սեփական կարծիք չունենալը, ինքնուրույն մտքեր չարտահայտելը, ինքնասիրության բացակայությունը։ Երեսուն տարի քաղաքականության մեջ եմ, բայց չեմ հասկանում, թե ինչ է նշանակում արդի քաղաքական գործիչ։ Պատմությունն ապացուցում է, որ միշտ նոր տեսակը հաղթում է հնին։ Խրուշչովը, թերություններով հանդերձ, ազնիվ մարդ էր, բայց նոմենկլատուրան ասաց՝ չէ, մեր գործը սա չէ, մենք պետք է հարստանանք, Բրեժնևն արդեն փողի, ադամանդի համը տեսել էր։ ՈՒ Խրուշչովը դարձավ վերջին մոհիկանը։
-Ի՞նչ է խոստանում նոր տեսակը Հայաստանին։
-Թե նրանք ուր կտանեն այս երկիրը, ինձ համար անհասկանալի է։ Անցած խորհրդարանում, երբ ավագները կային, երիտասարդները բավականին զգաստ էին։ Նոր սերունդը պետք է հին սերնդի հետ աշխատի, եթե մենք չլինենք, նրանք ինչ ուզեն, անելու են։ Մենք պետք է մեր տեսակը, այն է՝ հանրապետականի ազգային կերպարը պահպանենք։ Ավագ սերունդը պետք է կուսակցության աչքը լինի, հսկող մարմինը, որպեսզի կուսակցության կլասիկ ձևը պահպանվի։ Ավագների խորհուրդը, որը կուսակցությունում է ստեղծվել, պետք է լիներ խորհրդարանում։ Խոսքը հինգ-վեց հոգու մասին է, որոնք կուսակցության գաղափարախոսության հսկիչը կլինեին։ Երբ խորհրդարանը կառավարման համակարգի իրավունքներ է ստանձնում, պա՜հ, մերոնց միայն այդ հնարավորությունը տուր։ Խեղճ կառավարությունը, այնտեղ նստածներից յուրաքանչյուրն ասելու է՝ թե մենք էլ ենք իշխանություն, ու մեր ասածը պետք է հաշվի առնել։

Զրույցը՝ Ռուզան ԽԱՉԱՏՐՅԱՆԻ

Հեղինակի նյութեր

• Ժողովրդի վրա կրակելու հրահանգն արդեն ուժի մեջ է
• Անդրանիկ Քոչարյանի ինքնախոստովանությունը
• «Նիկոլն ու իր ընտանիքը Հայաստանում ապրելու իրավունք չունեն»
• Զուր մի ջանացեք
• Չեն կարողանում ԿԳՍՄ փոխնախարար գտնել
• Հանուն Ռուսաստանի հետ միութենական միավորման նոր շարժում հիմնադրվեց
• Այս իշխանությունն իր ստվերից էլ է վախենում
• Փաշինյանի դեմ պայքարելու համար գոնե մի փոքր Նիկոլ պիտի լինել
• Մեզ պե՞տք է ԵԱՀԿ Մինսկի խումբը, թե՞ ոչ
• «Հայաստանի Նավալնին Նիկոլ Փաշինյանն է, որը եկավ իշխանության ու քանդեց մեր երկիրը»
• Տիգրան Ուրիխանյանը Հայաստանի փրկությունը տեսնում է ՌԴ-ի հետ նոր միութենական միավորման ձևավորման մեջ
• Հայաստանի ողջ հպարտությունն ու թշվառությունն ամփոփված մեկ օրում
• Սերմացու գողացող մկների և թուխս գողացող աղվեսների ժամանակը
• Ինչու էր Փաշինյանը վեց ամիս աղերսում
• Փաշինյանն էլ է զարմացած
• Ընդդիմության հարցերով թիվ մեկ «փորձագետը»
• Նիկոլ Փաշինյանին ոչ թե ողջերն են պատժելու, հալածելու, այլ անմահացածները
• «Գոմի» հարցի լուծումը կենսական անհրաժեշտություն է
• Առանց փամփուշտների ու ԱԹՍ-ների Ադրբեջանն այսօր շռնդալից հաղթանակներ է տանում Հայաստանի դեմ
• Խորհրդարանական ընդդիմությունը լեգիտիմացրեց Փաշինյանի պաշտոնավարումը

Մեկնաբանություններ