«Զինված մարդկանց հետ չեն բանակցում, եթե դու նորմալ պետություն ես»

ՊՊԾ գնդի գրավումից հետո քննարկման առաջին հարցն այն էր, թե արժե՞ այս տարբերակով երկրում փոփոխություններ իրականացնել: Քիչ չէին դրան կողմ արտահայտվող քաղաքացիները: ՀԴԿ ղեկավար ԱՐԱՄ ՍԱՐԳՍՅԱՆԸ մերժում է իշխանափոխման այս տարբերակը, միաժամանակ բացատրելով, որ այսօրվա իրավիճակն անկախության ողջ տարիների ընթացքում արմատացած սխալների հետևանք է: Զինված հարձակման մասին է «Իրատեսի» զրույցը քաղաքական գործչի հետ:

-Հայաստանի բնակչության մեծամասնությունը դժգոհ է այսօրվա պայմաններից, իշխանություններից: Քսանհինգ տարի հայաստանյան ոչ մի ընդդիմադիր ուժ քաղաքական պայքարի ճանապարհով չկարողացավ արդարացնել հանրության սպասելիքները: Այսուհանդերձ, ճի՞շտ է զենքով փոփոխություններ պահանջելը, բոլոր տարբերակները սպառե՞լ են իրենց:
-Եթե մենք լինեինք օրինական պետություն, որտեղ օրենքը բոլորի համար է, իհարկե, կհամաձայնեի, որ սա ամբողջովին մերժելի ճանապարհ է: Հիմա էլ է մերժելի, պարզապես սա քսանհինգ տարվա սխալ կառավարման արդյունք է: Չի լինում այնպես, որ մի սխալ քայլ անեն, մարսեն ու համարեն ամեն ինչ վերջացած: Պետք է սեփական պատմությունը նայել: Ինչու քաղաքական պայքարով չէր հաջողվում մեզ հասնել փոփոխությունների: Մեկ օրինակ. 1993-ին մեր կուսակցությունը, երկրի իրավիճակը վերլուծելով, փաստաթուղթ-առաջարկ ներկայացրեց Լևոն Տեր-Պետրոսյանին, որպեսզի ձևավորվի ազգային պետական խորհուրդ: Էջուկեսանոց փաստաթուղթը նա կարդաց, տարավ-բերեց ու հայտարարեց. «Բա ես հեչ լավ բան չե՞մ արել»: Ասացի. «Նախագահ են ընտրվում, որ միայն լավ բաներ անեն»: Նա հակադարձեց, որ այդ առաջարկներին չի հետևի (դրանք սեփականաշնորհման անմիտ քաղաքականությանն էին վերաբերում): Նրանց կառավարման տարիներին շուրջ մեկ միլիոն մարդ երկրից հեռացավ: Հիմա էլ ասում ենք, որ արտագաղթը մեծ չափերի է հասնում, ու հետևանքներն աղետալի են լինելու: Ոչ միայն մարդկային ռեսուրս ենք կորցնում, այլև ուղեղների արտահոսք է լինում, դառնում ենք անմրցունակ երկիր: Ասել է` կուտակված դժգոհությունը պետք է մի տեղից դուրս «պրծնի»: Հանրապետության նախագահը հայտարարեց, թե այս ամենից պետք է դասեր քաղել: Ինձ շատ հետաքրքիր է, թե այդ ո՞ր դասերի մասին է խոսքը: Եթե խոսքն այն մասին է, որ ուժային կառույցները չեն կարողացել վերահսկել իրավիճակը և այսպիսի բան է տեղի ունեցել, նշանակում է՝ սա պետական համակարգի լուրջ բացթողումն է: Բայց եթե միայն սրանով պետք է ավարտվի «դասեր քաղելը», նորից կլինեն նման իրավիճակներ, քանի որ անգամ նախագահն է խոստովանում, որ դժգոհողների թիվը մեծ է: Որպես ընդդիմադիր կուսակցության ղեկավար, այսօր վախենում եմ արդեն միտինգներ անելուց, քանի որ տարիների անհաջող փորձը հուշում է, որ ամեն անգամ ժողովուրդը հուսահատվել է ու թողել հեռացել: Այսինքն, ավելի լավ է այդպիսի գործողություններ չսկսել, հույս չտալ մարդկանց, քան ըմբոստության ալիք բարձրացնել, ինչին անհաղորդ կմնա իշխանությունը, իսկ արտագաղթը նոր թափ կհավաքի: Միայն իշխանությունը չէ երկրի ապագայի համար պատասխանատու, այլ մեզնից յուրաքանչյուրը: Վաղը, եթե պետականություն կորցնենք, ո՞ւմ ենք մեղադրելու: Միայն իշխանությունների՞ն, բա մենք ո՞ւր էինք: Ամենացավալին այն մոտեցումն է, որ անկախ Հայաստանի բոլոր նախագահները մի քանի տարի աշխատում են, հետո հանկարծ իրենց թվում է, թե անսխալական են, խորհուրդներ չեն լսում, իրողություններն էլ չեն տեսնում:
-Զինված հարձակում իրականացրած անձանց մեջ չկան քաղաքական ճանապարհ անցած մարդիկ, ազատամարտիկներ են և տարբեր մասնագիտությունների տեր մարդիկ: Ավելին, զինյալները գնացին այս քայլին` «դրսում» չունենալով թիմակիցների բանակ: Առանց աջակիցների, քաղաքական հիմնավոր հաշվարկների, միայն զենքով հնարավո՞ր է ցանկալի արդյունքի հասնել:
-Քաղաքական ուժերն օբյեկտիվորեն չկարողացան իրավիճակ փոխել: 1996-ին իշխանափոխության բոլոր քայլերն արված էին, սակայն տեսանք, թե այդ ամենն ինչով ավարտվեց: Նույնը եղավ 2003-ին, 2004-ին: Ոչ մի արդյունք չտվեց նաև 2007-ի, 2008-ի պայքարը: Ժողովուրդը հասկացավ, որ կուսակցություններից չպետք է ակնկալիքներ ունենալ: Հիմա փորձ արվեց քաղաքացիական հասարակության ներկայացուցիչներով շարժում սկսել, ինչպես «Էլեկտրիկ Երևանը», որն ինչ-որ հաջողության հասավ: Պայքարի այս ձևը ոմանց մեջ պատրանք ստեղծեց, թե սա համակարգի դեմ դուրս գալու ավելի ճիշտ տարբերակ է: Գործին ազատամարտիկների խառնվելը պատերազմի սինդրոմի մասին է վկայում: Պատերազմում հաղթած մարդիկ վերադառնում են ու տեսնում, որ իրենք, փաստորեն, տանուլ են տվել, քանի որ անհասկանալի մարդիկ դարձել են գեներալներ, դղյակների տեր, իսկ իրենք պետք է մտածեն օրվա հացի մասին: Տարիների ընթացքում կուտակվում է նրանց դժգոհությունը: Այս գործընթացների ամենագլխավոր շարժիչ ուժն անարդարությունն է: Ինչո՞ւ պետք է զոհված ազատամարտիկի ընտանիքը սովի մատնված լինի, իսկ գողուավազակները կասկածելի միջոցներով դղյակներ կառուցեն: Այս բևեռացումը մի օր գլուխ էր բարձրացնելու, և բարձրացրեց՝ «Սասնա ծռերի» տեսքով: Համամիտ չեմ այն տեսակետին, թե ինչ-որ մեկն է նրանց հրահրել, իրենք իրենց ճիշտ ու սխալ պատկերացումով են առաջնորդվել: Այո, նրանք քաղաքականապես անփորձ են, չունեն ծրագիր, բայց սա կուտակված դժգոհության պոռթկում է, որն էլի է լինելու, եթե իշխանությունը հաշվի չնստի ժողովրդի պահանջների հետ: Ընդամենը մի քանի փաստ նշեմ, որպեսզի պարզ դառնա, թե ինչու դժգոհները շատ են մեր երկրում: Եթե այսօր ամեն ինչ փորձում են օրենքով անել, ապա ժամանակին պետք է օրենքի տառին հետևեին և իրավիճակը չհասցնեին սրան: Համաշխարհային բանկի տվյալներով՝ մեր տնտեսությունը 500-700 մլրդ դրամ կորցնում է կոռուպցիայի պատճառով: 10 տարվա ընթացքում մեր երկրից 10 մլրդ դոլար է դուրս եկել, փաստորեն, ամեն տարի 1 մլրդ դոլար երկրից դուրս է տարվում, որտեղի՞ց են վերցնում այդ մեկ միլիարդը: Էլ չենք խոսում պետական պարտքի մեծ չափերի մասին: Քանի անգամ կառավարությանն ասենք, որ այնպիսի պետական պարտք պետք է ձևավորել, որը զարգացնում է տնտեսությունը: Այդ պարտքով ջրամբարներ ենք կառուցում, երբ դրանց արդյունավետությունն ընդամենը 40-60 տոկոս է: Այսինքն, այդքան ջուր կորցնում ենք, բայց նոր ջրամբարներ ենք կառուցում: Պետգնումների խայտառակ վիճակի մասին էլ չասենք, երբ մշտապես նույն ընկերություններն են մրցույթում շահում, որոնց հետևում այս կամ այն չինովնիկն է: Անընդհատ խոսում են ներդրողներից, միայն այս տարի ներդրումները կրճատվել են 58 տոկոսով: Սա իշխանության հանդեպ անվստահության մասին է խոսում: Եթե չեք ցանկանում այս ամենը շտկել ու ասում եք` յոլա գնացեք, ժողովուրդն ինչպե՞ս վարվի: Վերադառնալով թեմային, ասեմ, որ զինված մարդկանց հետ չեն բանակցում, եթե դու նորմալ պետություն ես: Բայց եթե այս վիճակում ենք արդեն, իշխանությունը պետք է ելքեր փնտրի և վերացնի պատճառները: Այսօրվանից պետք է ցույց տալ, որ նաև այդ խմբի պարտադրանքով գնում են լուրջ բարեփոխումների:
-Այդ առումով կա այլ տեսակետ. եթե իշխանությունը գնա զինված խմբի պահանջները կատարելու ճանապարհով, վաղը մեկ այլ զինված խումբ իր պահանջները կթելադրի, այսինքն, կստեղծվի վատ նախադեպ:
-Խոսքը ոչ թե նրանց ներկայացրած վերջնագրերի մասին է, այլ ժողովրդի իրական պահանջների: Պետք է ժողովրդի հետ խոսել, հասկանալ խնդիրները: Երբ ժամանակին նախագահներից մեկին ասացի (խոսքը Ռոբերտ Քոչարյանի մասին է- Ռ. Խ.), որ պարտավոր է ամիսը մեկ անգամ հեռուստատեսությամբ տարբեր խնդիրների մասին մարդկանց հետ խոսել, ասաց. «Դա իմ ստիլը չէ»: Բա դուք ինչո՞ւ եք երկրի ղեկավար դարձել: Իսկ եթե շրջապատդ մշտապես քեզ օվսաննա է երգում, ու դու դրանից բավարարված ես, արդյունքն այսպիսին է լինում: Եթե իշխանությունը քննադատությունն իբրև թշնամություն է ընդունում, նշանակում է՝ արդեն ադեկվատ չէ:
-Անշուշտ, մեզանում բազմաթիվ խնդիրներ կան, բայց դրանք լուծել ցանկացողներն ընտրել են հետևյալ մարտավարությունը` ջարդեք, փշրեք ձեր դեմ կանգնողին: Սրան զուգահեռ՝ այրվում են մեքենաներ, անկարգություններ հրահրվում: Սա կասկածի տակ չի՞ դնում նրանց արդար մղումները, թե՞ Դուք կասկածով չեք վերաբերվում նրանց բարի նպատակներին:
-Իհարկե, այդ ոչ օրինական ճանապարհները ոչ մի լավ բանի չեն հանգեցնում: Սակայն այսպիսի պայմաններում չէին կարող չառաջանալ մարգինալ խմբեր, որոնց թվում են քաղաքական փորձից զուրկ, ազնիվ, բայց որոշակի ծայրահեղական տրամադրություններով տոգորված անձինք: Իհարկե, տհաճ է տեսնել, թե մեքենաներն ինչպես են այրվում, մյուս կողմից՝ սնունդ չմատակարարելով նրանց խեղճացնելն էլ հարցի լուծում չէ: Չեն ուզում պատճառը վերացնել, հետևանքի հետևից են ընկել: Ոչ մեկը, բնականաբար, չէր ցանկանա, որ այսպիսի սցենարով փոփոխություններ լինեն, սակայն ունենք այն, ինչ ունենք: Այս պարագայում պետք է հաշվի առնել նաև արտաքին աշխարհի արձագանքը, ոխերիմ հարևանի մոտեցումները և ներքին կյանքում հնարավոր սրացումները:
-ՊՊԾ գնդում և Խորենացու փողոցում լիովին տարբեր տրամադրություններ էին, հաջողվե՞ց ՊՊԾ-ից ներս ու դուրս իրողությունները համադրել և իրական պայքար ծավալել, եթե հաշվի առնենք նաև, որ Խորենացու փողոցում հայտնվեցին տարբեր հոսանքներ, հայացքներ, ուղղություններ ներկայացնող անհատներ:
-Այդ ջրբաժանը նաև ՊՊԾ գնդի տղաները գծեցին: Մեր կուսակցության առումով ասեմ, թե ինչու մենք այնտեղ չենք: Մեզ հասկանալի չեն իրական նպատակները, դրանց հասնելու ձևերը, մեթոդները: Նաև իրենք չեն ցանկացել, որ այս ամենին մաս դառնան կուսակցությունները: Կա նաև գլխավոր հարցը` ենթադրենք, գնացինք, ո՞ւր ենք ուղղորդելու ժողովրդին: Մինչ այս մենք որ պայքարին միացել ենք, հստակ գիտակցել ենք՝ ուր և ում հետ ենք գնում: Հիմա այդպիսի իրավիճակ չէ, և հետո չեմ ցանկանում, որ այսպիսի նախադեպով փոփոխություններ իրականացվեն: Դրա համար էլ իշխանություններին կոչ ենք անում վերանայել իրենց դիրքորոշումները, քանի որ, այսպես ասած, նրանց «տանն» ամեն ինչ նորմալ չէ:
-Զինված հարձակումն ինչպե՞ս կանդրադառնա Հայաստանի վարկանիշի վրա:
-Շատ վատ ազդեցություն կունենա: Արդեն վերանայվում են մոտեցումները: Սովորաբար կայուն հարաբերություններ ստեղծում են այն երկրի ղեկավարների հետ, ովքեր հաստատուն և վստահելի գործընկերներ են: Ամենագլխավոր գործոնը այն է, որ նախագահը պետք է վայելի իր ժողովրդի բացարձակ մեծամասնության վստահությունը: Մենք հետ ենք մնում աշխարհաքաղաքական գործընթացներից մի պարզ պատճառով՝ վստահ քայլեր չենք անում, համաչափ գործողություններ չկան: Դարձել ենք ԵԱՏՄ անդամ, ու պետք է բոլոր հնարավոր գործողություններն արվեն այդ անդամակցությունից օգուտներ քաղելու համար: Այնինչ ոչ մի օգուտ առայժմ չկա: Այս քայլով փորձում ենք Ռուսաստանի հետ մեր հարաբերություններն ավելի ամրապնդել, բայց ջանք չենք թափում մեր շահերն էլ նրան ներկայացնելու համար: Նորից պիտի հիշեցեմ «Գազպրոմի» հետ կնքած պայմանագիրը, որին հայ չինովնիկի ձեռք չի կպել, անգամ ստորակետ չի փոխվել: Նրանք գրել են իրենց շահից ելնելով, մտածելով, որ մենք կսակարկենք, կքննարկենք, սակայն մերոնք անգամ այդ երկխոսության մեջ չեն մտել, ի՞նչ է եղել, միևնույն է, ժողովրդից են «քերթելու» գումարները: Ինչքա՞ն կարելի է խոսել խնդիրների մասին ու անմասն մնալ լուծումներից: Այսպես հարցեր չեն լուծվում: Եվ եթե շքեղ կյանքով են ապրում, սա դեռ չի նշանակում, թե երկիրը ծաղկուն վիճակում է:

Զրույցը՝ Ռուզան ԽԱՉԱՏՐՅԱՆԻ

Հեղինակի նյութեր

• Ժողովրդի վրա կրակելու հրահանգն արդեն ուժի մեջ է
• Անդրանիկ Քոչարյանի ինքնախոստովանությունը
• «Նիկոլն ու իր ընտանիքը Հայաստանում ապրելու իրավունք չունեն»
• Զուր մի ջանացեք
• Չեն կարողանում ԿԳՍՄ փոխնախարար գտնել
• Հանուն Ռուսաստանի հետ միութենական միավորման նոր շարժում հիմնադրվեց
• Այս իշխանությունն իր ստվերից էլ է վախենում
• Փաշինյանի դեմ պայքարելու համար գոնե մի փոքր Նիկոլ պիտի լինել
• Մեզ պե՞տք է ԵԱՀԿ Մինսկի խումբը, թե՞ ոչ
• «Հայաստանի Նավալնին Նիկոլ Փաշինյանն է, որը եկավ իշխանության ու քանդեց մեր երկիրը»
• Տիգրան Ուրիխանյանը Հայաստանի փրկությունը տեսնում է ՌԴ-ի հետ նոր միութենական միավորման ձևավորման մեջ
• Հայաստանի ողջ հպարտությունն ու թշվառությունն ամփոփված մեկ օրում
• Սերմացու գողացող մկների և թուխս գողացող աղվեսների ժամանակը
• Ինչու էր Փաշինյանը վեց ամիս աղերսում
• Փաշինյանն էլ է զարմացած
• Ընդդիմության հարցերով թիվ մեկ «փորձագետը»
• Նիկոլ Փաշինյանին ոչ թե ողջերն են պատժելու, հալածելու, այլ անմահացածները
• «Գոմի» հարցի լուծումը կենսական անհրաժեշտություն է
• Առանց փամփուշտների ու ԱԹՍ-ների Ադրբեջանն այսօր շռնդալից հաղթանակներ է տանում Հայաստանի դեմ
• Խորհրդարանական ընդդիմությունը լեգիտիմացրեց Փաշինյանի պաշտոնավարումը

Մեկնաբանություններ