«Միայն ուժեղ նախագահի կառավարման օրոք է պետությունը դառնում ուժեղ»

Զրուցակիցս «Էդիթ պրինտ» ընկերության հիմնադիր ՄԿՐՏԻՉ ԿԱՐԱՊԵՏՅԱՆՆ է, մի գործարար, ում համար նշանաբան և վարքականոն է «Ոչ միայն հացիվ...»-ը։

«ԴԱ ՀԱՅԵՐԻՍ ԵԿԱՄՈՒՏՆ Է»

-Վերջերս մեր գրական-մշակութային իրականությունն էապես հարստացավ «Հայոց տնտեսական ցեղասպանությունը» աննախադեպ գրքով` Խաչատուր Դադայանի հեղինակությամբ և Բարսեղ Բեգլարյանի մեկենասությամբ։ Ներկայացրեք գիրքը։
-Առայժմ հրատարակել ենք 500 օրինակ։ Այն կարելի է ձեռք բերել «Նոյյան տապան» և «Բուկինիստ» գրախանութներում, նաև մեր հրատարակչատանը՝ Թամանյան 12 հասցեում։ Անշուշտ, շատ կարևոր գիրք է։ Հիմնավորում է Թուրքիայի նաև տնտեսական ահռելի ընդգրկումներ ունեցող ոճրագործությունը։ Խաչատուր Դադայանը ծանրակշիռ աշխատանք է կատարել, ուսումնասիրել բազում արխիվային նյութեր, և այս աշխատությամբ ինչ-որ ժամանակ Օսմանյան կայսրության տնտեսությունը կանգուն վիճակում պահած հայ գործարանատերերի, վաճառականների և այլոց ժառանգները կարող են հայց ներկայացնել և պահանջել իրենց ժառանգությունը։
-Այսինքն, գիրքն ունի դիվանագիտական խոր ենթատեքստ։
-Անվերապահորեն։ Մանրամասն ներկայացված են Արևմտյան Հայաստանի քաղաքներն իրենց գործարաններով ու ֆաբրիկաներով, որոնք բռնագրավել են թուրքական իշխանությունները։ Խոսքը հարյուր միլիարդավոր գումարների մասին է։ Որոշ արտադրական ձեռնարկություններ աշխատում են մինչ օրս և եկամուտ են ստանում։ Դա հայերիս եկամուտն է։ Ի դեպ, այս գիրքը մի քանի անգամ ներկայացրել ենք հրատարակման պետական պատվերների շրջանակում և մերժվել ենք։ Բարդ գիրք է, այն ի մի է բերվել մանրազնին աշխատանքից հետո։ Հրատարակչական աշխատանքն ավարտվելուց հետո ճանաչված գործարար, «Բարեպաշտ սերունդ» հիմնադրամի նախագահ Բարսեղ Բեգլարյանն աջակցեց «Հայոց տնտեսական ցեղասպանությունը» աննախօրինակ գրքի տպագրությանը։
-Պարոն Բեգլարյանը, ըստ էության, մեկենասության ավանդույթ է վերածնում հայ իրականությունում։ Ժամանակին նշանավոր մեծահարուստներ Գյուլբենկյանը, Մանթաշյանը, Արամյանցը, Խան-Քելեկյանը և մյուսները ազնվական մեկենասներ էին, մեծապես նպաստում էին ազգային մշակույթի ու արվեստի զարգացմանը պետականազուրկ Երկիր Նաիրիում։ Այսօր բնական խնդիր է առաջ գալիս, որ գիրքը հրատարակվի նաև անգլերեն ու ռուսերեն, և ներկայացվի միջազգային լսարանին։
-Գիրքը վաճառվում է, վաճառքից ստացված գումարը կներդրվի աշխատությունը թարգմանելու վրա։ Կրկնում եմ, ո՛չ Խաչատուր Դադայանը, ոչ էլ «Էդիթ պրինտ» հրատարակչությունն այստեղ չեն ունեցել և այսօր էլ չունեն անգամ 1 լումա շահի ակնկալիք։

«ԿՐԹՈՒԹՅԱՆ ՆԱԽԿԻՆ ՆԱԽԱՐԱՐԸ ՀՐԱՀԱՆԳԵԼ ԷՐ ԱՐԳԵԼԵԼ ԳՐՔԻ ՄՈՒՏՔԸ ՀԱՆՐԱԿՐԹԱԿԱՆ ԴՊՐՈՑ»

-2012-ին Դուք հրատարակեցիք հայկական առաջին տպագիր՝ «ՈՒրբաթագրքի» ֆաքսիմիլե (ճշգրիտ վերարտադրված) տարբերակը։
-2012-ին «ՈՒրբաթագրքի» հրատարակման 500-ամյակի և Երևանը գրքի համաշխարհային մայրաքաղաք հռչակվելու կապակցությամբ հրատարակեցինք այդ գիրքը, որը հուշանվերային արժեք ձեռք բերեց և ջերմ ընդունելություն գտավ մեր մշակութային իրականությունում։ «ՈՒրբաթագրքից» պահպանվել է երևի թե մի 10 օրինակ, Հայաստանում է գտնվում 3 օրինակը։
-Այսինքն, բարոյական հաղթանակ տարաք։
-Միանշանակ, նման գործը բիզնես շահ չպետք է հետապնդի։ Առհասարակ «Ոչ միայն հացիվ»-ը գործի մարդու կյանքի ուղենիշներից մեկը պետք է հանդիսանա։ Ժամանակին Սևակի «Հանրագիտակն» ենք հրատարակել, որում Սևակի մասին ասված և գրված ամեն բան իմի է բերվել։
Տարիներ առաջ Թումանյանի թոռնուհու՝ Իրմա Սաֆրազբեկյանի հետ հրատարակեցինք Հովհաննես Թումանյանի ողջ գրական ժառանգությունը՝ 33 հատորով։ Նման նախաձեռնությունները «Էդիթ պրինտի» գործունեության բաղկացուցիչն են։
-Հայաստանում գործում են մի քանի հրատարակչատներ, յուրաքանչյուրն ունի իր ուղղությունն ու ոճը։ Ո՞րն է «Էդիթ պրինտի» ոճն ու ուղղությունը։
-1993-ից ենք գործում և հիմնականում ուղղորդվել ենք դեպի մանկական գրականությունը։ Ընդ որում, պարբերաբար հրատարակում ենք և՛ դասական, և՛ արդի մանկագիրների ստեղծագործությունները։ Հրատարակում ենք գրքեր դպրոցների համար՝ «Իմ գրադարանը» և «Համաշխարհային գրականություն» մատենաշարերով։
-Դրանք պետպատվերի շրջանակո՞ւմ եք հրատարակում։
-Ոչ, սեփական միջոցներով։ Ինքս դուրս չեմ մնացել պետպատվերներից և բնավ նեղսրտած չեմ։ ՈՒղղակի այն պետք է շատ ավելի ուղղորդված լինի։ Այսպես, կա պետպատվերային գումար, այդ գումարով թող հրատարակեն այն գրքերը, որոնք այսօր անհրաժեշտ են ընթերցողին։ Այդ գրքերը թող գնվեն տարբեր հրատարակչություններից և բաշխվեն դպրոցների և այլ գրադարանների միջև։
-Լիովին համամիտ եմ, այսօր անգամ հայոց լեզվի ու գրականության ուսուցիչներն են անծանոթ ժամանակակից հայ գրականությանը։ Այնինչ կա հետաքրքիր ու հարուստ ժամանակակից հայ գրականություն։
-Ժամանակակից գրողները ևս մեր ուշադրության կենտրոնում են, ցավոք, հիմնականում նրանք անծանոթ են հայ ժամանակակից ընթերցողներին։ Օրինակ, Էդուարդ Խաչիկյանի պատմավեպերն ենք հրատարակել։ Առաջինը ներկայացնում է Աբգար թագավորի ժամանակը, երկրորդն անդրադառնում է հայկական պատմության ոչ պակաս ուշագրավ Կիլիկյան փուլին, երրորդն անդրադառնում է ցեղասպանությանը։ Եվ ահա նման գրքերը փոշոտվում են գրախանութներում։
-Թվարկեք մատենաշարերը։
-Խնդրեմ, «Հանրագիտակ», «Իմ գրադարանը», «Համաշխարհային գրականություն», «ՈՒրախ գնացք»։ Վերջինը հրատարակվում էր որպես ամսագիր մանուկների համար։ Սակայն կրթության նախկին նախարարը հրահանգել էր արգելել գրքի մուտքը հանրակրթական դպրոց։ Սա համարվում էր մի գործընթաց, որը կոռուպցիոն ռիսկեր էր պարունակում։ Այնինչ «ՈՒրախ գնացքում» արդի հայ մանկագիրներն էին հրատարակվում, ներկայացվում էին երաժշտական գործիքները, նրանց մանրամասն բացատրությամբ, և ամսագիրը սպասված ու սիրված էր Հայաստանի մանուկների կողմից։

«ՄԵՐ ԳՐՔԵՐԸ ԳՆՈՒՄ Է ԱՄՆ-Ի ԿՈՆԳՐԵՍԻ ԳՐԱԴԱՐԱՆԸ»

-Պատկերագրքեր շարունակո՞ւմ եք հրատարակել։
-Պատվերի դեպքում՝ այո։ Չէ՞ որ պատկերագրքերը իսկապես թանկ հաճույք են։ Վերջերս մի երիտասարդ արվեստաբան Հովհաննես Զարդարյանի մասին գիրք է գրել, նկարազարդ, հագեցած վերլուծական նյութերով։ Բայց տպագրության ծախսը բավականին մեծ է, մենք չենք կարող այդ բեռան տակ մտնել, քաջ գիտենալով, որ մի քանի հարյուր օրինակից կվաճառվի մի քանի օրինակը։
-Մենք վաղուց դադարել ենք գիրք գնելուց, սա համաճարակի է վերածվում, ընթերցասեր, գրքի մշակույթի սիրահար մարդը առիթի դեպքում պատրաստ է նմուշային կոնյակ գնելու, բայց բազմակի էժան գիրքը՝ երբեք։ Այնուամենայնիվ, ի՞նչ ճանապարհներով եք Ձեր հրատարակություններն իրացնում։
-Օրինակ, մեր գրքերը գնում են ԱՄՆ Կոնգրեսի գրադարանը, Սանկտ Պետերբուրգի գրադարանները և այլն։ Այսինքն՝ աշխարհի նշանավոր գրադարանները գնում և համալրում են իրենց գրապահոցները հայկական գրքերով։ Մեր գրադարանները՝ ոչ։ Հայաստանում կա շուրջ 1000 համայնքային գրադարան, մեծամասնությունը՝ անգործության մատնված։ Մնացած գրադարաններում նախորդ դարի 70-80-ականների հնամաշ գրքերն են ննջում։ Կամ էլ հայտնվում են գրքեր, որոնք պետք չեն որևէ մեկին։
Դպրոցում սովորելիս կարդացել եմ մաթեմատիկոս Նորբերտ Վիների գրած գիրքը։ Այն տեսա գրադարաններից մեկում, մոռացության մատնված, հակահիգիենիկ վիճակում։
-Կյանքդ ի՞նչ ռիթմով է ընթանում։
-Արթնանում եմ արևածագին։ Վաղ առավոտյան պարտադիր այցելում եմ տպարան, ուշի ուշով ծանոթանում եմ աշխատանքների ընթացքին։ Հետո արդեն հրատարակչատանն եմ, խորասուզված գործերում։ Աշխատանքիս բաղկացուցիչ մասն է շնորհանդեսը։ Վերջերս կազմակերպել էի չինական հեքիաթների ժողովածուի շնորհանդեսը։ Համագործակցում եմ չինական դեսպանատան հետ։ Նրանք ցանկացան ֆինանսավորել մեր համատեղ ծրագիրը, հրաժարվեցի, առաջարկելով, որ չինական մշակույթին անդրադարձող գրքերը մենք տարածենք հանրապետության գրադարաններում։ Երեք հազար օրինակ գիրք ենք հրատարակել և տարածել։ Շուտով կհրատարակենք 13-րդ դարի չինական առակները և այլն։ Մի խոսքով՝ հրատարակչական գործը որքան բարդ, նույնքան էլ հետաքրքիր է։
-Չանտեսենք այս խորագրի մյուս բաղադրիչը։ Դրանից կախված էլ ծնվում է այս հարցը, Մկրտիչ Կարապետյանն ու քաղաքականությունը։
-Ես գրքի քաղաքականության բնագավառի գործիչ եմ, փորձում եմ այս բնագավառում ինչ-որ բան շտկել։ Եվ բանակցություններ եմ վարում երկրի իշխանությունների հետ։ Տեսեք, մանկական գիրքն ազատված է ԱԱՀ-ից, իսկ գեղարվեստական գրականությունը՝ ոչ։ Այսպիսով, գեղարվեստական գրականության գրքերը վաճառասեղանի վրա ավելի բարձր գնով են հայտնվում, բնականաբար, նվազում է նրանց սպառման ցուցանիշը։
-Դրա համար պետք է կառավարման համակարգը հիմնովին փոխվի։ Ի դեպ, ընտրություններին մասնակցո՞ւմ եք։
-Միշտ։ Կատարում եմ քաղաքացիական պարտքս։
-Պետության կառավարման ո՞ր համակարգն է Ձեր սրտով։
-Անկասկած, նախագահականը։ Միայն ուժեղ նախագահի կառավարման օրոք է պետությունը դառնում ուժեղ։ Մեր ժողովուրդն ուժեղ ժողովուրդ է, ապրիլյան հերոսամարտը մեզ օրինակ։ Առհասարակ սին են այն խոսակցությունները, թե հայերը թագավորամերժ ժողովուրդ են։ Հայը սիրում է իր թագավորին, իր ծոցից ծնված ուժեղ և օրինապահ թագավորին։ Միայն թե նման արքային պետք է ընտրի օրինապահ ժողովուրդը, օրինական ճանապարհով։ Ավելացնեմ, որ երբևէ չեմ ուղղորդել իմ որևէ աշխատակցի, որ գնան-ընտրեն այս մեկին, մերժելով մյուսին։ Եվ չի եղել դեպք, երբ ինձ պարտադրեն ընտրել այս մեկին և մերժել այն մյուսին։

«ՆԱ ՀԱՆՃԱՐԵՂ, ԻՄԱՍՏՈՒՆ ՄԱՐԴ ԷՐ»

-Ի՞նչ հրամանագրեր կստորագրեիր, եթե մի հրաշքով լինեիր երկրի նախագահը։ Հրամանագրեր, որոնք պետք է անվերապահորեն ի կատար ածվեն։
-Հրամանագրի մասին հարցը, ինչ խոսք, գայթակղիչ է, սակայն ես այն շրջանցելով կասեմ հետևյալը. եթե «Էդիթ պրինտի» որևէ աշխատակից վատ է զգում, վատ եմ զգում ինքս, վատանում է գործերի վիճակն ընկերությունում։ Այսպիսով, երկրի նախագահի հրամանագրերից հետո երկրում անխտիր բոլորը պետք է բարեկեցիկ ապրեն։
Դուք հիշում եք, 90-ականների սկզբին, հակառակ շատերի, ես աշխատում էի և չունեի ֆինանսական խնդիրներ։ Սակայն տանս բակում երբեք խորոված չեմ պատրաստել, շրջապատումս շատերը օրը քաղցած էին մթնեցնում։ Բայց մի հրամանագիր հաստատ կտայի՝ շեշտակի կրճատել վարչական ապարատը և նրանց ստվերային եկամուտները վերադարձնել պետական գանձարան։ Ես ինքս, լինելով սեփականատեր, հավատացեք, մասնակցում եմ ընկերության գրեթե բոլոր աշխատանքային գործընթացներին։ Եթե ես մի քանի ծառայող պահեի իմ փոխարեն, հավատացեք, հիմնարկը ուղղակի կսնանկանար։
-Մասնագիտությամբ Դուք աստղաֆիզիկոս եք, աշխատել եք Բյուրականի աստղադիտարանում, շփվել եք Վիկտոր Համբարձումյանի հետ։
-Նա հանճարեղ, իմաստուն մարդ էր։ Նա անձամբ էր աշխատանքի ընդունում երիտասարդ կադրերին։ Ես այն տարիներին շեկ ու փարթամ մազեր ունեի, աչքերս էլ կապույտ էին։ Երբ նա ինձ ընդունեց, առաջին բառն էր՝ խնդրում եմ, որ ռուսերեն չխոսեք։ Ասացի՝ Վիկտոր Համազասպովիչ, չեմ էլ պատրաստվում ռուսերեն խոսելու, ունեմ հայկական կրթություն։ Հարցրեց անունս, ասացի։ Նա էլ թե՝ կարո՞ղ է քեզ Միշա կամ Մայքլ են անվանում։ Պատասխանեցի՝ ոչ, երկու պապերիս անունն էլ Մկրտիչ էր, ես էլ հորս միակ արու զավակն եմ և ամենուր Մկրտիչ եմ։ ՈՒրախացավ։ Իսկ երբ որևէ նոր աշխատանք էի կատարում, հասկանում էի, որ դեռ շատ բաց տեղեր կան, որոնք պետք է լրացվեն։ Աշխատանքը ներկայացնում էի նրան, ուշի ուշով ուսումնասիրում էր և անմիջապես բաց տեղերը լրացնում։ Այսպես էր վարվում բոլոր երիտասարդ գիտնականների հետ։

Հարցազրույցը՝
Վրեժ ԱՌԱՔԵԼՅԱՆԻ

Հեղինակի նյութեր

• Ազգային կապիտալը պետականության անկյունաքար
• Հովվերգական դավադրություն (բացահայտված է ՔՊ-ի հինգերորդ շարասյունը)
• Ֆուտուրիզմից ռեալիզմ («պետականամետ» քրոնիկոն)
• Ողբերգազավեշտ՝ պետականակերտման նվագակցությամբ
• Մշակութային ճակատը երկրի փրկօղակ
• Ռազմաքաղաքական ուխտագնացություն դեպի Վաղարշապատ
• Եվ կրկին կիսալուսին յաթաղանն արյուն է վիթում
• Երկրի կանաչ դեսպանը
• Որդան կարմիր երկիրի երկունքը․ դար XX (էսսե)
• Կերպարվեստի Արարատ երկրում
• Կերպարվեստի Արարատ երկրում
• «Կերպարվեստի Արարատ երկրում»
• Հայաստանը` Կերպարվեստի Արարատ երկիր (հռչակագիր)
• Անատոլի Ավետյանի Վանաձորը, երկիրն ու աշխարհը
• Ակսել Բակունցի հանճարն ուղենիշ է ինձ համար. Արամ Մաշուրյան
• «Սորոսի արտաքսումը»
• «Մի թողեք ճայերը ծիծաղեն» կամ՝ Մուշեղիչին վայել տոն
• Հռչակագիրը՝ փակուղում
• Կարմիր բերետավոր... դիտահորեր
• «Լաոն կհեծնի՞ կարմիր նժույգ»

Մեկնաբանություններ