«Հրադադարը ենթադրում է այլ գործողություններ, հայտարարված պատերազմը` մեկ այլ»

Հնագույն երաժշտության «Տաղարան» համույթի գեղարվեստական ղեկավար և դիրիժոր, ՀՀ մշակույթի վաստակավոր գործիչ ՍԵԴՐԱԿ ԵՐԿԱՆՅԱՆԻ հետ մեր զրույցը սահմանային լարվածության, երկրի անվտանգության, անհրաժեշտ քայլերի, նաև մշակույթի դերի ու կրթական խնդիրների մասին է:

-Լայնամասշտաբ հարձակումներից հետո սկսեցինք առավել պարզորոշ գիտակցել, խոսել այն մասին, որ զինադադարը Ադրբեջանի հետ ժամանակավոր է, պատերազմը երբեք էլ չի ավարտվել: Այնինչ մտածելու, գործելու համար երկու տասնյակ և ավելի տարի ունեինք:
-Խաղաղության, զինադադարի, պատերազմական վիճակի, երկրի ներքին և արտաքին ապահովվածության պատասխանատվությունը հիմնականում իշխանության վրա է: Մենք շարունակ զոհեր ենք ունեցել սահմանին, մի՞թե զավակին կորցրած ծնողի, ընտանիքի համար դա պատերազմ չէ: Եթե զինադադար է հայտարարված, դեռ չի նշանակում, թե պատերազմ չկա: Այդ առումով` 88-ից սկսած առայսօր մեզ մոտ պատերազմական վիճակ է: Հանրային գիտակցության հեղհեղուկ վիճակը պայմանավորված է իշխանության անբարո գործունեությամբ, չափից դուրս ինքնավստահությամբ: «Մեր դեմ խաղ չկա» վանոյական ասացվածքը դարձել է հետվանոյական բոլոր ապերոների, թաղային և այլ հեղինակությունների մանդատը: Տնից դուրս գալիս անպայման հանդիպում ես դրան. կլինի մուտքի տղա, թաղի տղա, վարորդ, ով ոնց ուզում՝ վարում է մեքենան, ուզում է` ծխում է, ուզում է` կաթվածահար է անում երթևեկությունը: Իշխանության «Մեր դեմ խաղ չկա» կարգախոսը կարգալուծեց դժվարին պայքարի միջոցով ձեռք բերած անաղարտ գիտակցութունը, որ ժողովրդի ուժը միասնության մեջ է: Մեր իշխանությունները շատ արագ պայքարեցին դրա դեմ, այսինքն` նրանք մարդատյաց են: Նրանց համար ժողովուրդը, մարդը այս օրերի համար են միայն պետք, քանի որ պատերազմական իրավիճակում ժողովուրդը միախմբվում է: Ես վստահ եմ, երանի թե սխալվեմ, եթե վաղը կամ մյուս օրը հանրային շահը պահանջի կրկին փողոց դուրս գալ, էլեկտրիկ կամ այլ անվան տակ, հրամանը կարձակվի, ու ոստիկանները մեծ ախորժակով կհարձակվեն միտինգավորների վրա, չմտածելով, որ դրանց շարքերում կարող են լինել այսօրվա զինվորները:
Իսկ զինադադարի տարիները մենք կորցրինք, որովհետև զբաղված էինք սեփական գրպանները լցնելով:
-Այդ գրպանները պաշտպանել է պետք:
-Կապրենք` կտեսնենք: Թանկարժեք մեքենաների, առանձնատների, Շվեյցարիայում շոկոլադի գործարան կառուցելու փոխարեն զենք գնելու գիտակցութունը հանրությունից է դուրս գալիս, ոչ` նրանցից: Նրանք բնավ պատրաստ չեն այդ ամենից հրաժարվելու: Այսինքն, մենք ամուր զինադադար կունենայինք` հնարավորինս քիչ զոհերով, եթե իշխանական ապարատը առաջին հերթին մտածեր երկրի մասին, անվտանգության մասին, խաղաղության մասին: Ա՛յ, այստեղ է երևում, որ «Մեր դեմ խաղ չկա»-ն պարտվեց: Այդքան զոհերի գնով ձեռք բերված խաղաղությունը նրանք վաղը կվերագրեն, եթե արդեն չեն վերագրել, իրենց դիվանագիտական, ռազմական հաղթանակին:
-Պատերազմն առանց զոհերի չի լինում:
-Ես հասկանում եմ, որ պատերազմի ժամանակ հնարավոր է ավելի շատ զոհեր լինեն, բայց պատերազմի, ոչ թե հայտարարված հրադադարի: Հրադադարը ենթադրում է այլ գործողություններ, հայտարարված պատերազմը` մեկ այլ: Եթե հրադադարի ժամանակ չես վերազինվում դիվանագիտորեն, ռազմական, հանրային գիտակցությունը բարձր լարի վրա պահելու առումով, վաղ թե ուշ հանգելու ես նման իրավիճակի: Որովհետև վխտում են մեր մեջ լրտեսները, տեսնում են հանրային կյանք, մարդկանց արտահոսքը: Սա նշանակում է երկիրը թուլացնել` կառավարման գիտակցված ապաշնորհությամբ:
-Ո՞րն է ելքը. պառակտվելը, միասնությունը կորցնելը միայն կվնասեն մեզ:
-Ելքը արդարության վերականգնումն է: Կունենա՞ն այդքան մարդկայնություն, որ ուղղեն իրենց սխալները: Այստեղ ոչ դիվանագիտություն է պետք, ոչ կառավարման բարձր գիտակցություն: Պետք է մարդ լինել:
-Ձեր ասած մարդկայնությունը կարող են շփոթել բարեգործության հետ, որ շոուի տեսքով մատուցվում էր սահմանին և հասարակական դժգոհություն առաջ բերեց:
-Բավական թվով առողջ մարդուժ է հավաքվել սահմանին: Ես շատերին գիտեմ, մոտ մարդիկ էլ կան նրանց մեջ, որ սուսուփուս իրենց գործն են անում, ոչ ոք չգիտի, որ նրանք առաջնագծում են: Հնացած կոնֆետի տուփը ձեռքին իրենք իրենց գովազդում են` իբր օգնում են: Հետո պարծենում ենք, որ աշխարհի առաջին քրիստոնյա երկիրն ենք (ուզում եմ մեր դարավոր սխալների կամուրջը ցույց տալ): Սուրբ գրքում գրված է, որ պետք է սենյակումդ փակված աղոթես, բարեգործություն անելիս մի ձեռքդ չպետք է տեսնի, թե մյուսն ինչ է անում:
-Երիտասարդների ուժը մեզ զարմացրեց, իրականում, պատմությունից էլ գիտենք, որ միշտ ունեցել ենք քաջարի մարտիկներ, հզոր անհատներ: Որտեղի՞ց էր այդ անվստահությունը նոր սերնդի նկատմամբ:
-Այս իրադարձությունների մեջ տեսնում ես մարդու, որ հայրենասիրությամբ տոգորված սխրանքներ է գործում, բայց երեկ, երբ ճանաչում էիր, թվում էր անվստահելի մեկն է: Այսինքն, ավտոբուսում կարող էր բարձր խոսել, մեծահասակներին տեղ չտալ, համերգին ուշացած գալ, իմանալով, որ մուտքն արգելված է` դուռը ջարդել: Ի՞նչ պատահեց, որ հաջորդ օրը հանկարծ այդպես փոխվեց ու դարձավ հերոս: Ա՛յ, սա չեմ հասկանում: Ինչպե՞ս: Կամոյի նման պատմություն է: Օրինազանց ու հայրենասեր:
-Կարծում եք` այդքան շա՞տ են կարգազանցները նոր սերնդի մեջ, մի՞թե լավերը չկան:
-Իհարկե` կան: Բայց, ինչպես միշտ, լավերն օրինակից դուրս են: Ենթադրվում է, որ այդպես էլ պետք է լիներ: Երբեք չես ասի` ինչ լավ տղա է, ավտոբուսում տեղը զիջեց, համերգին հինգ-տասը րոպե շուտ եկավ, որ չխանգարի: Վատին ես օրինակ բերում, որ քոքը արմատախիլ անես:
-Այսպիսով` քառօրյա պատերազմը, ըստ Ձեզ, ի՞նչը կփոխի հասարակական գիտակցության մեջ:
-Վերջին իրադարձությունները լավին ավելի լավը կդարձնեն, վատին` ավելի վատը:
-Շարունակ պայքար է տարվում նաև մշակութային դեգրադացիայի դեմ` անորակ երաժշտության, հեռուստատեսության մաքրման և այլն: Այս ոլորտում նույնպես անելիք ունենք: Սա էլ յուրատեսակ պատերազմ է:
-Այն կառույցները, որ գործ ունեն հանրության հետ` հեռուստատեսություն, ռադիո, իշխանության լծակներն են: Շատ տարբերություն մի փնտրեք` Ազգային ժողովի խոսնակ, թե Հ1-ի, Հ2-ի խոսնակ: Ի վերջո, էական տարբերություն չկա՝ Շմայսն Ազգային ժողովո՞ւմ է դրսևորում իր «մշակույթը», թե՞ Հ1-ով: Իսկ ինչ վերաբերում է բարձր արվեստին, արվեստը միշտ արարվել է, արարվում է ու էլի կարարվի, այնքանով, որքանով մարդու տաղանդը կարող է թույլ տալ: Արվեստը երբևէ չի ստեղծվում հանրության գիտակցությունը բարձրացնելու համար: Արվեստի միջոցով ներքինը հարստացնելը, գիտակցությունը բարձրացնելը խիստ ներանձնական խնդիր է: Հեռուստատեսությունը ինձ չի ասի` գնա Գյոթե կարդա, դա ես եմ պեղելու, գտնելու:
-Իսկ ԶԼՄ-ների կրթական, դաստիարակչական դերն ո՞ւր մնաց:
-Դաստիարակության դերը առաջին հերթին վերապահված է ընտանիքին և դպրոցին: Եթե դպրոցն առաջնորդվում է առողջ, կրթված երիտասարդություն ունենալու սկզբունքով, կարելի է միայն փառաբանել: Եթե մանկավարժները պարզապես գնում են աշխատանքի, երեխան կսովորի, թե ոչ` մեկ է իրենց համար, դրա հետ մեկտեղ տիրում է տուրևառությունը, պատասխանը թողնում եմ Ձեզ:
-Ձեր համերգներին 9-10 տարեկան երեխաների եմ տեսել, ծնողների հետ նստած` լուռ լսում էին: Հենց ա՞յս տարիքից պետք է երեխային մոտեցնել բարձր արվեստին:
-Մեզ մոտ այս օրերին դասախոսություններ էին կարդում Նոբելյան մրցանակակիրները, նրանցից մեկն ասաց` մեզ մոտ գիտության հետ սկսում ենք ծանոթացնել մանկապարտեզից: Իհարկե, փոքր հասակից պետք է դաստիարակել: Երեխային, երբ մանկական խաղիկներ են ասում, դրանք առաջին թոթովանքներ են, որոնցով նա կապվում է արտաքին աշխարհի հետ, գեղեցիկի հետ, բանաստեղծության հետ: Եվ դա պետք է շարունակական լինի: Ինչքան մայրը, դաստիարակը, ուսուցիչը զարգացած լինեն, այնքան երեխայի համար հեշտ կլինի իր երազները թափանցիկ տեսնել ու դրանց հետևից գնալ: Օրերս «Մեր մեջ ասած» հաղորդաշարի հյուրն էի, երբ ինձ հարցրին` երբ եմ սկսել առնչվել երաժշտության հետ, ասացի` դեռ չծնված: Մայրս երգում էր, ես լսում էի, հետո աչքերս բացեցի, տեսա, որ եղբայրս նվագում է: Պետք է հետևողական լինել, երեխայի դաստիարակությամբ ու կրթությամբ զբաղվել վաղ մանկությունից:

Զրուցեց
Արմինե ՍԱՐԳՍՅԱՆԸ

Հեղինակի նյութեր

• Պատմության վկաները
• Վերացող ծաղիկներ
• Ձեռք մեկնելու գաղափարը առաքելության վերածվեց
• «Մի նայեք, որ փոքր է մեր երկիրը, եթե արդուկով այս սարերը հարթեցնեք, Չինաստանից մեծ կլինի»
• «Բանկ օտոման» գործողությունը ժամանակին ցնցել էր ամբողջ Եվրոպան
• «Դրսից մեզ վրա կա­րող են ազ­դել միայն ներ­սի գոր­ծիք­նե­րով»
• «Ե­րե­սուն տա­րի ձգ­վեց մեր ան­կա­խու­թ­յան պատ­մու­թ­յու­նը, մենք շա­հե­ցի՞նք»
• Մշա­կույ­թը հեռ­վից հե­ռու պահ­պա­նե­լու հույ­սով
• Անի­մա­ցիան, աշ­խարհն ու մենք
• «Մեր տա­րածք­նե­րը փոք­րա­ցան, ո­րով­հետև այդ­պես էլ չհաս­կա­ցանք, որ պետք է խմենք մեր բա­ժա­կով»
• Արվեստի ուժը
• Նոր մա­տե­նա­շա­րը ներ­կայաց­նում է արևմտա­հայ և ս­փ­յուռք­յան գրող­նե­րի
• Բե­մը կեն­դա­նու­թ­յուն է ստա­նում ա­ռայժմ միայն մա­նուկ­նե­րի հա­մար
• «Գիրք սիրողների համար սա իսկական մկնդեղ է` հյութեղ ու անտանելի»
• Հա­մաշ­խար­հա­յին դա­սա­կան­նե­րի ստեղ­ծա­գոր­ծու­թ­յուն­նե­րը՝ դու­դու­կով
• «Բնակ­չու­թ­յու­նը պատ­րաստ չէ, բայց տար­վում են աշ­խա­տանք­ներ»
• Ամա­նո­րի գի­շե­րը դի­մա­վո­րե­լու են ե­կե­ղե­ցում
• «Ջա­զի մեջ զգաց­վում է ապ­րածդ ժա­մա­նա­կաշր­ջա­նը»
• «Ե­թե չլի­ներ Փե­լե­շ­յա­նը, կար­ծում եմ, դեռևս գտած չէի լի­նի կի­նո­յում իմ ու­ղին»
• «Հու­շար­ձան­ներն այդ տա­րածք­նե­րի պատ­կա­նե­լու­թ­յան անձ­նագ­րերն են»

Մեկնաբանություններ