«91-ից հետո ընտրական գործընթացների հանդեպ վստահությունը կորել է»

Հանրաքվեից հետո ներքաղաքական կյանքը կարծես դադար է վերցրել` նոր «փոթորիկներին» դիմակայելու համար: Հետհանրաքվեային քննարկումները պտտվում են նույն հարցի շուրջ` արդա՞ր անցկացվեց հանրաքվեն, թե՞ տեղի ունեցան լայնամասշտաբ կեղծումներ: «Այո»-ի և «Ոչ»-ի ճամբարները, ըստ այդմ, բաժանվել են երկու մասի, ու ամեն մեկն իր «ճիշտն» է պնդում: «Ազատ դեմոկրատներ» կուսակցության նախագահ, ԱԺ պատգամավոր ԽԱՉԱՏՈՒՐ ՔՈՔՈԲԵԼՅԱՆԸ «Իրատեսի» հետ զրույցում անդրադարձավ ներքաղաքական այսօրվա զարգացումներին:

-Իշխանությունը հավաստիացնում է, որ հանրաքվեի ժամանակ տեղի ունեցած խախտումներն էական ազդեցություն չեն կարող ունենալ արդյունքների վրա, իսկ ընդդիմությունն էլ հակառակն է պնդում: Ի վերջո, ի՞նչ տեղի ունեցավ:
-Ինձ համար այդ ամենում առավել կարևորն ու էականն այն էր, որ հանրաքվեն անցկացվեր շատ թափանցիկ, լիներ ընդունելի, վստահություն ներշնչեր: Այս պարագայում այնքան էլ էական չէր լինի` «այո՞»-ն է հաղթել, թե՞ «ոչ»-ը։ 91-ից հետո ընտրական գործընթացների, պետական ինստիտուտների հանդեպ վստահությունը կորել է, մեզ չհաջողվեց այնպիսի ընտրություններ, հանրաքվեներ անցկացնել, որ վստահության ռեսուրսը չոչնչանար: Այս անգամ էլ հերթական ձևախեղված հանրաքվեն էր, որը մսխեց հասարակության վստահության վերջին ռեսուրսը: Սա վիճահարույց հարց չէ: Գաղտնիք չէ` սակավաթիվ միջազգային դիտորդներ փաստել են, որ անգամ իրենց ներկայությամբ կոպիտ խախտումներ են եղել, որոնց առնչությամբ հրապարակային ելույթներ ունեցան: Որպես ՀՀ քաղաքացի ցավ եմ ապրում, որ և՛ ներքին, և՛ արտաքին մարտահրավերների առկայության պայմաններում մեր քաղաքացիները կորցրին իրենց վստահության վերջին նշույլը, մինչդեռ երկիրը շենացնելու, զարգացնելու գործում ամենակարևորը հենց վստահությունն է:
-Վստահությունը կորել է իշխանությունների հանդեպ, իսկ ի՞նչ է անում ընդդիմությունը, որ հիասթափված ժողովուրդն իրեն «նախընտրի»:
-Տեղին հարց է: Ակնհայտ ճշմարտություն է` և՛ ընդդիմությունը, և՛ իշխանությունը նույն քաղաքական համակարգում են: Իշխանական, իշխանամերձ գործիչները երբեմն փորձում են ստեղծված իրավիճակում նաև ընդդիմության մեղքի բաժինը տեսնել: Աբսուրդ է նման խնդիր բարձրացնելը։ Նախ` ընդդիմությունն այն լծակներն ու ռեսուրսները չունի, ինչ իշխանությունները: Այս երկուսը միևնույն հարթության մեջ դնելը, համադրելը, մեղմ ասած, քաղաքական ցինիզմ է: Քաղաքացին չի կարող միայնակ, առանց գործիքաշարի պայքարել, ընտրությունների պատասխանատվությունը միշտ պետք է լինի պետական ինստիտուտների վրա: Կարծում եմ, ընդդիմությունը պետք է ունենա վստահված անձեր, որոնք հանձնաժողովի անդամներին հավասար լիազորություններ կունենան:
-Կա նաև մեդալի հակառակ կողմը. շուրջ կես միլիոն մարդ «ոչ» է ասել, բայց ընդդիմադիրների հանրահավաքներին երկու հարյուրից ավելի մարդ չի մասնակցում: Ինչպե՞ս հասկանալ: Փաստորեն, չի վստահում նաև ընդդիմությանը:
-Այնպես է ստացվել, որ փողոցային պայքարը հաճախ դառնում է ինքնանպատակ: Հրապարակում պայքարողներին չեմ ուզում ինչ-որ բան ասել, բայց շատերի համար պայքարի ձևերն ինքնահաստատման ճանապարհ են դառնում: Որպեսզի քաղաքացիները որևէ քաղաքական գործընթացի մաս դառնան, պետք է դրա հաջողությանը հավատան: Խնդիրը ոչ միայն անձերով է պայմանավորված, այլև գործընթացներով: Նորօրյա քաղաքական պատմությունը ցույց է տալիս, որ համախմբվում են համապետական այն ընտրությունների ժամանակ, երբ սպասելիք ունեն, այսինքն, հավատում են, որ իշխանափոխություն տեղի կունենա:
-Չնայած անձի գործոնը Դուք երկրորդեցիք, բայց մեզանում միշտ էլ կարևոր է եղել, թե ով է ընդդիմության լիդերը:
-Շարժումները լիդերներ էլ են ծնում, եթե լիդերներ չեն լինում, դրանք շարժումներ չեն: Իհարկե, անհատի դերը կարևոր է, բայց առավել կարևոր է ճիշտ պահն ընտրել ու գործընթաց սկսելը: Եթե ոչ ճիշտ պահին ես մեկնարկը տալիս, պետք է հաշվի առնես, որ անպտուղ գործ ես սկսել:
-Ձեր խոսքից կարելի է ենթադրել, որ բոլոր այս տարիների ընդդիմադիր ուժերը «ճիշտ» պահ չեն ընտրել, այդ պատճառով էլ հաջողության չեն հասել:
-91-ից սկսած ժողովուրդն իր ձայնը տվել է ընդդիմությանը, առաջին նախագահին էլ ընտրել են որպես ընդդիմության լիդեր: Չէի ասի, թե անհաջողություններ են ունեցել ընդդիմադիրները: Անհաջողությունը եղել է այն, որ երբեք չեն կարողացել հասնել նրան, որպեսզի իրացվի քաղաքացիների քվեն: Մայրաքաղաքի բուն կենտրոնում «Ոչ»-ը մեծ տարբերությամբ հաղթել է, մի շարք քաղաքներում ևս: Մեր պետությունը, ցավոք, շատ մեծ չէ, և հնարավոր չէ, որ վայրիվերումներն այդքան տարբեր լինեն: Նույն ընտրատարածքի երկու դպրոցներում լրիվ հակառակ պատկեր է գրանցվել: Սրանք սովորական ուսումնասիրություններ են, որոնք հասարակ դիտորդի համար խիստ հասկանալի են: Այս առումով եմ ասում, որ մսխվեց հասարակության հույսի վերջին նշույլը:
-Իրավիճակն ինչպե՞ս կարելի է շտկել:
-Ընդդիմությունը ոչ միայն քաղաքական ուժերն են, այլև մեր քաղաքացիների այն լայն շերտը, որը չի ողջունում իշխանությունների վարած քաղաքականությունը: Նախկին Խորհրդային Միության հանրապետություններում ընտրությունների միջոցով իշխանափոխություն տեղի չի ունեցել, ընտրություններն էլ չեն արտացոլել այն պատկերը, որն առկա է հասարակության ներսում։ Սա փաստ է: Ընտրությունների ձևախեղումը, ընտրակեղծիքը ամենամեծ հանցագործությունն են, որովհետև դրանք հանգեցնում են քաղաքական դաշտում մրցակցության բացակայության: Սրան հետևում է նաև տնտեսական դաշտում մրցակցության բացակայությունը, իսկ փոքր երկրում մրցակցության բացակայությունը հանգեցնում է կոռուպցիայի, լճացման, քաղաքացին չի կարողանում իրացվել։ Սա պետական անվտանգության խնդիր է: Հասել ենք կրիտիկական կետի: Դեմ լինելով սահմանադրական փոփոխություններին, այդուհանդերձ, կարծում եմ կա մի կետ, ինչը բավականին հետաքրքիր է: Երկու համապետական ընտրությունների կրճատմամբ և միայն խորհրդարանական ընտրությունների անցկացմամբ իսկապես իշխանափոխություն է տեղի ունենալու: Այդ ժամանակ քաղաքական ուժերի մեծ համախումբ կլինի: Քաղաքացիները քվեարկությամբ իրենց դիրքորոշումը կհայտնեն, և ողջ պատասխանատվությունը կմնա այդ քվեն ստացած ուժերի վրա: Քաղաքացին պարտավոր չէ Ազատության հրապարակում պայքարելու, այնտեղ պետք է լինի քաղաքականապես ակտիվ շերտը: Բժիշկը, ուսուցիչը, գիտնականը պարտավոր չեն հետևողական լինելու իրենց քվեի հարցում, որովհետև նրանց զբաղմունքը քաղաքական չէ: Ակտիվ շրջանակն է պարտավոր իրացնել քաղաքացիների քվեարկության արդյունքները: Սարերի հետևում չէ հաջորդ ընտրությունը, երբ, ի վերջո, այս «զսպաշապիկը» կպատռվի: Չի կարող երկար ձգվել: Քաղաքական նոր իրավիճակ է լինելու:

Զրույցը` Ռուզան ԽԱՉԱՏՐՅԱՆԻ

Հեղինակի նյութեր

• Ժողովրդի վրա կրակելու հրահանգն արդեն ուժի մեջ է
• Անդրանիկ Քոչարյանի ինքնախոստովանությունը
• «Նիկոլն ու իր ընտանիքը Հայաստանում ապրելու իրավունք չունեն»
• Զուր մի ջանացեք
• Չեն կարողանում ԿԳՍՄ փոխնախարար գտնել
• Հանուն Ռուսաստանի հետ միութենական միավորման նոր շարժում հիմնադրվեց
• Այս իշխանությունն իր ստվերից էլ է վախենում
• Փաշինյանի դեմ պայքարելու համար գոնե մի փոքր Նիկոլ պիտի լինել
• Մեզ պե՞տք է ԵԱՀԿ Մինսկի խումբը, թե՞ ոչ
• «Հայաստանի Նավալնին Նիկոլ Փաշինյանն է, որը եկավ իշխանության ու քանդեց մեր երկիրը»
• Տիգրան Ուրիխանյանը Հայաստանի փրկությունը տեսնում է ՌԴ-ի հետ նոր միութենական միավորման ձևավորման մեջ
• Հայաստանի ողջ հպարտությունն ու թշվառությունն ամփոփված մեկ օրում
• Սերմացու գողացող մկների և թուխս գողացող աղվեսների ժամանակը
• Ինչու էր Փաշինյանը վեց ամիս աղերսում
• Փաշինյանն էլ է զարմացած
• Ընդդիմության հարցերով թիվ մեկ «փորձագետը»
• Նիկոլ Փաշինյանին ոչ թե ողջերն են պատժելու, հալածելու, այլ անմահացածները
• «Գոմի» հարցի լուծումը կենսական անհրաժեշտություն է
• Առանց փամփուշտների ու ԱԹՍ-ների Ադրբեջանն այսօր շռնդալից հաղթանակներ է տանում Հայաստանի դեմ
• Խորհրդարանական ընդդիմությունը լեգիտիմացրեց Փաշինյանի պաշտոնավարումը

Մեկնաբանություններ