Հայաստանն իր ապագան կորցրեց

Հայաստանի Հանրապետության երկրորդ գումարման Ազգային ժողովի պատմության մի հատվածը «սևով» գրվեց: Ընտրություններից ընդամենը հինգ ամիս անց խորհրդարանի նիստերի դահլիճում տեղի ունեցավ սպանդ. սպանվեց պետության վերնախավը` ԱԺ նախագահը, վարչապետը, ԱԺ նախագահի տեղակալները, պատգամավորներ: Այսօր լրանում է 1999-ի հոկտեմբերի 27-ի ոճրագործության տասնվեցերորդ տարին: Պետությունը «գլխատվեց», սակայն մինչ այսօր հանրության համար պարզ չեղավ, թե, ի վերջո, ով էր կանգնած այդ ամենի թիկունքում, ով կամ ովքեր էին կազմակերպիչները: Տարիներ շարունակ ձգվող հետաքննությունը ոչ մի լույս չսփռեց ողբերգության հանգամանքների վրա, յուրաքանչուրն իր սեփական հետևություններն ու ենթադրություններն արեց: Այդ գումարման ԱԺ պատգամավորների և այժմ պատգամավորի մանդատ չունեցող քաղաքական գործիչների հետ վերստին փորձեցինք հիշողությունը թարմացնել և գնահատականներ լսել: Ի դեպ, այսօրվա խորհրդարանում քիչ պատգամավորներ կան, ովքեր 1999-ի հոկտեմբերի 27-ի վկաներն են:

«ԵԹԵ ՆԱԻՐԻՆ ԻՄԱՆԱՐ` ՈՎ Է ԿԱԶՄԱԿԵՐՊԵԼ, ՈՒ ԱՍԵՐ, ՑՄԱՀ ԲԱՆՏԱՐԿՈՒԹՅԱՆ ՉԷՐ ԴԱՏԱՊԱՐՏՎԻ»
ԼԵՌՆԻԿ ԱԼԵՔՍԱՆՅԱՆ (ԱԺ ՀՀԿ խմբակցության անդամ)

-Ես ամենաշատ տեղեկություն ունեցող մարդկանցից մեկն եմ, ով մինչև վերջ դահլիճում է եղել,- պատմեց պատգամավորը:- Նրանք, ում կասկածում էին, այս տարիների ընթացքում կյանքից հեռացան, և երաշխիք էլ չկա, որ կպարզվեն ոճրագործության հանգամանքները: Եթե Նաիրին իմանար` ով է կազմակերպել, ու ասեր, ցմահ բանտարկության չէր դատապարտվի, քանի որ, որպես քիլլերի, իրեն ցմահ բանտարկություն չի «հասնում»: Նա որպես կազմակերպիչ է ցմահ դատապարտվել: Այսինքն, այն ժամանակ էլ, այսօր էլ շատ բարդ է ինչ-որ բան միանշանակ ասել, թե ում էր ձեռնտու, ով էր կազմակերպել: Բայց ես կապում եմ այդ ամենը դրսի ուժերի հետ: Անշուշտ, ներսում էլ եղել են մարդիկ, որոնց ձեռնտու է եղել: Երկրորդ նախագահի մասին էին շատ խոսում, սակայն կարծում եմ, որ Ռոբերտ Քոչարյանն այդ ժամանակ նոր էր ընտրված ու չուներ այն ուժը, լծակները: Այս վարկածը ես բացառում եմ: Այդ ժամանակ Վազգեն Սարգսյանն այնքան հզոր էր, համակարգում այնքան մարդիկ ուներ, որ որևէ մեկը համարձակություն չէր ունենա գնալու այդ քայլին, այն էլ` խորհրդարանում:
-Ասել է` որպես կազմակերպիչ, շեշտը դնում եք դրսի՞ ուժերի վրա:
-Դժվար է ասել, ենթադրություններ կարող եմ անել, թե ներսում ովքեր էին շահագրգիռ այդ հարցում, բայց որ ինչ-որ մեկն է ներսից կազմակերպել, իրատեսական չեմ համարում: Նաիրին ու նրա խումբը շատ ամբիցիոզ էին, այն ժամանակ չէին բացառում, որ կատարվածի հեղինակն ինքն է: Բայց որ իրեն ինչ-որ ուժեր նախապատրաստել էին, կազմակերպել, միանշանակ է: Այնքան պրոֆեսիոնալ էր կազմակերպվել ամեն ինչ, որ բոլոր կասկածյալները տարօրինակ հանգամանքներում մահացան, որպեսզի թելը կտրվեր: Այն ժամանակ խորհրդարանում ովքեր ակտիվ էին, նրանց էր մեղադրանք վերագրվում, հետագայում ապացուցվեց, որ ոչ մի առնչություն չեն ունեցել: Մարդիկ կային, որ այդ օրերին նույնիսկ ուրախ էին, նրանց դեմքին ժպիտ էի տեսնում, քանի որ այդ ժամանակվա ղեկավարներին չէին սիրում, բայց սա չի նշանակում, թե նրանք էին կազմակերպել: Մի խոսքով, կազմակերպիչների առումով այն տեղեկությունը, որ կար դեպքից հետո, հիմա էլ նույնն է, ոչ մի նոր բան չգիտենք: Ասում էին, եթե իշխանությունը փոխվի, կբացահայտվի: Հիմա իշխանությունն այլ ղեկավարների ձեռքում է, նախորդներն էլ լծակներ չունեն` ինչո՞ւ չի բացահայտվում, ինչո՞ւ Նաիրին անուններ չի տալիս: Սա փաստում է, որ այն ժամանակվա իշխանությունները ոչ մի առնչություն չեն ունեցել դեպքի հետ:
-Ստացվում է` ոչ մի իշխանության օրոք այս հանցագործությունը չի՞ բացահայտվի:
-Դժվար է բացահայտել, քանի որ շատ մասնագիտորեն է կատարվել ամեն ինչ: Ապացույցներ գտնելը դժվար է: Համոզված եմ, կազմակերպիչները մեկը չեն, երկուսը չեն, երեքը չեն: Ես հիշում եմ նաև Նաիրիի խոսքերը, որ դիմելով ընդդիմադիրներին` Լեոնիդ Հակոբյանին ու մյուսներին, ասաց` էս էիք ուզում, եկեք, համախմբվեք: Այսինքն, իրենք համոզված էին, որ ներսում ուժեր կլինեն, որոնք հանրահավաք կանեն, իշխանափոխություն կլինի: Ի պատիվ այդ ուժերի փաստենք, որ վատ ընդունեցին նրա ասածը:
-Շատերը պնդում են, որ եթե հոկտեմբերի 27-ը չլիներ, Հայաստանը շատ ավելի բարեկեցիկ երկիր կլիներ: Համամի՞տ եք:
-Այո՛: Վազգեն Սարգսյանն ու Կարեն Դեմիրճյանը հասկանում էին, որ փոփոխություններ են պետք: Անկեղծ ասած, ես շատ բան կապում եմ այդ քայլերի հետ, քանի որ նրանք ոչ ստանդարտ ճանապարհով էին գնում: Մարդկանց կանչում էին ու ասում, որ պետբյուջեն պետք է լցնել, կոպեկներով գործարան գնած մարդկանց ասում էին, որ դրանք միլիոններ արժեն, պետք է բյուջե փոխանցել այդ գումարները: Այս ամենը շատերին, անգամ իր մերձավոր շրջապատին դուր չէր գալիս: Վազգենը բոլոր տեղերում մարդկանց ասում էր` մեզ հնարավորություն տվեք մեր սխալներն ուղղելու, քանի որ պատերազմ է եղել, երկրի տնտեսությանը լուրջ ուշադրություն չենք դարձրել: Եթե չլիներ հոկտեմբերի 27-ը, մեծ փոփոխություններ կլինեին:

«ՈՒՉԱՍՏԿՈՎԻԻ» ՄԱԿԱՐԴԱԿԻՑ ԱՅՆ ԿՈՂՄ ՉԻ ԱՆՑԵԼ»
ԳՐԻԳՈՐ ՀԱՐՈՒԹՅՈՒՆՅԱՆ (ՀԺԿ քարտուղար)

-Այն տեղեկությունը, որ ունեինք հոկտեմբերի 27-ին հաջորդած օրերին, այսօր փոխվե՞լ է, նոր բան գիտե՞նք կազմակերպիչների առումով:
-«ՈՒչաստկովիի» մակարդակից այն կողմ չի անցել: Քոչարյան Ռոբերտն էր, չէ՞, ասում, թե սա «ուչաստկովիի» գործ է: Այն, ինչ ներկայացրին, համարվեց ճշմարտություն, իբր կազմակերպիչներ չեն եղել: Բոլորն էլ կհաստատեն, որ հասարակությունը չհավատաց նրանց ներկայացրածին: Այսօր էլ մարդիկ բավարարված չեն նախաքննության և դատավարության արդյունքներով:
-Կան պետական հանցագործություններ, որոնք չեն բացահայտվում կամ կես դար հետո է միայն դրանց «թելը» երևում: Հոկտեմբերի 27-ը երբևէ կբացահայտվի՞:
-Գործող իշխանության պարագայում չի բացահայտվի:
-Ո՞վ պետք է իշխանության գա, որ կարողանա բացահայտել:
-Ով ժողովրդի կողմից ընտրված լինի: Այս և նախորդ իշխանությունների օրոք, որոնք նույնն են, հոկտեմբերի 27-ը չի կարող բացահայտվել: Երբ իսկապես ժողովրդի կողմից ընտրված իշխանություն լինի, այն ժամանակ էլ ամեն ինչ ջրի երես դուրս կգա: Սա հենց այնպես ծրագրված սպանություն չէր, լուրջ հարված էր մեր երկրի պետականությանը, հասարակությանը, Հայաստանի ապագային: Մինչև չբացահայտվի, մենք առաջընթաց չենք ունենա:
-Անձամբ Դուք Ձեզ համար պարզե՞լ եք` դրսի՞, թե՞ ներսի ուժերի ձեռքի գործն էր սա:
-Չեմ կարող ասել: Դրսի հետ ի՞նչ գործ ունեմ, ներսում զգացել եմ, որ հակված չեն գործը բացահայտելու: Ոչ մեկը չկարողացավ ապացուցել, ի վերջո, այդ զենքն ի՞նչ ձևով մտավ ԱԺ: Հարցեր շատ կան: Ինձ համար միանշանակ է, որ լուրջ կազմակերպված գործ է եղել և «ուչաստկովիի» մակարդակի չէր:
-Մենք ի՞նչ կորցրինք դրանից հետո:
-Ապագա: Եկել էին մարդիկ, որոնց ժողովուրդն էր ընտրել, որոնք ուզում էին երկիրը փոսից հանել: Ցավոք, հիմնովին թաղեցին այդ հույսը:

«ԴԵՌԵՎՍ ՔԱՂԱՔԱԿԱՆ ՕՐԱԿԱՐԳՈՒՄ Է ԳՈՐԾԸ ԼԻԱՐԺԵՔ ԲԱՑԱՀԱՅՏԵԼՈՒ ԽՆԴԻՐԸ»
ԱՐՄԵՆ ՌՈՒՍՏԱՄՅԱՆ (ՀՅԴ խմբակցության ղեկավար)

-Տասնվեց տարվա հեռավորությունից Ձեր ունեցած տեղեկությունը հոկտեմբերի 27-ի առնչությամբ թարմացե՞լ է, թե՞ այն, ինչ կար դեպքից հետո, նույնն է մնացել:
-Նոր բան չեմ կարող ասել: Չի էլ երևում, որ նոր հանգամանքներ են ի հայտ եկել, այլապես պետք է նոր քննություն իրականացվեր: Այդպիսի բան, դժբախտաբար, գոյություն չունի: Դեռևս քաղաքական օրակարգում է գործը լիարժեք բացահայտելու խնդիրը: Քանի դա այդպես է, քաղաքական շահարկումները շարունակվելու են:
-Ո՞րն է Ձեր ենթադրությունը` դրսի՞, թե՞ ներսի ուժերն էին դա կազմակերպել:
-Չեմ ցանկանում ենթադրություններ անել, որովհետև դրանք լուրջ հիմնավորումների կարիք ունեն: Այսքան տարիներ հետո բոլոր այն վարկածները, որոնք առաջ էին քաշվում, ըստ էության, ուժի մեջ են, որևէ մեկը լիարժեք չի փարատվել: Իհարկե, կան ավելի արժանահավատ և անընդունելի վարկածներ, բայց ապացույցների շրջանակը նույն տիրույթում է:
-Ընդդիմության որոշ ներկայացուցիչներ կարծում են, որ եթե այս իշխանությունը փոխվի, գործը կբացահայտվի: Համամի՞տ եք:
-Ոչ: Դրա ենթատեքստն այն է, որ իշխանություններն են կազմակերպել: Սա ընդդիմությունն իշխանության դեմ որպես փաստարկ է օգտագործում, որ իբր իրենք, եթե իշխանության գան, լիարժեք քննություն կարող են իրականացնել (չնայած, կարծում եմ, այսքան տարիները բավարար էին ամբողջական ապացույցների շտեմարան և դրա մասին պատկերացում ունենալու համար): Այս ընդդիմությանը դատական համակարգը վստահություն չի ներշնչում: Հիմա ով էլ գա իշխանության, մյուս բևեռը նույն կասկածանքն է ունենալու դատական համակարգի նկատմամբ: Բան չի փոխվելու, պարզապես կասկածողների ճամբարներն են փոխվելու:

«ԿԱԶՄԱԿԵՐՊԻՉՆԵՐԸ ՄԻՇՏ ԷԼ ՄՆՈՒՄ ԵՆ ԱՆՀԱՅՏ»
ՀԱՄԼԵՏ ՀԱՐՈՒԹՅՈՒՆՅԱՆ (ՀՀԿ խմբակցության անդամ)

-Այսօր կարո՞ղ ենք միանշանակ ասել` ով էր հոկտեմբերի 27-ի կազմակերպիչը:
-Այն, ինչ Դուք գիտեք, այդքան էլ ես գիտեմ: Կատարողները հայտնի են, կազմակերպիչներն այդպես էլ անհայտ մնացին:
-Ինչո՞ւ քննությունն այդ հարցի պատասխանը չտվեց:
-Դա մի քանի ձևով կարելի է հիմնավորել. նախ` բացահայտելու անկարողությամբ: Ոչ միայն մեզ մոտ, այլև ամբողջ աշխարհում քաղաքական սպանությունները մեծ մասամբ չեն բացահայտվում: Կազմակերպիչները միշտ էլ մնում են անհայտ:
-Բացահայտման համար կապ ունի՞` ով է իշխանության ղեկին:
-Ոչ, դա կապ չունի: ԱՄՆ-ում, Շվեդիայում իշխանությունները հաջորդեցին իրար, բայց քաղաքական սպանություններն այդպես էլ չբացահայտվեցին: Հոկտեմբերի 27-ից հետո խաթարվեց մեր երկրի բնականոն զարգացման ամբողջ ընթացքը: Հետագայում կատարված շատ բացասական երևույթներ կապված էին այդ եղեռնագործության հետ: Եթե այդ ոճրագործությունը չլիներ, գուցե մեր երկիրը զարգացման այլ ուղենիշ ունենար:

Ճեպազրույցները`
Ռուզան ԽԱՉԱՏՐՅԱՆԻ

Հեղինակի նյութեր

• Ժողովրդի վրա կրակելու հրահանգն արդեն ուժի մեջ է
• Անդրանիկ Քոչարյանի ինքնախոստովանությունը
• «Նիկոլն ու իր ընտանիքը Հայաստանում ապրելու իրավունք չունեն»
• Զուր մի ջանացեք
• Չեն կարողանում ԿԳՍՄ փոխնախարար գտնել
• Հանուն Ռուսաստանի հետ միութենական միավորման նոր շարժում հիմնադրվեց
• Այս իշխանությունն իր ստվերից էլ է վախենում
• Փաշինյանի դեմ պայքարելու համար գոնե մի փոքր Նիկոլ պիտի լինել
• Մեզ պե՞տք է ԵԱՀԿ Մինսկի խումբը, թե՞ ոչ
• «Հայաստանի Նավալնին Նիկոլ Փաշինյանն է, որը եկավ իշխանության ու քանդեց մեր երկիրը»
• Տիգրան Ուրիխանյանը Հայաստանի փրկությունը տեսնում է ՌԴ-ի հետ նոր միութենական միավորման ձևավորման մեջ
• Հայաստանի ողջ հպարտությունն ու թշվառությունն ամփոփված մեկ օրում
• Սերմացու գողացող մկների և թուխս գողացող աղվեսների ժամանակը
• Ինչու էր Փաշինյանը վեց ամիս աղերսում
• Փաշինյանն էլ է զարմացած
• Ընդդիմության հարցերով թիվ մեկ «փորձագետը»
• Նիկոլ Փաշինյանին ոչ թե ողջերն են պատժելու, հալածելու, այլ անմահացածները
• «Գոմի» հարցի լուծումը կենսական անհրաժեշտություն է
• Առանց փամփուշտների ու ԱԹՍ-ների Ադրբեջանն այսօր շռնդալից հաղթանակներ է տանում Հայաստանի դեմ
• Խորհրդարանական ընդդիմությունը լեգիտիմացրեց Փաշինյանի պաշտոնավարումը

Մեկնաբանություններ