«Կա խոշոր երկրների առաջադրած խնդիր. նվազագույնը՝ թուլացնել, առավելագույնը՝ քանդել հայ-ռուսական դաշինքը»

Էլեկտրաէներգիայի սակագների բարձրացման դեմ պայքարը, ի տարբերություն նախորդ՝ քաղաքական բովանդակություն ունեցող շարժումների, արագ թափ հավաքեց ու նույն արագությամբ էլ մարման ուղին բռնեց: «Ինչով այն առանձնացավ մինչ օրս եղած ըմբոստություններից» հարցը «Իրատեսն» ուղղեց պաշտպանության նախկին փոխնախարար ՎԱՀԱՆ ՇԻՐԽԱՆՅԱՆԻՆ:

«ԵՍ ՈՒՐԱԽ ԵՄ, ՈՐ ԿՈՒՍԱԿՑՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ ՉԵՆ ԿԱՅԱՆՈՒՄ»

-Այս անգամ լուրջ դերակատարում ունեցան ժամանակակից տեխնոլոգիաները,- փաստեց պարոն Շիրխանյանը:- Այստեղ մեկ այլ բան կառանձնացնեի. համոզվեցի, որ Հայաստանում քաղաքական դաշտում գործող կուսակցություններ գոյություն չունեն: Այս ըմբոստության ալիքը կուսակցություններին ասպարեզ չբերեց, որպեսզի նրանք շարժումն իրենց նպատակներով ու միջոցներով առաջ տանեին: Այս շարժման հիմնական բացահայտումն է դա:
-Ասել է` կուսակցությունները, որպես պետական ինստիտուտներ, այլևս գոյություն չունե՞ն:
-«Այլևս» չէ, երբեք գոյություն չեն ունեցել: Հայաստանում եղել է մեկ-երկու կուսակցություն: Հիմա ընդամենը ՀՅԴ-ն է, որովհետև ունի գաղափարախոսություն և համակիրներ: Մյուսները չկան, եթե լինեին, պետք է մասնակցեին ակցիային կամ առանձին շարժում սկսեին նույն կամ մեկ այլ բանի համար: Հայաստանում խնդիրներ շատ կան ու օր օրի ավելանում են: Որտե՞ղ են կուսակցությունները:
-Դրանց չգոյությունը պատճառաբանում եք սոցիալական խնդիրների վերհանման գործում նրանց պասիվությա՞մբ:
-Ոչ միայն: Սրանք կուսակցություններ չեն, ակումբներ են: Կուսակցությունը քաղաքական ինստիտուտ է, հասարակության անբաժանելի մաս, այն պետք է ապրի հասարակության կյանքով, արձագանքի բոլոր խնդիրներին, պայքարին, և առաջին հերթին՝ սոցիալական: Երկրում տիրող իրավիճակը դա է առաջնային դարձրել: Ահա այս բոլոր առումներով հաստատապես կարելի է ասել, որ Հայաստանում կուսակցություններ չունենք, և չեն էլ եղել:
-Ընդդիմադիր կուսակցությունները մշտապես իշխանություններին մեղադրում են կուսակցական ինստիտուտը վարկաբեկելու մեջ: Էլեկտրաէներգիայի թանկացման դեմ պայքարի ապաքաղաքական լինելը ևս բացատրում էին նրանով, որ չեն ցանկանում վարկաբեկված կուսակցությունների համար ճանապարհ բացել: Որքա՞ն է կուսակցությունների չգոյության մեջ իշխանությունների մեղավորության չափը:
-Նժդեհի հայտնի խոսքն է. «Հայը պատճառ չունի կուսակցականանալու. հայը կուսակցականանալու նաև իրավունք չունի»: Միգուցե մեր իմաստության արդյունքն է, որ ազգը չի տրոհվում կուսակցությունների: Իհարկե, կան կուսակցական անհատներ, ովքեր երևակայությունների մեջ են ապրում, թե իրենք Հայաստանին անկախություն բերեցին, հաղթանակ բերեցին, պատմություն կերտեցին: Բայց ես նաև ուրախ եմ, որ կուսակցությունները չեն կայանում, որովհետև դրանք պառակտման, ոչ թե միավորման գործիքներ են: Մեր խնդիրը ազգային նպատակի շուրջ միավորվելն է: Նրանցից մեկն այսօր ազգային նպատակ հետապնդո՞ւմ է, այսօրվա հայությունն ո՞ւր է գնում, ինչի՞ է ուզում հասնել ու ի՞նչ ճանապարհով:
-Երբ ընթերցում ենք կուսակցությունների ծրագրերը, պարզվում է՝ հրաշալի մտքեր, գաղափարներ կան: Գուցե չե՞ն կարողանում իրենց գրածը կյանքի կոչել:
- Գրել են, բայց դա իրականացնել, որպես առանձին կուսակցություն, հնարավոր չէ: Մենք կարող ենք առաջացած խնդիրները լուծել ազգովին: Այս առումով էլեկտրաէներգիայի թանկացման դեմ պայքարող երիտասարդների շարժումը ողջունելի է, որովհետև այնտեղ շերտերի, խմբերի, քաղաքական ուղղությունների տարանջատում չկար:

«ՀԱՅԱՍՏԱՆՈՒՄ ԷԼԵԿՏՐԱԷՆԵՐԳԻԱՅԻ ՍԱԿԱԳԻՆ ԲԱՐՁՐԱՑՆԵԼՆ ԱՄՈԹ Է»

-Ի՞նչ եք կարծում, Հայաստանում հնարավո՞ր է սոցիալական խնդիրները լուծել հենց սոցիալական դաշտում` առանց քաղաքական հարթություն տեղափոխելու: Ի վերջո բոլոր հարցերի «բանալին» քաղաքականության մեջ չէ:
-Սոցիալական քաղաքականությունը բոլոր երկրների գործունեության կարևոր հատվածն է, և այս շարժումը նույնպես քաղաքական էր: Ինչ վերաբերում է սակագնին, մեկ անգամ չէ, որ ասել եմ` Հայաստանում էլեկտրաէներգիայի սակագին բարձրացնելն ամոթ է: ՀԷՑ-ը պիտի բացառեր գողությունները, փնթիությունները և սակագինը իջեցնելու առաջարկ ներկայացներ: Դրա հնարավորությունը կա:
-Բացեք փակագծերը. ինչպե՞ս է դա հնարավոր:
-ՀԷՑ-ն իր ներկայացրած առաջարկների մեջ պահանջում է նաև բարձրացնել բնական կորուստների չափը: Սա տարօրինակ է: Տեխնիկական միջոցներն արագընթաց զարգանում են և ներդրվում են նաև էներգետիկ ոլորտ, խիստ ծախսատար ներքին գործառույթները ավտոմատացվում են: Պետք է բնական և «անբնական» կորուստներն ամեն տարի կրճատվեն, ոչ թե բարձրանան: Այսինքն, ակնհայտ է փնթիություն, անպատասխանատվություն իրենց աշխատանքի նկատմամբ: 95-ին չէի հավատում, որ Հայաստանում երբևէ հնարավոր է էլեկտրաէներգիայի վճարները հավաքել, որովհետև ամբողջ երկիրն օգտագործում էր էներգիա, ու գրեթե ոչ մեկը չէր վճարում, հրաժարվում էին վճարելուց: Մարդիկ էլ խղճով էին մոտենում, գնում, տեսնում էին աշխատանք, եկամուտ չունեն, որտեղի՞ց պիտի վճարեն, իսկ առանց էլեկտրաէներգիայի ընտանիքը չէր կարող ապրել: Կուտակվել էր հսկայական պարտք: Եվ նույնիսկ այդ պայմաններում, 99-ին կառավարությունը պատրաստվում էր իջեցնելու սակագինը մինչև 12 դրամ: Բայց այսօր ինքս, որպես սպառող, գիտեմ, որ մի օր ուշացնում եմ վճարումը, հաջորդ օրը զանգում են, երրորդ օրը գալիս են, չորրորդ օրն անջատում: Բոլորը վճարում են: Այդ ինչպես եղավ, որ կորուստներն ավելացան: Ստացվում է, աշխատանքը վատ է կազմակերպված ու ներքին գողություն է եղել:
-Տեղեկություն եղավ, որ կան «հատուկ» մարդիկ, ովքեր հսկայական ծավալի էլեկտրաէներգիա են ծախսում, բայց չեն վճարում: Դա հավանակա՞ն եք համարում:
-«Հատուկ» մարդիկ միայն պաշտոնյաները կարող են լինել: Չեմ բացառում, որ կլինեն այնպիսիք, ովքեր մոռացել են, թե էլեկտրաէներգիայի համար երբ են վճարել: Բայց սա էլ այդ կորուստների մեջ մեծ կշիռ չի կազմում: Կորուստներն ուրիշ տեղ են, և այդ տեղը հայտնի է, պիտի դրանց ճանապարհները փակել: Տարօրինակ է նաև այն, որ սակագնի բարձրացման պահանջով դիմել է վերավաճառողը, ոչ թե արտադրողը:
-Որոշեցին աուդիտ անել, դա կտա՞ հարցերի պատասխան:
-Եթե անկողմնակալ աուդիտ լինի, իհարկե կբացահայտի շատ թերացումներ:
-Մի քանի տարի առաջ էլ է եղել, ի՞նչ է փոխվել:
-Չգիտեմ՝ երբ է եղել, ով է արել, միգուցե ձևական են արել: Չի կարող, որ սպառողը մեծածախ 18 դրամով գնի, վաճառի 43 դրամով և պարտքեր կուտակի: Սա առևտրի բոլոր կանոններին դեմ է, նույնիսկ հսկայական ցանցի պահպանման պարագայում:
-Այդուհանդերձ, իրավիճակի հանգուցալուծման նախագահի որոշումը ճի՞շտ է:
-Եթե իշխանությունը ՀԷՑ-ի տնտեսական, ֆինանսական, կազմակերպական վիճակի մասին բավարար ինֆորմացիա չի ունեցել, ապա իհարկե ճիշտ է: Իսկ եթե արդյունքում հաստատվի իմ նշած պատճառը, ապա իշխանությունը ճիշտ կանի, եթե ազգայնացնի ՀԷՑ-ը:
-Հակառուսական տրամադրությունների՞ց վախեցան, որ կտրուկ գործողությունների չգնացին:
-Չեմ կարծում: Բնականաբար Ռուսաստանը պիտի արձագանքեր այս ամենին, քանի որ ընկերությունը ռուսական է: Բայց իշխանությունը չէր կարող չարձագանքել, քանի որ բազմաքանակ երիտասարդություն էր հավաքված ու պատասխանի էր սպասում:

«ՇԱՐԺՈՒՄԸ ԿԱՐՈՂ Է ՔԱՂԱՔԱԿԱՆ ՊԱՅՔԱՐԻ ՎԵՐԱԾՎԵԼ, ԵԹԵ ԻՇԽԱՆՈՒԹՅՈՒՆԸ ՍԽԱԼ
ՊԱՀՎԱԾՔ ՈՐԴԵԳՐԻ»

-Ի վերջո, ի՞նչ տեղի ունեցավ Բաղրամյան պողոտայում, ինչո՞ւ շարժումը պառակտվեց ու ինչո՞ւ գնաց մարման ճանապարհով:
- Ճիշտ չէ ասել, թե մարել է, կարծում եմ, շարունակություն ունենալու է:
-Շարունակվելու է քաղաքական հարթությունո՞ւմ:
-Դա պայմանավորված է միայն իշխանության գործողություններով: Կարող է երիտասարդական այդ շարժումը պահել միայն սոցիալական բողոքի դաշտում և կարող է սխալ պահվածքով դրանք դարձնել հակաիշխանական:
-Դուք ակնարկում եք վերահսկվող շարժման մասին: Եթե իշխանություններն են որոշում բողոքավորների բողոքի ուղղվածությունը, ուրեմն իշխանությունից թելադրված շարժում է:
-Իշխանությունը իրավասու և պարտավոր է վերահսկել հասարակության բողոքի ցանկացած շարժում: Եթե ասում են` մեր պահանջները սոցիալական քաղաքականության դաշտում են, ու դրանք բավարարելու պարագայում մենք մեր առաքելությունը ավարտված կհամարենք, իշխանությունները պետք է պատասխանեն այդ պահանջներին: Եթե լուծում չի տալիս այդ պահանջներին, շարժումը աստիճանաբար կարող է վերածվել քաղաքական պայքարի: Սա վերաբերում է սոցիալական ցանկացած խնդրի: Ի միջի այլոց, ղարաբաղյան շարժումը Հայաստանում սկսվեց էկոլոգիական շարժումից: Պատմությունը մոռանալ պետք չէ: Այս շարժումն էլ կարող է դառնալ հակաիշխանական, եթե իշխանությունը սոցիալական վիճակի բարելավման քայլեր չանի: Նոր սերունդ է առաջացել: Հին մեթոդներով նոր սերնդի գործելը աստիճանաբար դառնալու է անհնար: Վստահ եմ՝ կգա ժամանակը, և Վազգեն Սարգսյանի հնչեցրած կանխատեսումը իրականություն կդառնա. «Այս երկիրը բառերով սիրվող երկիր չէ, նաև հեռադիտակով դիտվող երկիր չէ, քարի հետևում քար կա, մշուշի հետևում` մշուշ: Այս երկրի սահմանները գծվում են արյամբ և ամրանում քրտինքով...Վստահ եմ, որ 21-րդ դարասկզբին ձևավորվելու է հայի մի տեսակ, որն իր ազգային գաղափարախոսության կրողն է, լինելու է զերծ թերարժեքության մտավախությունից, համարձակ, լիասիրտ, թիկունքին` արժանապատիվ պատմություն, առջևում` տարածություն»:

«ԱՄԵՐԻԿՅԱՆ ՎԱՐՉԱԿԱՐԳԸ ԽՆԴԻՐԸ ԴՐԵԼ Է ՎԱՂՈՒՑ»

-Շարժման մի հատվածը Ազատության հրապարակում այսօր արդեն քաղաքական կոչեր է հնչեցնում: Այս ընթացքն ինչպե՞ս եք գնահատում:
-Առաջին օրերի տպավորությունը նույնանում էր կիևյան Մայդանի, Կահիրեի, Թիֆլիսի Դամասկոսի շարժումների հետ: Նմանությունը շատ մեծ էր: Հետո տղաները կարողացան ճշտել իրենց կեցվածքը և ներկայանալ զուտ հայաստանյան պահանջով` ազգային կեցվածքով, որն արդեն Մայդանից հեռու է: Բայց կա խոշոր երկրների առաջադրած խնդիր. նվազագույնը՝ թուլացնել, առավելագույնը՝ քանդել հայ-ռուսական դաշինքը: Ամերիկյան վարչակարգն այդ խնդիրը դրել է վաղուց, ներդրումներ է արել, մարդիկ է պատրաստել, սրան-նրան տանելով, հյուրասիրելով, դասախոսություններ կարդալով, մարդկանց «գույնը» փոխելով և այլն: Եթե այդ երկիրը խնդիր դրել է, մինչև վերջ հետևելու է դրան, որքան էլ այն անարդար լինի: Հետամուտ են լինելու, մինչև հանգեցնեն ողբերգական զարգացումների, ինչպես ամենուր:
-Մեր դիմադրողականությունը կհերիքի՞, որ այդ սպառնալիքի դեմն առնենք:
-Իմ հույսը համահայկական իմաստնության վրա է: Որևէ հայ չի համարձակվի ասել, թե ինքն ավելի խելացի ու հայրենասեր է, քան Թումանյանը: Ահա այդ իմաստունը շատ հետաքրքիր բան է ասել. «Հայկական հարցը վայրենի կոտորածների և կեղեքումների հարց է, հալածանքների ու գաղթականությունների հարց է: Այն գերազանցապես ֆիզիկական գոյության խնդիր է: Եվ նրա հաջողությունը միշտ կախված է եղել Ռուսաստանի հաջողությունից: Ով վեր է կացել Ռուսաստանի հաջողության դեմ, վեր է կացել Հայկական հարցի հաջողության դեմ, և ով Ռուսաստանի դեմ պաշտպանել է Տաճկաստանին, նա մեղսակից է տաճկական գազանություններին ու հայկական սարսափներին: Նա պատասխանատու է հայ ժողովրդի ծով արյան ու մարդկության պատմության առաջ»:
-ՈՒզում եք ասել՝ մեր փրկությունը Ռուսաստա՞նն է:
-«Փրկություն» պետք չէ ասել: Ժամանակակից աշխարհում բոլոր մեծ ու փոքր երկրները կարիք ունեն դաշնակիցների: Չինաստանի նման հսկան ստեղծեց ՇՀԿ-ն: ԱՄՆ-ն ստեղծեց ՆԱՏՕ-ն, եթե մենակ մնացած լիներ, չէր ունենա այսօրվա ուժը: Բազմաթիվ կառույցներ են ստեղծված հենց հզորների կողմից: Իսկ Հայաստանն այնպիսի աշխարհագրական դիրքում է, որ դաշնակից չունենալը անթույլատրելի է: Կա թիվ մեկ խնդիր` ազգային անվտանգությունը: Բայց այս ամենը չի նշանակում, որ դաշնակիցը քեզ պետք է պաշտպանի, մենք ինքներս պիտի մեզ պաշտպանենք:
-Արևմտամետները կհակադարձեն, որ եթե Եվրամիությունը լիներ մեր ապագան, Եվրոպան, ՆԱՏՕ-ն իրենց խաղաղապահ ուժերով կաջակցեին մեզ:
-ՆԱՏՕ-ն նույն Թուրքիան է, մի՞թե Թուրքիայից դեռ կուշտ չենք: Մի անգամ 97-ին քիչ էր մնացել, որ թուրքական խաղաղապահ ուժերը (այն ժամանակ դրանք կոչվում էին միջազգային ուժեր) Թուրքիայից Գյումրիով մտնեին, հասնեին Կիրովաբադ, տեղակայվեին այնտեղ՝ ղարաբաղյան խնդիրը լուծելու, իսկ Լաչինի միջանցքը վեցկիլոմետրանոց մի ճանապարհ թողնելու համար: Փորձեցին դա անել: Հիմա այդ տաճկամետները Թումանյան չգիտեն, կամ էլ իրենց ավելի խելացի են համարում, ցեղասպանությունը անցած-գնացած են համարում: Իսկ հայերի ջարդը Ադրբեջանում, 22 տարի Հայաստանի շրջափակումը նո՞ւյնպես անցած-գնացած են համարում, չե՞ն տեսնում, թե Վրաստանից այսօր ինչ է մնացել, որտեղ Թուրքիան և Արևմուտքը արդեն մտել են, ինչ է կատարվում Սիրիայում հայերի և քրիստոնյաների հետ: Մենք հրաշքով ենք փրկվել ոչնչացումից 98-ին: Հիմա Հայաստանը չէր լինի, եթե այդ ծրագիրն իրագործվեր: Իսկ ո՞վ ասաց, որ Ղարաբաղից հետո Ադրբեջանը հանգստանալու է: Նրա տեղը ով էլ լիներ, չէր հանգստանա:
Հիմա մենք պետք է որոշենք՝ մեր ազգային ավանդական կենսակերպին դե՞մ ենք ու գնում ենք ապազգային, հակաավանդական հարաբերություններով ապրող Արևմո՞ւտք: Բոլորն այս հարցերին պիտի հստակ պատասխան տան, հետո նոր մտնեն քաղաքականություն, քննարկեն ռուսական, ամերիկյան կողմնորոշումը:
-Փաստորեն Հայաստանը պետք է միավեկտոր քաղաքականություն վարի, իսկ դա արդյո՞ք լճացում չի բերի:
-Այդ վեկտորները այսօր էլ շատ են: Բազմաթիվ երկրների հետ այսօր ունենք լուրջ հարաբերություններ: Հրապարակում է դաշնակից Ռուսաստանից հրաժարվելու և ողջ աշխարհը պղծելու նպատակ հետապնդող Արևմուտքի հետ դաշնակցելու խնդիր: Նման քայլ կարող է անել միայն ազգի թշնամին: Մեզ պետք է ընդամենը համախմբվել, հասարակության միջից հանել անվստահությունը, հաստատել արդարություն և լուծել երկրի անվտագության ապահովման, տնտեսական կտրուկ զարգացման և առողջ ազգային ինքնության պահպանման խնդիրները:
-Գործող իշխանություններն ի վիճակի՞ են այդ ճանապարհով գնալու:
-Միանշանակ` այո: Բայց չեմ տեսնում, որ այդ ճանապարհով են գնում:
-Ինչի՞ց պետք է հրաժարվեն:
-Անաշխատ եկամտից ու այն ամենից, ինչն իրենց չի պատկանում:

Զրույցը` Ռուզան ԽԱՉԱՏՐՅԱՆԻ

Հեղինակի նյութեր

• Ժողովրդի վրա կրակելու հրահանգն արդեն ուժի մեջ է
• Անդրանիկ Քոչարյանի ինքնախոստովանությունը
• «Նիկոլն ու իր ընտանիքը Հայաստանում ապրելու իրավունք չունեն»
• Զուր մի ջանացեք
• Չեն կարողանում ԿԳՍՄ փոխնախարար գտնել
• Հանուն Ռուսաստանի հետ միութենական միավորման նոր շարժում հիմնադրվեց
• Այս իշխանությունն իր ստվերից էլ է վախենում
• Փաշինյանի դեմ պայքարելու համար գոնե մի փոքր Նիկոլ պիտի լինել
• Մեզ պե՞տք է ԵԱՀԿ Մինսկի խումբը, թե՞ ոչ
• «Հայաստանի Նավալնին Նիկոլ Փաշինյանն է, որը եկավ իշխանության ու քանդեց մեր երկիրը»
• Տիգրան Ուրիխանյանը Հայաստանի փրկությունը տեսնում է ՌԴ-ի հետ նոր միութենական միավորման ձևավորման մեջ
• Հայաստանի ողջ հպարտությունն ու թշվառությունն ամփոփված մեկ օրում
• Սերմացու գողացող մկների և թուխս գողացող աղվեսների ժամանակը
• Ինչու էր Փաշինյանը վեց ամիս աղերսում
• Փաշինյանն էլ է զարմացած
• Ընդդիմության հարցերով թիվ մեկ «փորձագետը»
• Նիկոլ Փաշինյանին ոչ թե ողջերն են պատժելու, հալածելու, այլ անմահացածները
• «Գոմի» հարցի լուծումը կենսական անհրաժեշտություն է
• Առանց փամփուշտների ու ԱԹՍ-ների Ադրբեջանն այսօր շռնդալից հաղթանակներ է տանում Հայաստանի դեմ
• Խորհրդարանական ընդդիմությունը լեգիտիմացրեց Փաշինյանի պաշտոնավարումը

Մեկնաբանություններ