«Արտաքին քաղաքականության ոլորտում Սերժ Սարգսյանի գործողությունները բավականին հետաքրքիր են»

1998-ին նախագահի արտաքին հարաբերությունների գծով խորհրդական Արամ Գասպարի Սարգսյանի գլխավորությամբ վերլուծաբանների խումբը մշակում է «Մետաքսի ճանապարհի» կառուցման, այսպես ասած, «սխեման», որի մեկնարկը, սակայն, անհասկանալի պատճառներով այդպես էլ չի տրվում: «Իրատեսի» հետ զրույցում ՀԴԿ ղեկավար ԱՐԱՄ ՍԱՐԳՍՅԱՆԸ անկախության տարիների որոշ իրողությունների վրա լույս սփռեց` պարզաբանելով, թե ինչ է կատարվել, ինչպես նաև անդրադարձավ Հայաստանի այսօրվա տնտեսական ու քաղաքական իրավիճակին:

-Մենք փորձում էինք Հայաստանը դարձնել տարանցիկ երկիր և դիտարկում էինք, թե դրա իրագործման համար ինչ հնարավորություններ ունեինք- պատմեց պարոն Սարգսյանը:- Նախ ունեինք երկաթգիծ, որը մինչև Պարսից ծոց էր հասնելու, որին զուգահեռ պետք է ավտոճանապարհ լիներ: Սա, բնականաբար, մեծ ֆինանսական միջոցներ էր պահանջում: Անհրաժեշտ էր Աբխազիայի ճանապարհը բացել, Նախիջևանի հատվածը վերականգնել կամ կառուցել Մեղրիով դեպի Թեհրան գնացող երկաթգիծ: Այս ամենը նախորդում էր Բաքվում կայացած «ՏՐԱՍԵԿԱ»-ի կոնֆերանսին: Երբ այս ծրագիրն այն ժամանակվա վարչապետ Արմեն Դարբինյանը ներկայացրեց այնտեղ, «ՏՐԱՍԵԿԱ» ծրագրի հանդեպ հետաքրքրությունը կորավ: Մեր ծրագրի հանդեպ համարյա բոլոր եվրոպական երկրների դեսպանների շահագրգռությունը մեծ էր: Մեկ ամսվա ընթացքում իրենց խնդրանքով ընդունել և այս ծրագիրը ներկայացրել եմ Չինաստանի, ԱՄՆ-ի, Ռուսաստանի, Իրանի դեսպաններին: Միակ մարդը, որ դիտարկում ներկայացրեց, Մեծ Բրիտանիայի դեսպանն էր: Ժպիտով հարցրեց. «Չէի՞ք համաձայնի, որ այս երկաթգիծն անցներ Ստամբուլով, ոչ թե Աբխազիայով»: Ես էլ ժպիտով պատասխանեցի. «Կհամաձայնեինք, եթե Աբխազիայի ճանապարհը ևս աշխատեր»: Պարզ ասացի, որ այդ դեպքում կհայտնվենք ուղիղ թուրքական պարկի մեջ, այսինքն՝ մի կողմից Թուրքիան կարող է մեզ շրջափակման մեջ պահել, մյուս կողմից էլ` Ադրբեջանը: Ահա այս ծրագրի նախապատմությունը:
-Ինչո՞ւ կյանքի չկոչվեց այդ ծրագիրը:
-Ցավոք, հայկական կողմը հետևողական չեղավ, և դա մինչ այսօր մնաց որպես նախագիծ: Դա կարող էր Մետաքսի մեծ ճանապարհի հիմնարար հատվածը դառնալ: Բայց այս հնարավորությունը մենք բաց թողեցինք: Սա կարող էր մեր երկիրը տնտեսապես զարգացնելու մեծ դաշտ բացել: Միանգամից մի մեծ քայլ էր արվում, դառնալով տարբեր բեռների համար տարանցիկ երկիր, միլիոնավոր դոլարներ էին մտնելու մեր տնտեսություն: Ստեղծվելու էին նոր աշխատատեղեր, նոր ձեռնարկություններ և այլն: Սա միանգամից զարթոնք էր, տնտեսությանը վերելք տանելու հնարավորություն: Թե ինչու այս հրաշալի ծրագիրը չիրականացվեց, պիտի հարցնել այն ժամանակվա ղեկավարին (այդ տարիներին երկիրը ղեկավարում էր Ռոբերտ Քոչարյանը-Ռ. Խ.), այսօրվա ղեկավարությանն էլ պիտի հարցնել, թե ինչու այս գործընթացը չեն արագացնում: Հերիք չէ սա չկառուցվեց, մենք ունեցանք նաև մեծ կորուստ: Դրա փոխարեն Ադրբեջանը կառուցեց Կարս-Ախալքալաք-Թբիլիսի-Բաքու երկաթգիծը:
-Վերջերս Սերժ Սարգսյանի՝ Չինաստան կատարած այցից հետո վերստին շրջանառության մեջ դրվեց «Մետաքսի ճանապարհի» կառուցման գաղափարը: Այս առնչությամբ Ձեր դիտարկումը:
-Արտաքին քաղաքականության ոլորտում Սերժ Սարգսյանի գործողությունները բավականին հետաքրքիր են: Եթե Ռուսաստան-Չինաստան հարաբերությունները զուգահեռ զարգանան, միայն պետք է ուրախանալ: Այն, ինչ պայմանավորվել են Չինաստանի հետ, սկսեն իրականացնել արագ, օպերատիվ, միայն մեր օգուտն է: Մերոնք որքան լուրջ գործընկերներ են այս հարցում, կախված է նրանից, թե հայկական կողմից ով կիրականացնի այդ ծրագիրը: ՈՒզում եմ հավատալ, որ դա կիրագործվի, որովհետև Չինաստանը շատ է ցանկանում այդ ճանապարհի վերաձևված կառուցումը: Մենք փոքր, բայց շատ կարևոր օղակ ենք: Այս հանգամանքը ինքներս շատ անգամ չենք գնահատում: Պետք է նախաձեռնող լինենք ու մեր ծրագիրը ներկայացնենք, ոչ թե նստենք, տեսնենք, թե ինչ են մեզ հրամցնում:
-Անցնելով այսօրվա տնտեսական քաղաքականությանը, ի՞նչ նկատառումներ ունեք, այս տեմպերով ո՞ւր ենք գնալու: Այդ ամենին գումարվեց էլեկտրաէներգիայի սակագնի բարձրացումը, սա ի՞նչ կբերի տնտեսության «գլխին»:
-Տնտեսության զարգացումը Հայաստանի միակ փրկությունն է, որպեսզի չջլատվենք, չամայանա մեր պետությունը: Մեզ գործողությունների համալիր ծրագիր է պետք: Եթե տնտեսության զարգացման համար ներդրումներ են պետք, ու դրանք չեն գալիս, պիտի իշխանությունները նախ պարզեն դրա պատճառը: Մի օրինակ վերևում ես նշեցի. եթե ապահովեինք տարանցիկ ճանապարհ, ներդրումներ կլինեին: Հիմա դա չկա, ի՞նչ կարող ենք ներդրողներին առաջարկել: Վերջիններիս պետք է վստահելի տնտեսական, ֆինանսական, իրավական դաշտ: Այսօր այդ գործոններից ոչ մեկը չկա, ու պարզ է, որ ներդրողները չեն գա:
Ինչ վերաբերում է էլեկտրաէներգիայի սակագնի բարձրացմանը, սա առաջին դեպքը չէ, մինչ այդ գազի, դիզվառելիքի գինն է բարձրացել, ջրի և այլն: Այսինքն, ժողովուրդը միշտ այս ճնշման տակ է: Էլեկտրաէներգիայի սակագնի բարձրացման լսումների ժամանակ ես հայտարարեցի, որ ժողովրդին ընդհանրապես չեն հետաքրքրում ձեր վերլուծությունները, թե ով էր մեղավոր, ինչու էր մեղավոր, որտեղից է գոյացել այդ պարտքը: Ժողովուրդը ձեզ կառավարումն է վստահել, բարի եղեք համապատասխան պայմաններ ստեղծել: Այս թանկացումը շղթայական բարձրացում է բերելու: Երբ ասում են, որ անապահով խավերին պետք է փոխհատուցեն, բայց ի՞նչը պիտի փոխհատուցեն: Ենթադրենք, յոթ դրամ տվեցիք, բա էն մնացած թանկացումների համար ո՞վ է տալու: Սրա պատճառով ընտանիքը, որ ամիսը մեկ կիլոգրամ միս էր գնում, դա էլ չի կարող անել, եթե երեխային պիտի մրգով ապահովեր, չի կարողանալու: Մարդկանց կյանքի որակն է ընկնելու: Թերսնման պատճառով էլ առողջական խնդիրներ են առաջանում: Կուշտը սովածին չի հասկանա: Տնտեսության ռազմավարական ծրագիր Հայաստանը չունի: Մտավորականների խորհրդի անունից դիմել ենք վարչապետին` հորդորելով հանրության առջև հաշվետվություն ներկայացնել ու ասել` ինչ եք արել ու հատկապես ինչ եք անելու: Ժողովրդին հույս տվեք, որ նա ճամպրուկները հավաքած՝ երկրից չհեռանա։
-Իշխանությունները երկիրը լավ չեն ղեկավարում, իսկ որտե՞ղ է ընդդիմությունը:
-Մենք սովորեցինք, որ ընդդիմությունը հիմնականում խորհրդարանական ուժերն են: Ընդդիմությունը ժողովուրդն է, որն իր պահանջներն ունի: Այս համակարգում ոչ մեկի բողոքն իրական արդյունք չի տալիս: Չունենք գաղափարական մրցակցություն, ունենք ընդամենը քսակների մրցակցություն: 90-ականներից սկսած տասնյակ անգամ համախմբեցինք ժողովրդին: Հիմա, որպես ընդդիմադիր քաղաքական գործիչ, արդեն վախենում եմ մասսայական միջոցառումներից, որովհետև դրանք ավարտվում են ժողովրդի հուսախաբությամբ և «ճամպրուկային» տրամադրությամբ:
-Ո՞րն է ելքը: Ընդդիմությունը ո՞ր ճանապարհով պետք է գնա:
-Նախ իշխանության մեջ եղած մարդիկ չպետք է հայտարարեն, թե մենք դեռ երկար ենք իշխելու: Էս ի՞նչ հայտարարություններ են: Բա՞ն եք գտել գլուխ գովելու: Ինչո՞վ եք հպարտանում, ո՞ր հաջողություններով: Եթե պետությունից վերջին յոթ-ութ տարիներին շուրջ կես միլիոն մարդ է հեռացել, ինչո՞վ եք գլուխ գովում: Լավ, ենթադրենք ժողովրդին տասը կամ հինգ հազարով կաշառեցիք, մի փուլ էլ նստեցիք, հետո՞, որն է ձեր նպատակը:
-Որոշ ընդդիմադիրներ պնդում են, որ իշխանափոխության «փողոցային» պայքարի ձևն իրեն սպառել է, Դուք ի՞նչ եք կարծում:
-Ես դրա հետ և՛ համամիտ եմ, և՛ ոչ: Կգա մի պահ, որ դա ոչ քաղաքական ուժերի, ոչ էլ իշխանությունների կամքից կախված չի լինի: Երբ ժողովուրդը բողոքի մեծ ալիք բարձրացնի, ոչ մեկը դրա դեմը չի կարող առնել: Այդպիսի բան կարող է լինել, ինչքա՞ն կարելի է այս ամենը հանդուրժել: Մարդիկ մշտապես սթրեսային վիճակում են: Էս ժողովրդի գլխին ինչ տուրք ասես չեն հնարել: Ինչքա՞ն կարող է դիմանալ: Այս պահին փողոցային պայքարի ձևերը լոկալ բնույթ են կրում: Որքան էլ այդ երիտասարդները պնդեն, թե իրենք ապաքաղաքական են, կգա ժամանակ, որ կհասկանան` իրենց խնդիրը քաղաքական է: Կարծում եմ, կգա նաև ժամանակը, երբ գաղափարական հենքի վրա քաղաքական ուժերը, ՀԿ-ները կմիավորվեն և ժողովրդի մեջ վստահություն կունենան, ինչն ամենաբարդն է այսօր:
-Ընդդիմադիր դաշտում աշխատելու երկար տարիների փորձ ունեք, ի՞նչն է խանգարել ընդդիմադիրներին հաջողության հասնելու:
-Տեսեք` 96-ին մենք ամեն ինչ ճիշտ էինք արել և փաստացի հաղթել էինք: Մի սխալ քայլ, որը երազում էր այդ օրվա իշխանությունը, որ անեինք, ԱԺ-ի շենքի վրա գնալն էր: 2003-ին, երբ հարյուրհազարանոց հանրահավաք էր, ու իշխանությանը կարելի էր ստիպել-գնալ իրական գործողությունների, չարվեց: Էլի մի քայլ: Այս ամենում կարևոր է, թե ով ինչ պատասխանատվություն է իր վրա վերցնում:
- Ընդդիմության առաջնորդի խնդի՞րն եք ակնարկում:
- Այո: Պատմության գնահատման հարց է: Բայց միշտ մի քայլ խանգարել է: 2008-ի մարտի 1-ին, եթե այդ պահի ընդդիմությունը սխալներ չաներ, փոփոխություններ հնարավոր էին: Ամենամեծ փոփոխությունն այն կլիներ, որ մյուս բոլոր իշխանությունները ստիպված կլինեին հաշվի նստել ընդդիմության հետ: Երբ Սերժ Սարգսյանը նոր էր ընտրվել նախագահ, շատ լավ օրինակի հիմք դրեց՝ խորհրդակցություններ կուսակցությունների հետ: Մենք երեք անգամ կարևոր հարցերի շուրջ մասնակցել ենք քննարկումներին: Ինքն ունի լսելու հատկություն, երեք անգամ էլ լսել ու վերցրել է այն, ինչ ճիշտ է:

Զրույցը`
Ռուզան ԽԱՉԱՏՐՅԱՆԻ

Հեղինակի նյութեր

• Ժողովրդի վրա կրակելու հրահանգն արդեն ուժի մեջ է
• Անդրանիկ Քոչարյանի ինքնախոստովանությունը
• «Նիկոլն ու իր ընտանիքը Հայաստանում ապրելու իրավունք չունեն»
• Զուր մի ջանացեք
• Չեն կարողանում ԿԳՍՄ փոխնախարար գտնել
• Հանուն Ռուսաստանի հետ միութենական միավորման նոր շարժում հիմնադրվեց
• Այս իշխանությունն իր ստվերից էլ է վախենում
• Փաշինյանի դեմ պայքարելու համար գոնե մի փոքր Նիկոլ պիտի լինել
• Մեզ պե՞տք է ԵԱՀԿ Մինսկի խումբը, թե՞ ոչ
• «Հայաստանի Նավալնին Նիկոլ Փաշինյանն է, որը եկավ իշխանության ու քանդեց մեր երկիրը»
• Տիգրան Ուրիխանյանը Հայաստանի փրկությունը տեսնում է ՌԴ-ի հետ նոր միութենական միավորման ձևավորման մեջ
• Հայաստանի ողջ հպարտությունն ու թշվառությունն ամփոփված մեկ օրում
• Սերմացու գողացող մկների և թուխս գողացող աղվեսների ժամանակը
• Ինչու էր Փաշինյանը վեց ամիս աղերսում
• Փաշինյանն էլ է զարմացած
• Ընդդիմության հարցերով թիվ մեկ «փորձագետը»
• Նիկոլ Փաշինյանին ոչ թե ողջերն են պատժելու, հալածելու, այլ անմահացածները
• «Գոմի» հարցի լուծումը կենսական անհրաժեշտություն է
• Առանց փամփուշտների ու ԱԹՍ-ների Ադրբեջանն այսօր շռնդալից հաղթանակներ է տանում Հայաստանի դեմ
• Խորհրդարանական ընդդիմությունը լեգիտիմացրեց Փաշինյանի պաշտոնավարումը

Մեկնաբանություններ