«Անկեղծ խոսակցության ժամանակ կարող են կոտրվել կարծրատիպերը»

«Իրատես de facto»-ի հյուրն է ԱԺ ՀՀԿ խմբակցության պատգամավոր ՍԱՄՎԵԼ ՆԻԿՈՅԱՆԸ:

-Ձեր կարծիքով՝ ի՞նչ է կատարվում քաղաքական դաշտում, վերաֆորմատավորո՞ւմ:
-Քաղաքական դաշտի գործընթացներին ամբողջական գնահատական տալն այս պահին ճիշտ չէ, կան բազմաթիվ հարցականներ, որոնց պատասխանները վեց ամսում թերևս կստանանք: Կարծում եմ՝ քաղաքական ուժերը կվերաիմաստավորեն իրենց քաղաքականությունը և ըստ այդմ՝ կարող են նոր ֆորմատներ առաջանալ: Քաղաքական դաշտը երբեք էլ քարացած չի եղել, պարբերաբար ձևավորվել են դաշինքներ ու կոալիցիաներ, քանդվել են, նորից են ձևավորվել, ու այդպես համարյա միշտ: Դա չընդհատվող գործընթաց է, որի վերջնական տեսքը կես տարուց կերևա:
-Ո՞րն է գործընթացի տրամաբանությունը, ո՞րն է վերջնանպատակը:
-Տրամաբանությունը տանում է դեպի խորհրդարանական ընտրություններ, արդեն յուրաքանչյուր քաղաքական ուժ, որ մինչ այդ կարող էր այլ խնդիրներ իր առաջ դնել, որևէ վերադասավորման, դաշինքի ու ձևաչափի գնալիս հաշվարկն անելու է խորհրդարանական ընտրությունները:
-ԲՀԿ-1-ից ԲՀԿ-2-ին անցումը քաղաքական դաշտի վրա ի՞նչ ազդեցություն ունեցավ:
-Ես չեմ կարծում, թե ԲՀԿ 1-ից անցել ենք ԲՀԿ 2-ին, դեռ կարող ենք ունենալ ԲՀԿ-3, ԲՀԿ-4, ԲՀԿ-5, հայտնի չէ՝ գործընթացներն ի՞նչ ուղղությամբ կգնան ու որտեղ կանգ կառնեն: Բոլոր դեպքերում՝ քաղաքական երկրորդ ուժի հետ կատարվածը քաղաքական դաշտի վրա չէր կարող չներգործել և ներգործել է ողջ գործընթացի վրա: Ինչպիսի՞ն կլինի արդյունքը, ես չեմ կարող ասել: Ոչ ոք չի կարող ասել՝ ԲՀԿ-ն ամբողջությամբ որպես քաղաքական կառույց այլ քաղաքականությո՞ւն կորդեգրի, թե՞ կլինեն տարբեր խմբեր՝ ինտեգրացիոն տարբեր կողմնորոշումներով: Խմբակցության ներսում, եթե նկատել եք, արդեն կան տարբեր խմբեր, ու հայտնի չէ, թե ևս քանի խմբեր կլինեն ու ինչ սկզբունքով կգործեն:
-Րաֆֆի Հովհաննիսյանն առաջինն ասաց, որ ոչիշխանական եռյակն այլևս չկա, խաչ քաշե՞նք եռյակի վրա:
-Կյանքը ցույց տվեց, որ եթե համախմբումը կատարվում է ընդդեմ գաղափարով, չի կարող երկար կյանք ունենալ: Եթե բոլորը հավաքվել են մեկ անձի շուրջ և ուզում են նրա ձեռքով իրենց համար կրակից շագանակներ հանել ու հաշվարկում են, որ դրանից հետո գալու է իրենց ժամանակը, իհարկե, վերջը սա էր լինելու: Չի լինում այդպես: Փաստացի ՀՀԿ խորհրդի նիստից հետո որևէ մեկը հրապարակային, ինքնաբուխ, ինքնակամ չպաշտպանեց Գագիկ Ծառուկյանին:
-Դա չի՞ նշանակում, որ եռյակը շատ վաղուց չկար:
-Ես դա ժամանակավոր խմբավորում եմ համարել, երբեք չեմ ընդունել քաղաքական միավոր, որ միասնական քաղաքականություն է վարում, ճանապարհ է անցնելու ու արդյունք է ունենալու:
-Իսկ 12 արդեն խորապես մոռացված կետե՞րը:
-Եռյակի քաղաքական ուժերին առանձին-առանձին ես լուրջ եմ վերաբերվել, բայց միասնական օրակարգը, որ փորձում էին սահմանել, երբեք լուրջ չեմ ընդունել: Չեն կարող ինտեգրացիոն գործընթացների վերաբերյալ տարբեր տեսակետներ ունեցող քաղաքական ուժերը մի տեղում հայտնվել ու նույն խնդիրը լուծել: Չի կարող նույն հանրահավաքում մեկը հանդես գալ ԵԱՏՄ-ին աջակից ու հայտարարել, որ անդամակցությունը ԵԱՏՄ-ին արդեն կայացած փաստ է, իսկ մյուսը՝ որ դա սխալ ուղղություն է, ու պետք է գնալ եվրաասոցացման ուղղությամբ, ու երկուսն էլ նույն քաղաքականությունը հաջողությամբ առաջ տանեն:
-Գոնե իշխանության դեմ պայքարում նրանք միասնական էին:
-Կյանքը ցույց տվեց, որ ոչ: Առաջին իսկ դժվարության դեմ նրանք բացահայտեցին, որ միասնական չեն, երբեք միասնական չեն եղել ու չեն եղել այն դաշնակիցները, որ միմյանց աջակցում են դժվարության պահին:
-Եռյակի ձևաչափը Հայաստանո՞ւմ էր ստեղծվել, թե՞ դրսից էր ներմուծվել:
-Ես չեմ կարծում, որ այդ նախագիծը դրսից էր ներմուծված, կողմնակից չեմ նման տեսությունների:
-Հայաստանում ավանդույթ է՝ Մոսկվայում անսպասելի հայտարարություններ անել, հաղթանակի հետևից Մոսկվա գնալ, Մոսկվայից վերադառնալ ու ճակատագրական շրջադարձերի առաջ հայտնվել: Մոսկվան հանգուցային կետ չի՞ դառնում Հայաստանի քաղաքական կյանքի համար:
-Մենք ամեն ինչ չափազանցում ենք և ամեն ինչի պատճառը փորձում ենք փնտրել մեզնից դուրս: Դա դատապարտված մարդկանց հոգեբանություն է՝ ճակատագրին, միֆերին հավատացող, այդպես ավելի հեշտ է ապրել: Երբ ամեն ինչ փորձում են բացատրել դրսի թելադրանքով, արդարացնում են իրենց անգործությունը և անտրամաբանական քայլերը: Կամ իրենց քայլերը բացատրում են գերբնական ուժերով: Ես չեմ ընդունում նման տեսակետները, ինձ համար վիրավորական է, երբ մամուլում որևէ քաղաքական գործիչ իրեն գիտունի տեղ դրած՝ վերլուծություններ է անում, թե դուրսն ինչ ազդեցություն ունեցավ, Մոսկվան ինչ թելադրեց, և այլն, և այլն, դա մեր միջից հանում է անկախության գիտակցությունը և շատ վտանգավոր է: Ես դեմ եմ այդ տեսակետներին:
-Բայց դա կյանքն է:
-Դա կյանքն է, արատավոր կյանքը, որին ես դեմ եմ, մենք պետք է հասկանանք, որ անկախ պետության քաղաքացի ենք, մեր պետության ճակատագիրը, մեր ճակատագիրը ինքներս ենք կերտում և երբեք էլ ներքաղաքական իրավիճակները չպետք է պայմանավորենք դրսի լուծումներով;
-Մարտի 12-ին ՀՀ նախագահը յոթ քաղաքական ուժերի ընդունեց նախագահականում, սահմանադրական փոփոխությունների գործընթացի մեկնարկը տրվեց: Ձեր կարծիքով՝ նրանց հանդիպելը պարտադիր պայմա՞ն էր, ի վերջո բոլորի տեսակետները բոլորին հայտնի էին, և հանդիպումներից հետո էլ տեսակետների փոփոխություններ չեղան, ո՞րն էր իմաստը:
-Ես շատ դրական եմ գնահատում այդ ձևաչափով հանդիպումները, ճիշտ էր, որ նախագահը հանդիպեց նույնիսկ քաղաքական թույլ ազդեցություն ունեցող ուժերի հետ: ՈՒրիշ է, երբ որևէ երևույթի մասին խոսում ես հեռվից հեռու լսելով, ենթադրություններ անելով և քո դիրքորոշումը այդպես ես կառուցում, ուրիշ է, երբ նստում ու դեմ առ դեմ քննարկում եք հարցը, երբ հանրապետության նախագահը ներկայացնում է այն մտահոգությունները, խնդիրները, որ առաջացել են և պետք է կարգավորվեն: Անկեղծ խոսակցության ժամանակ կարող են կոտրվել կարծրատիպերը: Շատերի համար իրենց ծրագրային դրույթներում ու հրապարակային ելույթներում կառավարման համակարգի փոփոխությունը եղել է օրակարգային խնդիր:
-Սահմանադրական բարեփոխումների հանձնաժողովի անդամների հետ նախագահի հանդիպման ժամանակ հնչած տեսակետը՝ դեռ պետք է պարզել՝ գործող մոդելը չի՞ համապատասխանում մեր զարգացմանը, կատարելագործել, զուգահեռ՝ խորհրդարանական կառավարման մոդելը մշակել, չպիտի՞ արդեն որոշարկված լիներ:
-Մի քանի խնդիրներ կան, որոնց պատասխանը Սահմանադրությունը պիտի տա: Առաջինը՝ կառավարման այն համակարգը, որ պարունակում է երկու առաջնային մանդատ, ներքին թաքնված մարտահրավեր ունի:
-Գուցե հենց դա է հավասարակշռություն ապահովում:
-Կյանքը ցույց է տալիս, որ դա ոչ թե հավասարակշռություն է ստեղծում, այլ հաճախ բերում է դաժան կոնֆլիկտի, որը կարող է մեծ վնասներ հասցնել պետությանը: Եթե պետականության մի քանի հարյուրամյակի ճանապարհ անցած պետություն լինեինք, ինչպես Ֆրանսիան, որտեղ կան ավանդույթներ, քաղաքակրթական հաստատուն մակարդակ, հնարավոր կլիներ կոնֆլիկտները հավասարակշռել և ճգնաժամից խուսափել: Տեսեք ինչ է կատարվում հարևան Վրաստանում, երբ նախագահը ընտրվեց առաջնային մանդատով ու փոքր լիազորություններով, ինչ կոնֆլիկտներ են ծագում խորհրդարանի մեծամասնության ու կառավարության և նախագահի միջև, չեմ կարծում, որ Վրաստանը դրանից շահում է: Մեզ քննադատում են կուսակցական քաղաքական մենաշնորհի մեջ, երբ երեք գլխավոր պաշտոնները մի կուսակցության անդամների ձեռքում են, բայց շատ երկրներում է այդպես, երբ որևէ քաղաքական ուժ հաղթում է ընտրություններում: Պատկերացրեք, որ հաղթել է մի քաղաքական ուժ, որն իր գաղափարախոսությամբ տարբերվում է ՀՀ նախագահի ծրագրից ու գաղափարախոսությունից: ՀՀ նախագահը ներկայացրել է մի ծրագիր, մեկ այլ գաղափարախոսություն ունեցող քաղաքական ուժ հաղթել է խորհրդարանական ընտրություններում և ձևավորել է կառավարություն: Ի՞նչ վիճակ է ստեղծվելու, ինչպե՞ս է նախագահը կատարելու իր սահմանադրական պարտավորությունները:
-Համադրումով, ինչո՞ւ ենք մենք անպայման ընտրում առճակատման տարբերակը:
-Ես չեմ կարծում, որ բոլոր հարցերում կարող են իրենց տեսակետները համադրել, եթե և արտաքին քաղաքական, և ներքաղաքական հարցերում ունեն տարբեր դիրքորոշումներ: Օրինակ՝ պատկերացրեք, նախագահը համոզված է, որ ՀՀ-ն պետք է անդամակցի ԵԱՏՄ-ին, խորհրդարանական մեծամասնությունը դեմ է և չի վավերացնում նախագահի ստորագրած համաձայնագիրը, ստացվում է միջպետական հարաբերությունների կոնֆլիկտ: Հարցեր կարող են առաջանալ բոլոր միջպետական համաձայնագրերի վերաբերյալ: Ի՞նչ կստեղծվի երկրում:
-Ելքը ո՞րն է:
-Ե՞լքը, նման կոնֆլիկտի լուծման ճանապարհը խորհրդարանական կառավարման անցնելն է, որտեղ երկու առաջնային մանդատ չկա, կա խորհրդարանը և իր ձևավորած կառավարությունը, կա նախագահ՝ սահմանափակ լիազորություններով, նրան ընտրում է խորհրդարանը:
-Ինչո՞ւ այդ դեպքում քաղաքական ուժերն ու հասարակությունը չեն տեսնում այդ վտանգը և խորհրդարանական կառավարման անհրաժեշտությունը, խնդիրը բավարար բացատրված չլինե՞լն է, թե՞ այդ մոդելն էլ ունի թերություններ:
-Իհարկե, այդ մոդելն էլ ունի թերություններ և պետք է շատ հստակ պատասխանի մի շարք հարցերի: Նախ՝ երկրի արտաքին և ներքին անվտանգության ապահովման սահմանադրական երաշխիքներն ու լծակները ում ձեռքին են լինելու և ի՞նչ մեխանիզմներով են իրականացվելու: Դա շատ կարևոր հարց է: Երկրորդ՝ խորհրդարանական կառավարման դեպքում երկրի ներքին կայունությանը բավականին լուրջ սահմանադրական երաշխիքներ պետք է տրվեն, պատկերացրեք՝ խորհրդարանում մի հինգ պատգամավոր քաղաքական մեծամասնությունից տեղափոխվում են այլ ուժ, փոխվում է ամբողջ քաղաքական իրավիճակը, պետք է հետևի կառավարության հրաժարական, դրանից բխող բոլոր քաղաքական-տնտեսական հետևանքներով: Այսինքն՝ այստեղ ևս պետք են շատ հստակ, ներքին կայունությունն ապահովող սահմանադրական երաշխիքներ:
-Բացի Սահմանադրության մեջ երաշխիքների ամրագրումից, նախագահի, խորհրդարանի, կառավարության լիազորությունների, պարտավորությունների ու պատասխանատավության հստակ սահմանազատումից, ունե՞նք կայացած կուսակցական համակարգ, որ խմբակցությունից խմբակցություն տեղափոխվելու հարց չլինի: Պետք չե՞ն փոփոխություններ Ընտրական օրենսգրքում կամ այլ օրենքներում, որ որևէ կուսակցության համամասնական ընտրացուցակով խորհրդարան մտած պատգամավորը, կուսակցությունից դուրս գալիս մանդատը վայր դնի, ոչ անկախ պատգամավոր դառնա, ոչ խմբակցություն փոխի:
-Դուք արդեն իրավական կարգավորումներ եք առաջարկում այն խնդրին, որը կարող է լինել, դա վկայում է, որ անհրաժեշտ են բավարար սահմանադրական երաշխիքներ, որ ապահովվի ներքաղաքական կայունությունը: Հետագա օրենսդրական փոփոխությունների համար նախ պիտի Սահմանադրությունը փոխվի:
-Սահմանադրությունը փոխելու համար, բացի իրավական հարցերից, պետք է քաղաքական համաձայնություն, կա՞ քաղաքական կոնսոլիդացիա: Քաղաքական յուրաքանչյուր ուժ՝ իշխանական, թե ընդդիմադիր դաշտից, գնում է դեպի իշխանություն, կա՞ մի կետ, որտեղ այդ ուժերը կարող են միասնական տեսակետ ձևավորել՝ ունենալով սեփական խնդիրները:
-Վերադառնում ենք Ձեր հարցին՝ ինչո՞ւ էր ՀՀ նախագահը հանդիպում քաղաքական ուժերի հետ, նպատակը հենց այդ խնդրի լուծումն է: Իհարկե, մեզ համար շատ կարևոր է հնարավորինս մեծ քաղաքական կոնսոլիդացիան, քաղաքական դաշտին էլ դա պետք է: Եթե որևէ քաղաքական ուժ մասնակցում է նախագահական ընտրություններին և ստանում է 49,9 %, մյուսը՝ 50,1 %, մեկը ստանում է ամեն ինչ, մյուսը՝ ոչինչ: Խորհրդարանական կառավարման համակարգում միշտ բարձր տոկոսը իրացվում է՝ ժողովրդի տված քվեն պաշտպանվում է:
-Ես չեմ կարծում, որ նախագահը քաղաքական ողջ սպեկտրն ընդգրկեց իր հանդիպումներում, խնդիրը բնավ ՀԱԿ-ը չէ, բացահայտ է, որ քաղաքական դաշտում ամեն ինչ պտտվում է երեք նախագահների շուրջը: Եթե Լևոն Տեր-Պետրոսյանը իրեն խաղից դուրս է դնում՝ ՀԱԿ-ը ի սկզբանե հրաժարվում է քննարկումներից, կա Ռոբերտ Քոչարյանը, նա ևս դեմ է Սահմանադրություն փոխելուն: Մենք չենք կարող քաղաքական դաշտից նրան դուրս դնել, որովհետև չունի կուսակցություն:
-Իհարկե, նախագահը փորձում է ստեղծել հասարակական մեծ համախմբում Սահմանադրության փոփոխությունների շուրջ, բայց մենք հասկանում ենք, որ չենք կարող քաղաքական ողջ դաշտին ու անհատներին համոզել՝ կան տարբեր քաղաքական ու անձնական շահեր: Խնդիրը հանրությանն է, հանրությունը պետք է գնահատական տա, «այո» կամ «ոչ» ասի փոփոխություններին: Ես կարծում եմ, որ կլինեն անհատներ ու կուսակցություններ, որ կամ կբոյկոտեն, կամ կքարոզեն «դեմ» քվեարկելու գաղափարը: Դա քաղաքական դիրքորոշում է և նորմալ է, եթե կատարվում է քաղաքակիրթ մշակույթի ու օրենքի շրջանակներում:
-Հնարավո՞ր է, որ հանրաքվեի դրվի երկու տարբերակ:
-Այդ խնդիրը խորհրդարանում է լուծվում, երկու տարբերակներից ԱԺ-ն կընտրի մեկը, և դա էլ կդրվի հանրաքվեի:
-Խորհրդարանն այսօրվա կազմով հարցին կարո՞ղ է տալ ոչ պատվիրված պատասխան:
-Երբ խորհրդարանում երկու նախագծեր լինեն՝ հրապարակային ու երկար քննարկումներից հետո, յուրաքանչյուր պատգամավոր համեմատական վերլուծություն կկատարի և բոլորին էլ հստակ պարզ կլինի՝ որ ուղղությամբ պետք է զարգանա մեր պետությունը:
-ՀՀԿ-ն ունի բացարձակ մեծամասնություն խորհրդարանում, և չի՞ ստացվի, որ իր որոշումն է պարտադրելու ոչ միայն խորհրդարանին, այլև ժողովրդին:
-Մի ասեք՝ պարտադրել: Որևէ մեկը չի պատրաստվում հանրությանը ինչ-որ բան պարտադրել, հանրությանը առաջարկվելու է տարբերակ, և հանրությունն է իր տեսակետը պարտադրելու իր «այո»-ով կամ «ոչ»-ով: Վերջնական խոսքը ոչ քաղաքական մեծամասնությանն է, ոչ խորհրդարանինն է, ոչ նախագահինն է, այլ ժողովրդինն է, նա է ասելու «այո» կամ «ոչ»:
-Հայաստանն անդամակցել է ԵԱՏՄ-ին, որտեղ խորհրդարանական կառավարում չկա, չե՞ք կարծում, որ դա ԵԱՏՄ-ի գործող օրենքներին կարող է հակասել:
-Չեմ կարծում, երբ ԱՄՆ-ի նախագահը, որտեղ զուտ նախագահական կառավարում է, հանդիպում է Գերմանիայի կանցլերին, խնդիրներ են առաջանում, որովհետև մեկը նախագահ է, մյուսը՝ վարչապետ:
-Սահմանադրական փոփոխությունների ՀՀԿ-ի նախաձեռնությունը հասարակությունը և քաղաքական դաշտն ընկալեցին ՀՀԿ-ի իշխող դիրքերի պահպանության ձեռնարկում: ՀՀԿ-ն ինքն իր խնդի՞րն է լուծում, թե՞ պետության շահերի համընկնում էլ կա:
-Իմ տեսակետը Ձեզնից սկսած բոլորը համարելու են սուբյեկտիվ, այդ պատճառով պատասխանը մեկն է՝ Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացին է պատասխանում այդ բոլոր հարցերին ընտրության միջոցով:
-Սահմանադրության առաջին հոդվածը չի՞ փոխվելու:
-Սահմանադրության մշտական հոդվածները՝ մարդու իրավունքների և ազատությունների վերաբերյալ, յուրաքանչյուր երկրի կառավարման համակարգում իրենց տեղը միշտ ունեն:

Զրույցը` Անահիտ ԱԴԱՄՅԱՆԻ

Հեղինակի նյութեր

• Հայաստանը Ծապլվարը չէ
• 2021. Աշխարհի ամենահզոր 5 բանակները
• Վրացական փոխատեղում՝ ի՞նչ սպասել Ղարիբաշվիլիի կառավարությունից
• Իրանը նորից մերձավորարևելյան խաղի կենտրոնում է
• Անգելա Մերկելի ելույթը Մյունխենի Անվտանգության հարցերով համաժողովում
• Ջո Բայդենի ելութը Անվտանգության հարցերով 2021-ի Մյունխենի վիրտուալ կոնֆերանսում
• Իրանը դառնում է ԵԱՏՄ անդամ, հաջորդը Ադրբեջանն է
• Վրաստանը քաոսի և հեղափոխության միջև
• Պատմական մանիպուլյացիա՝ ինչպես միշտ
• Երեք ամիս անց՝ ինչ են վճռել Ադրբեջանը, Հայաստանը և Ռուսաստանը
• Ինչո՞ւ է Բաքուն համաձայնել աշխատել ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի հետ
• Սերժ Սարգսյան՝ անցյալի մասին ներկայի կտրվածքով
• Հայաստանը դիտարկում է Թուրքիայի հետ սահմանի բացման հնարավորությունը
• Փարիզը հակաթուրքական դաշինք է կազմում
• Ինչի՞ց է մահացել Չինգիզխանը իրականում
• Հերիք է Ցիցերոն խաղանք
• Մարտական դրոններ՝ ապագայի պատերազմը
• Էրդողանի մտրակն ու քաղցրաբլիթը Բայդենի համար
• 2050. Ինչ կա-չկա աշխարհում
• Երբ Երևանում կբացվի Թուրքիայի դեսպանատուն

Մեկնաբանություններ