«Հասան Ռուհանին գա Հայաստան, որ ի՞նչ անի»

«Իրատես de facto»-ի հյուրն է «Ժառանգություն» կուսակցության փոխնախագահ ԱՐՄԵՆ ՄԱՐՏԻՐՈՍՅԱՆԸ:

-«Ժառանգությունը» ևս մասնակցեց փետրվարի 5-ին ԲՀԿ նախագահ Գագիկ Ծառուկյանի հրավիրած խորհրդաժողովին: Արդարացա՞ն ակնկալիքները:
-Մեր ակնկալիքը միասնական ուժերով արտահերթ ընտրությունների անցկացումն է՝ և նախագահական, և խորհրդարանական, որոնցից հետո երկրում վիրահատական, ոչ թե արմատական, այլ վիրահատական բարեփոխումներ կանցկացվեն, և մենք դուրս կգանք այս վիճակից: Խորհրդաժողովը միջոց էր մտքերի փոխանակության, որը և կատարվեց, և բոլոր մասնակիցներն էլ մեկ կետի էին հանգում, այն է՝ երկրում պետք է օրինական իշխանություն լինի: Նոր ընտրություններով ընտրված: Մի քանիսը առաջարկեցին մեկ-երկու ամիս ժամանակ տալ, բայց ելույթ ունեցողների մեծ մասը միանշանակ գործողություններ էր պահանջում կարճաժամկետ կտրվածքով:
-Դուք ելույթ ունեցա՞ք:
-Այո, և թվարկեցի պատճառները, որոնք թելադրում են արտահերթ ընտրություններ: Արդեն պարզ է, որ Հայաստանում չկա իշխանություն, որ ի վիճակի է համարժեք արձագանքել մարտահրավերներին, ոչ թե վերացնել (դա անհնար է), այլ գոնե արձագանքել: Վառ օրինակը Գյումրիի դեպքերի ստեղծած իրավիճակն էր, երբ միայն մեկ շաբաթ հետո նախագահը ցավակցեց, այսինքն՝ Սերժ Սարգսյանն այլևս չունի այնքան լիազորություն, որ անգամ ողբերգությունից հետո ցավակցություն հայտնելու որոշում կայացնի: Ես չեմ ասում՝ երկրում սուգ հայտարարելը: Գյումրիի սպանությունները, ըստ էության, ահաբեկչություն էին՝ ընտանիք գնդակահարվեց: Հայերիս համար ընտանիքն է գլխավոր արժեքն ու արժանիքը կյանքում, և այս պարագայում մեկշաբաթյա լռությունը նաև արժեքները արհամարհել է նշանակում:
-Նախագահը մեկ շաբաթ լռեց, բայց առաջին իսկ օրը խորհրդակցություն հրավիրեց, դա արձագանքի առավել օպերատիվ տարբերակ չէ՞ր: Ես ընդունում եմ, որ բոլոր տարբերակներում երկրի նախագահը՝ ելնելով Սահմանադրությամբ ստանձնած պարտավորություններից, իր խոսքը պիտի ասեր:
-Այդ խորհրդակցության մասին որևէ մեկս չի իմացել մինչև տեղեկատվություն տարածելը, դա ցավակցություն չէր: Ինքնախաբեությամբ չզբաղվենք: Դուք մի տասնամյակ եղել եք ԱԺ-ում բարձրաստիճան պաշտոնատար անձ, ի պաշտոնե զբաղվել եք այդ հարցերով, գիտեք արարողակարգի նրբությունները, և լավ գիտեք, որ նախագահը նման դեպքերում հանդես է գալիս պաշտոնական ցավակցական ուղերձով: Ինչպես ՌԴ-ում տեղի ունեցած որևէ աղետից, ողբերգական միջադեպից մեկ ժամ չանցած՝ արդեն հղվում է Կրեմլ:
-Կրեմլից էլ պաշտոնական ցավակցական ուղերձ չհնչեց, եղավ հեռախոսազրույց:
-Պուտինը ՀՀ նախագահը չէ: Խնդիրն այլևս Սերժ Սարգսյանի անձը չէ: Իմ երկիրն արդեն միջազգային իրավահարաբերություններում սուբյեկտից դարձել է օբյեկտ՝ սա է խնդիրը: Ներքաղաքական կյանքում մենք տեսանք, որ երկիրն ամբողջությամբ տեղավորվում է նեղ շրջանակի մեջ՝ բռնություն հերոս հրամանատարների նկատմամբ, որոնց վաստակը մեր հայրենիքի ազատագրման գործում անուրանալի է, որևէ մեկը չի կարող վիճարկել:
-Իսկ ո՞վ է վիճարկում:
-Վաստակը վիճարկելը նաև այդպես է լինում: Սկսած Սուրեն Խաչատրյանին Սյունիքի մարզպետ վերանշանակելուց մինչև ազատամարտի հերոս հրամանատարներին բռնության ենթարկելը՝ մեր ներքաղաքական կառավարման համակարգի ամբողջ շղթան նշանակում է՝ մենք ներքաղաքական գործընթացներ չենք ունենալու, պաշտոնի նշանակվելու է ոչ թե անձը, որ ունի կազմակերպական, քաղաքական, մտավոր, բարոյական, մասնագիտական որակներ, այլ բացառապես այն անձը, որ կարողանալու է իշխանության վերարտադրությունը ապահովել և նրանց համար իդեալական վիճակ ստեղծել այդ տարածքում: Սա պետական մտածողությունից նահանջ չէ, ընթացք է հակառակ ուղղությամբ: Կան նաև ներքաղաքական որոշակի գործընթացներ՝ իշխանությունն արդեն ձևավորում է իր ընդդիմությունը: Կարճ ժամանակ հետո, եթե մենք հաջողության չհասնենք, իշխանությունը ասպարեզ է բերելու իր ընդդիմությանը, որը բնականաբար ունենալու է պարարտ հող՝ շեղելու ընդդիմադիր ուղղությունը:
-Դուք կարծում եք՝ ոչիշխանական ուժերը դադարե՞լ են այդ ընդդիմությունը լինել իշխանության համար:
-Ես համոզված եմ, որ ձևավորված ձևաչափն ընդդիմադիր է, և այս պահին միակ հնարավոր ձևաչափն է, որ փորձում է իշխանության դեմ պայքարել: Ներքաղաքական պայքարում շատ կարևոր է հասարակության վերաբերմունքը: Բոլորս էլ լավ գիտենք, որ ընդդիմության միակ հզորությունը ժողովրդի աջակցությունն է, բայց դա կարող է լինել միայն մեկ դեպքում՝ եթե ընդդիմությունը կամ ընդդիմադիր դաշինքը հասարակության պահանջին համապատասխան է շարժվում:
-ՈՒ դա եռյակի դե՞պքն է: Ինչպե՞ս կարող եք այդ դաշինքի գլխավոր ուժին համարել ընդդիմություն, եթե ինքն իրեն անվանում է այլընտրանք: Խորհրդաժողովում բարձրացված խնդիրները բոլորովին նոր չեն, ձևավորման, շրջանցման ու չլուծման գործում կոալիցիայի անդամ ԲՀԿ-ն ունի իր ներդրումը: Համաժողովրդական հայտարարված շարժման քայլերը անհասկանալի են՝ հանրահավաք ենք անում, չենք անում, դուք արեք, մենք գրասենյակ ենք բացում, միասին ենք, միասին չենք՝ միասնական ենք: Վերջապես՝ երկրի թիվ 1 օլիգարխը ինչպե՞ս է դառնում երկրի թիվ 1 ընդդիմադիր:
-Ես ԲՀԿ-ի փաստաբանը չեմ, և միայն իբրև քաղաքական գործընկեր կարող եմ պատասխանել այդ հարցերին: Դասական առումով՝ կա երկու բևեռ՝ իշխանություն և ընդդիմություն, ԲՀԿ-ն միանշանակ իշխանություն չէ, ուրեմն ընդդիմություն է, որ ապացուցում է և քվեարկություններով, և գործունեությամբ, լինելով շատ ավելի ընդդիմադիր, քան իրենց ընդդիմություն հայտարարած քաղաքական ուժերը: Ես գիտեմ շատ «ընդդիմադիր» գործիչների, որ աշխատում են իշխանության ենթակայության տակ: Իհարկե, ԲՀԿ-ն իշխանության մեջ է եղել և որոշակի պատասխանատվություն կրում է իրավիճակի համար, բայց երբևէ ԲՀԿ-ն բացարձակ մեծամասնություն չի եղել, ընդդիմադիր դաշտ մտնելուց հետո խաղեր չի տվել: Վերջապես՝ եթե հետևենք Ձեր տրամաբանությանը, նույն հարցը կարող եք տալ ՀԱԿ-ի ու Լևոն Տեր-Պետրոսյանի առնչությամբ:
-Բնականաբար:
-Եվ ոչ միայն իրենց: Այդ տրամաբանությամբ՝ «Ժառանգությունը» որևէ քաղաքական ուժի հետ չպետք է համագործակցի, որովհետև բոլորը այս կամ այն ժամանակ եղել են իշխանություն: Մենք շատ խնդիրներ կունենանք նաև անհատ քաղաքական գործիչների հետ, որ իշխանության մեջ չեն եղել, բայց «Ժառանգության» հանդեպ իրենց պահվածքը ոչ քաղաքական դաշտում մի որակում ունի՝ ի՞նչ գործ ունենք մենք նման մարդկանց հետ: Այսինքն՝ ՀՀ քաղաքական դաշտի որոշակի մի հատվածի վրա պիտի տաբու դնենք, մինչդեռ դասական քաղաքական մոտեցումը ասում է՝ քո նպատակին հասնելու համար կարող ես քայլերդ համադրել միանման նպատակ ունեցող այլ անհատների ու ուժերի հետ: Համաձայն չեմ նաև Ձեր երրորդ հարցադրմանը թիվ 1 օլիգարխի վերաբերյալ: Թիվ 1 օլիգարխը այսօր, պարզ է, որ ՀՀ նախագահն է, նրանից առաջ թիվ 1 օլիգարխը Ռոբերտ Քոչարյանն էր: Օլիգարխ կարող ես լինել, եթե ունես իշխանություն և բիզնես, Գագիկ Ծառուկյանն իշխանություն չունի 2012-ին կոալիցիա չմտնելուց հետո:
-Եվ ո՞վ է այսօր Գագիկ Ծառուկյանը այդ կտրվածքով:
-Դասական ձևակերպմամբ՝ մեծահարուստ է, ինչը քաղաքական պայքարի վրա խոշոր հաշվով չպետք է ազդի: Նաև բիզնես տրամաբանությունը նրան պետք է հուշի ու գուցե հուշում է, որ երկրում իրավիճակ պետք է փոխվի: Բիզնես դու կարող ես իրականացնել այն տարածքում, որտեղ կա բնակչություն և սպառում: Եթե բնակչությունդ մի քանի տարում 300000 արտագաղթ է տալիս, եթե գնողունակությունն անընդհատ ընկնում է, սպառման ծավալները նվազում են, ի՞նչ բիզնեսի մասին է խոսքը: Գագիկ Ծառուկյանը չի կարող չհասկանալ, որ բիզնեսը վտանգված է: Ձեր երեք հարցերն էլ ունեն պատասխաններ և խնդրահարույց չեն ԲՀԿ-ի կամ ՀԱԿ-ի հետ համագործակցելու համար:
-Իսկ ո՞վ է ասում՝ մի համագործակցեք, Ձեր բոլոր պատասխանների մեջ ես չգտա իմ մեկ հարցի պատասխանը՝ ինչո՞վ են պայմանավորված զիգզագները, բարձրացված բոլոր խնդիրները վաղուց հայտնի են ու լուծումներ պարտադրող, ինչը տարբեր ծրագրային ելույթներում ԲՀԿ նախագահն էլ է ասել, ու՝ ի՞նչ:
-Համաժողովում ես խնդիրների մասին հենց այդ պատճառով չխոսեցի, այլ՝ լուծումների: Զիգզագներ չկան, ընդամենը արագության հարց է: Ժողովուրդը պատրաստ է պայքարի և ունի արմատական փոփոխությունների տրամադրություններ ու ընդամենը միասնություն է պահանջում: Բոլոր նրանք, ովքեր քաղաքականությամբ զբաղվում են, գիտեն, որ արմատական տրամադրությունները նաև արագ լիցքաթափվում են: Եթե մենք չկարողանանք կարճ ժամանակում արմատական իշխանափոխության ժողովրդի պահանջը կատարել, քաղաքական դաշտում հայտնվելու է իշխանության պատրաստած «ընդդիմությունը» և կարճ ժամանակից կլինեն և սահմանադրական փոփոխությունները, և 2017-ին ՀՀԿ-ն նորից մեծամասնություն կդառնա, իր «ընդդիմությանը» կբերի խորհրդարան, ու հաշտ-համերաշխ կկործանեն երկիրը:
-Ինչպե՞ս: Այդքան հե՞շտ է երկիր կործանելը:
-Դրոշը, օրհներգը, զինանշանը կմնան կամ կփոխվեն, բայց հաշվեք՝ որքան մարդ նորից կարտագաղթի, ու ինչ պետություն կլինի Հայաստանը: Սա է մեզ ստիպում կարճ ժամանակում իշխանափոխություն անել: Արտաքին հանգամանքներն էլ դա են պահանջում: Արդեն Տավուշի մարզի սահմանային գոտին է Ադրբեջանը ռմբակոծում՝ բնակավայրերը: Գնդակոծում են ականանետներով:
-Բաքուն նշանավորեց ՀԱՊԿ գլխավոր քարտուղարի՞ այցը Երևան:
-Պարզ է, որ Ռուսաստանը Ադրբեջանի նկատմամբ որևէ ռազմական գործողություն չի անելու:
-Իսկ ՀԱՊԿ պայմանագի՞րը, դա ԼՂՀ-ն չէ, ՀՀ-ն է…
-Ի՞նչ ՀԱՊԿ պայմանագիր, քանիցս ասվել է ու պե՞տք է կրկնել, որ ՀԱՊԿ-ը հայ-թուրքական սահմանի համար է, ոչ թե Ադրբեջանի: Ռազմական գործողությունների ինտենսիվացման ու որակական փոփոխությունների խնդիր է առաջանում, սրվում է անվտանգության հարցը: Անվտանգությունն առանց զինվորական ռեզերվի չի կարող լինել, ուստի հենց անվտանգության ապահովումն է իշխանափոխության խնդիրն արագացնում, որ քաղաքացիները մնան երկրում ու ապահովեն բանակի մարտունակությունը:
-Այսինքն՝ ուզում եք ասել, որ հակասություն չկա՞ Գագիկ Ծառուկյանի ելույթում, երբ ասում էր, որ մարզերում ու մայրաքաղաքում հանրահավաքներ են անցկացվելու, բայց և նշում էր արտաքին մարտահրավերները:
-Իհարկե, հակասություն չկա: Մեզ իշխանափոխությունը պետք է մեր պաշտպանությունը ամրապնդելու համար: Երկրորդ խնդիրն ապրիլի 24-ն է, հյուրեր են գալու տարբեր երկրներից ու հայրենազրկման, ցեղասպանության մեր ցավի 100-րդ տարելիցի օրերին ներքաղաքական, քաղաքական որևէ գործընթաց չպիտի լինի, մինչ այդ մենք արդեն պետք է իրավիճակ փոխած լինենք: Ապրիլն արդեն նախընտրական ժամանակ պետք է լինի:
-Ցեղասպանության տարելիցին համահայկական հռչակագիրը, Ձեր կարծիքով, արտահայտո՞ւմ է մեր պահանջատիրության բովանդակությունը:
-Հռչակագիրը իրավական փաստաթուղթ է, բայց ամբողջովին հակասում է հայ-թուրքական արձանագրություններին, որոնց տակ դեռ կա Հայաստանի ստորագրությունը:
-ՈՒ ո՞րն է ելքը:
-Պետությունդ արժեք դարձնելը, սուբյեկտությունդ վերականգնելը և այդ քաղաքականությունը կյանքի կոչելը, հզորանալով հետաքրքիր դառնալը գործընկերների համար ու քայլ առ քայլ խնդիրներդ լուծելը, սահմաններդ բացել տալը, ինչ եվրաասոցացման պայմանագիրը ստորագրելու դեպքում լինելու էր:
-Թուրքիան փոխելո՞ւ էր իր քաղաքականությունը:
-Ոչ, բայց Թուրքիան այլևս չէր կարող իր սահմանը փակ պահել ԵՄ-ի հետ ասոցացման պայմանագիր ստորագրած երկրի առաջ, հակառակ պարագայում իր սահմանները կփակվեին: Չմոռանանք՝ ինչ տարածաշրջանում ենք ապրում: Հաջորդ տարածքը, որտեղ միջէթնիկական ու միջկրոնական տարատեսակ խնդիրներ կարող են առաջանալ, Թուրքիան է:
-Այդ խնդիրները Թուրքիայում վաղուց կան ու եղել են:
-Սիրիայում էլ կային, Իրաքում էլ, բայց իրավիճակը վերահսկվում էր, իսկ հիմա՞:
-Իսկ Իրա՞նը: Նույնիսկ պատժամիջոցների պարագայում Իրանը մնաց տարածաշրջանում խաղաղության երաշխավոր ու տնտեսական ծրագրեր նախաձեռնող:
-Չմոռանանք, որ իր մի քանի հազարամյա պատմության ընթացքում Իրանը անկախությունը երբևէ չի կորցրել, և ամբողջական պետություն է, որտեղ կրոնական փոքրամասնությունների համար արդարության գաղափարը պաշտպանված է: Օրինակ, հիմա ասում են՝ ինչո՞ւ Ռուսաստանը չպիտի կարողանա դիմակայել պատժամիջոցներին, եթե Իրանը կարողանում է: Իրանում պետական համակարգի առաջին խնդիրը կոռուպցիայի դեմ պայքարն էր, որ մինչև հիմա խստությամբ շարունակվում է: Ռուսաստանում ամբողջ իշխանությունը օլիգարխներինն է, Իրանում քաղաքական գործընթացները նյութական ունեցվածքից հեռու են, ինչը արդյունավետ կառավարման համակարգ ստեղծելու հնարավորություն է տվել պատժամիջոցների պարագայում: Թեհրանը նույնիսկ կարողացավ արդյունաբերությունն ու գիտությունը զարգացնել այդ պայմաններում: Առավել ևս հիմա, երբ որոշակի ջերմություն է նկատվում Արևմուտքի ու Իրանի միջև, և դա կարող է վերջնական պայմանագրով ավարտվել ու պատժամիջոցները հանել, Իրանի դերը տարածաշրջանում ավելի է մեծանալու: Բարեբախտաբար, Իրանի և Հայաստանի շահերը շատ են համընկնում, և Իրանը կարող է լինել կարևոր գործոն նաև Հայաստանի համար՝ իր դիրքերը տարածաշրջանում ամրապնդելու գործում:
-Կասկածում եմ Ձեր լավատեսությանը: Իրանի արտաքին գործերի նախարարը եկավ Երևան, սովորաբար արտգործախարարի այցը նախորդում է նախագահի այցին: Հասան Ռուհանիի պաշտոնակալությունից հետո առաջին հայտարարություններից մեկը Հայաստան գալու մասին էր, մինչև այսօր ԻԻՀ նախագահը Հայաստան չի եկել ու չի գալիս, որովհետև այցի քաղաքական ու տնտեսական օրակարգ, որը կավարտվի համաձայնագրի ստորագրումով, չի ձևավորվում, ինչպե՞ս են հայ-իրանական հարաբերությունները զարգանալու, երբ Հայաստանը միանշանակ ասում է, որ պատրաստ չէ:
-Այո, պատրաստ չէ, ու պատճառը սուվերեն իշխանություն չունենալն է: Հասան Ռուհանին գա, ո՞ւմ հետ բանակցի:
-Սերժ Սարգսյանի:
-Սերժ Սարգսյանի՞, որ չի կարողանում իր ժողովրդին ցավակցել, ու նա Իրանի նախագահի հետ պիտի Հայաստանի համար փոխշահավետ պայմանագրեր կնքի՞ տնտեսականից մինչև ռազմաքաղաքական ոլորտներ: ՈՒ եթե չի կարողանալու, Հասան Ռուհանին գա Հայաստան, որ ի՞նչ անի:

Զրույցը`
Անահիտ ԱԴԱՄՅԱՆԻ

Հեղինակի նյութեր

• Հայաստանը Ծապլվարը չէ
• 2021. Աշխարհի ամենահզոր 5 բանակները
• Վրացական փոխատեղում՝ ի՞նչ սպասել Ղարիբաշվիլիի կառավարությունից
• Իրանը նորից մերձավորարևելյան խաղի կենտրոնում է
• Անգելա Մերկելի ելույթը Մյունխենի Անվտանգության հարցերով համաժողովում
• Ջո Բայդենի ելութը Անվտանգության հարցերով 2021-ի Մյունխենի վիրտուալ կոնֆերանսում
• Իրանը դառնում է ԵԱՏՄ անդամ, հաջորդը Ադրբեջանն է
• Վրաստանը քաոսի և հեղափոխության միջև
• Պատմական մանիպուլյացիա՝ ինչպես միշտ
• Երեք ամիս անց՝ ինչ են վճռել Ադրբեջանը, Հայաստանը և Ռուսաստանը
• Ինչո՞ւ է Բաքուն համաձայնել աշխատել ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի հետ
• Սերժ Սարգսյան՝ անցյալի մասին ներկայի կտրվածքով
• Հայաստանը դիտարկում է Թուրքիայի հետ սահմանի բացման հնարավորությունը
• Փարիզը հակաթուրքական դաշինք է կազմում
• Ինչի՞ց է մահացել Չինգիզխանը իրականում
• Հերիք է Ցիցերոն խաղանք
• Մարտական դրոններ՝ ապագայի պատերազմը
• Էրդողանի մտրակն ու քաղցրաբլիթը Բայդենի համար
• 2050. Ինչ կա-չկա աշխարհում
• Երբ Երևանում կբացվի Թուրքիայի դեսպանատուն

Մեկնաբանություններ