«Ինչպե՞ս ապագայում կառավարել աշխարհը»

«Իրատես de facto»-ի հարցերին պատասխանում է «Նոր ժամանակներ» կուսակցության նախագահ

ԱՐԱՄ ԿԱՐԱՊԵՏՅԱՆԸ:

-Ձեր կարծիքով՝ որքանո՞վ էին ադեկվատ իրականությանը Գյումրիի սպանդի արձագանքները հայկական ու ռուսական կողմերից:

-Ավետիսյանների սպանությունը ահավոր դեպք է, և մինչև հիմա անհայտ են մնում մոտիվները: Սպանության ձևի՝ մենա՞կ էր, թե՞ ոչ, ինչո՞ւ այդպես, քննարկումները հանգում են սպանության պատճառին: Խնդիրների խնդիրը սպանության մոտիվն է: Եթե մոտիվը քաղաքական է ու աշխարհաքաղաքական, պարզ է, որ կիրառվել են հատուկ տեխնոլոգիաներ: Եթե հետաքննությունը սկսվում է մոտիվը պարզելուց, ամենայն հավանականությամբ հնարավոր կլինի գործն ամբողջությամբ բացահայտել: Եթե սպանությունը քաղաքական ենթատեքստ է ունեցել, արվել է միայն ռուսական ռազմաբազան Հայաստանից դուրս բերելու համար, որ առաջին հայացքից թվում է վարկածներից ամենաանհավանականը: Եթե հավելենք, որ սահմանապահներն էլ են ընդգրկված պատմության մեջ, նաև՝ սահմանապահներին: Եթե սպանությունը քաղաքական է, շատ ավելի հեռահար նպատակներ ունի:

-Ի՞նչ նպատակ կարող է ունենալ յոթ անծանոթ մարդկանց սպանությունը:

-Շատ լուրջ հարված հասցնել հայ-ռուսական բարեկամությանը՝ հեռահար նպատակներով, որոնք ժամանակի մեջ ի հայտ կգան: Հայաստանում կան ուժեր, որոնք փորձելու են քաղաքական ենթատեքստով կատարվածն օգտագործել ռուսական ռազմաբազան ու սահմանապահներին Հայաստանի տարածքից դուրս բերելու համար: Այդ ուժերը թե իշխանության ներսում են, թե ընդդիմության մեջ: Ռուսաստանում նույնպես՝ թե իշխանության մեջ, թե հասարակության որոշակի հատվածում, կան ուժեր, որոնք մի քանի տարի հարց են բարձրացնում ՌԴ բարձրագույն ղեկավարության առաջ, որ Հայաստանում ռազմաբազա պահելն անիմաստ է դարձել՝ աշխարհաքաղաքական, տնտեսական, ռազմական առումով: Ես չեմ ուզում անպտուղ ու ոչ մասնագիտական բանավեճերի մեջ մտնել, առաջիկայում ամեն ինչ հասկանալի կդառնա: Երբ ասում են, որ ՌԴ-ն իր անվտանգության ապահովման համար է ռազմաբազան Գյումրիում տեղակայել, ճշմարտության որոշակի չափաբաժին կա ու պիտի լիներ, բայց հարց է առաջանում՝ Ռուսաստանը քանի՞ ռազմաբազա է արդեն փակել: Վրաստանում ՌԴ ռազմաբազաները նրա ազգային անվտանգությունը չէի՞ն ապահովում, ՌԴ-ին Գաբալայի ռադիոտեղորոշիչ կայանը պե՞տք չէր, թե՞ պետք չէր «Միր» տիեզերակայանը, որ նետվեց օվկիանոսը, և ռադիոտիեզերական զորքերի համար մեծագույն նշանակություն ուներ: Կուբայում ու Վիետնամում փակվող բազաները պետք չէի՞ն: Երբ մարդիկ սոցիալական ցանցերում տեսակետներ են հայտնում կամ գրում են, մտածո՞ւմ են՝ ինչի մասին է խոսքը: Ռուսաստանը ցույց է տվել, որ աշխարհաքաղաքական շահի հաշվարկների մեջ կարող է անել քայլեր, որ ընդհանրապես որևէ տրամաբանության մեջ չեն:

-Ո՞րն է պատճառը:

-Պատճառները շատ են, բայց մեր խնդիրը չեն: Եվ ես, և Դուք ՌԴ քաղաքացի չենք: Դրանք Ռուսաստանի պատճառներն են: Թուրքիայում ու Ադրբեջանում կան ուժեր, որոնք տարիներ շարունակ շատ մեծ լոբբինգ են անում ռազմաբազան Հայաստանից դուրս բերելու համար: Նման մեծ լոբբինգ են տանում որոշակի ուժեր, որոնք ուզում են մեր տարածաշրջանում հարցերի լուծման մեջ իրենց օգուտը գտնել: Մասնավորապես՝ Վրաստանի քաղաքական էլիտայի որոշակի հատվածը: Պարզ է, որ նման գործընթացներում կան արևմտյան ուժեր: Այդպիսի ուժեր կան նաև Իրանի քաղաքական ղեկավարության ներսում, Իսրայելի իշխանական հատվածում: Աշխատանք է տարվում ոչ միայն ռազմաբազան, և ոչ միայն սահմանապահներին, այլև ընդհանրության մեջ հայ-ռուսական բարեկամությանն ու հարաբերություններին հնարավորինս մեծ հարված հասցնելու ուղղությամբ՝ ապագայի համար: Դա միայն աշխարհաքաղաքական խնդիր չէ: Քաղաքական ենթատեքստում լավ հասկանալի է՝ ինչպես էին ուզում օգտագործել իսկապես ահավոր սպանությունը: Մենք բոլորս շատ խոսում ենք քաղաքական մասից, մինչդեռ կատարվել է ահավոր սպանդ, զոհվել են մարդիկ, և մեր խնդիրն է Աստծո ու նրանց հիշատակի առաջ անպարտ մնալ՝ պարզելով ճշմարտությունը: Ի՞նչ է եղել: Եթե կա քաղաքական հաշվարկ, բավականաչափ մեծ խնդիրներ է հարուցելու և Հայաստանում, և Ռուսաստանում: Հայաստանում՝ ռուսների նկատմամբ, Ռուսաստանում՝ հայերի: Բայց պարզվեց՝ հայ ժողովուրդը շատ ավելի գիտակից է, քան մյուսները, այդ թվում՝ ռուսները, և ամեն ինչ ուղղվեց իշխանությունների, այլ ոչ թե ժողովուրդների դեմ:

-Հնարավո՞ր է, որ դա էլ էր քաղաքական հաշվարկի մաս:

-Ոչ, դա հաշվարկի մաս չէր, հաշվարկված էր, որ ամեն ինչ կգնա այլ ուղղությամբ: Հարյուր հազարավոր հայեր Հայաստանում իսկապես, առանց քաղաքական որևէ հաշվարկի, ընդվզում են: Անկախ այն բանից` ռուսամետ ենք, թե արևմտամետ, մենք արդարության պահանջ ունենք, բայց նաև հասկանալի է, որ թե Հայաստանում, թե Ռուսաստանում որոշակի ուժեր համակարգում էին այդ գործողությունները՝ մարդկանց հույզերն ուղղելու այն կողմ, որը պետք է իրենց: Չստացվեց ու չի ստացվում: Չի էլ ստացվելու: Բոլոր նորմալ մարդկանց մտքում մի հարց է՝ ինչո՞ւ եկան ու գնդակահարեցին խաղաղ քնած մի ամբողջ ընտանիքի: Հետո նոր՝ մնացած հարցերը՝ մենա՞կ է եղել, բանդա՞ է գործել, եթե այո, ովքե՞ր են մյուս անդամները, ինչպե՞ս են ոճիրը գործել, հնարավո՞ր է, որ նորից նման ոճիր գործվի: Ես զբաղվել եմ՝ հնարավո՞ր է մարդասպանին ուղղորդել, ինչպե՞ս, ի՞նչ է լինում հետո, հիշո՞ւմ է` ինչ է արել, հարցերով: Տասնհինգ տարի ես այդ խնդիրներով զբաղվում եմ պրոֆեսիոնալ մակարդակով՝ ուսումնասիրում եմ գրականությունը, հավաքում եմ նման դեպքերի ժամանակագրությունը՝ ինչ է եղել, ինչ ծրագրեր են իրագործվել:

-Եվ ի՞նչ կարծիք ունեք՝ հնարավո՞ր է ուղղորդել:

-Ոչ միայն հնարավոր է, այլև արվում է: Երկրորդ համաշխարհային պատերազմից հետո միլիոնավոր դոլարներ են ծախսվել բոլոր մեծ երկրներում նմանատիպ ծրագրերի վրա: Դեռ 16-17-րդ դարերից են սկսվել այդ գործընթացները, բայց այն ժամանակ ոչ թե հատուկ կառույցներն էին զբաղվում, այլ որոշակիորեն փակ խմբեր: Եթե կատարվածը առնչվում է այդ ծրագրերին, վստահ չեմ, թե Հայաստանի իրավապահ համակարգը, ունի բավարար ներուժ ապակոդավորելու մարդասպանին՝ հասկանալու, թե ինչ է կատարվել:

-Իսկ ունի՞ հայ-ռուսական համատեղ շտաբը:

-Նման հնարավորություններ ունեն Ռուսաստանը, ԱՄՆ-ը, Իսրայելը, Մեծ Բրիտանիան, Չինաստանը, նրանք, ովքեր տարիներ շարունակ մասնակցել են նմանատիպ գործընթացների, կատարել են հատուկ ծրագրեր հատուկ մարդկանց հետ: Ես իրավապահ չեմ, որ մտնեմ մանրամասների մեջ, ես քաղաքական գործիչ եմ, որ ուսումնասիրել է անվտանգության հետ կապված տարբեր ոլորտներ: Եթե Գյումրիում տեղի ունեցածն այդքան լուրջ գործընթաց է, այլ մեթոդոլոգիա է պետք օգտագործել, որին Հայաստանի իրավապահ համակարգն ամբողջությամբ չի տիրապետում:

-Դուք այն կարծիքին եք, որ այսօր Գյումրիում, Երևանում, Վանաձորում, ողջ Հայաստանում բարձրացվող գլխավոր հարցը՝ Պերմյակովին հանձնել հայկական կողմին, հուզակա՞ն հարթության մեջ է և չի՞ բխում հետաքննության ամբողջականության պայմաններից:

-Քաղաքական տեսակետից ես հասկանում եմ մարդկանց՝ Հայաստանի արժանապատվության հարցն է, ինքնիշխանության ապահովման և այլն: Ի՞նչն է ստիպում մարդկանց հարցը բարձրացնել: Մարդիկ հավատացած չեն, որ արդարադատությունը կհաղթի, որ գործը չի կոծկվի, որ եթե Ռուսաստանն այս ամենի մեջ ներգրավված է, շահագրգիռ կլինի բացահայտման մեջ: Այսինքն՝ կդատապարտի, չի կոծկի, ինչ-որ ժամանակից բաց չի թողնի: Կա՞ այդպիսի խնդիր: Իհարկե, կա: Իսկ Հայաստանի իրավապահ համակարգը քաղաքականացված չէ՞, նույն կերպ չի՞ գործում հենց հիմա, մեր աչքի առաջ: Բոլոր նրանք, ովքեր պահանջում են Պերմյակովին հանձնել հայկական կողմին, սոցցանցերում գլխավոր դատախազին, մեղմ ասած, վատթարագույն բնորոշումներն են տալիս: Մենք պահանջում ենք հանցագործին հանձնել մի մարդու ենթակայության, որի մասին ամենավատ կարծիքնե՞րը կան հասարակության մեջ:

-Իսկ կա՞ այլընտրանք:

-Կա քաղաքական խնդիր, որ գործը չկոծկվի: ՈՒ կա շատ մեծ ցանկություն, որ գործը չկոծկվի համատեղ: Ես հավատացած չեմ, որ Հայաստանի քաղաքական վերնախավը՝ հարցի քաղաքական ենթատեքստից ելնելով, չի փորձի ինչ-որ փաստեր գաղտնի պահել կամ աղավաղել: Նույնը՝ Ռուսաստանը: Հոկտեմբերի 27-ը արտաքին ներգործությունների մասով պարզաբանվե՞լ է, եղե՞լ են արտաքին միջամտություններ: Մենք գիտե՞նք այդ մասին: Ոչ թե մեր կարծիքը, այլ իրավական հարթության մեջ հարցը պարզվե՞լ է: Հետաքննությունը գնացել է այդ ուղղությամբ ու կանգ է առել: Հայ իրավական համակարգը չէ՞ր:

-Հայ իրավական համակարգն էր՝ քաղաքական վերահսկողության տակ:

-Միանշանակ: Եթե քաղաքականացվում է իրավական խնդիրը, պետք է հասկանաս՝ ո՞ւմ վստահել, ո՞ւմ չվստահել: Մեր կարևորագույն խնդիրը սպանությունների բացահայտումն է, որ քաղաքական ենթատեքստի մեջ մտնելով հարցը չփակվի, որ գլխավոր մեղադրյալը հանկարծ չմեռնի: Ո՞ր տիրույթում է ճիշտ այս հարցերի լուծումն ապահովելը, մտածելու խնդիր է:

-Կատարվածի առաջին արձագանքը Ռուսաստանում ռազմաբազայի հարցը բարձրացնելն էր, երբ Հայաստանում այդ մասին ոչ ոք չէր էլ մտածում, որքա՞ն էր դա ադեկվատ հայ-ռուսական հարաբերությունների վիճակին:

-Քանի որ հիմա աշխարհում ամեն ինչ խիստ քաղաքականացված է, դա բնական էր: Ֆրանսիայում գնդակահարվեց «Շառլի Էբդոյի» խմբագրությունը՝ պատճառ անվանվեց Մուհամեդ մարգարեի դեմ ոտնձգությունը, ինչը, անկեղծ ասած, բացատրելի չէ՝ ինչո՞ւ ծաղրանկարել Մուհամեդ մարգարեին, առավել ևս, որ նրա ոչ մի նկար գոյություն չունի: Պարզ քաղաքական ենթատեքստ կա, չէ՞: Հատուկենտ մարդիկ լավ գիտեն, թե դեկտեմբերին ով գնեց «Շառլի Էբդոն», հասարակության 99 տոկոսը տեղյակ չեղավ: Դուք հարցնում եք՝ ինչո՞ւ էր արձագանքը այդպիսին, որովհետև ամենուր մարդիկ յուրաքանչյուր իրադարձության մեջ քաղաքական ենթատեքստ են տեսնում և այդ ենթատեքստից ելնելով՝ կայացնում են որոշումներ: Սուգ հայտարարե՞լ, թե՞ չհայտարարել, զանգահարե՞լ ցասումն ու ողբերգության վերաբերյալ տեսակետը արտահայտել, թե՞ ոչ: Սպանդ է եղել, վեց ամսական երեխա է սվինահարվել, իսկ մարդիկ քաղաքական ենթատեքստն են տեսնում, ոչ թե՝ ինչ եղավ, ինչու եղավ: Սուգ հայտարարելն ինչի՞ն էր խանգարելու, ինչո՞ւ չհայտարարվեց: Որովհետև Հայաստանի, Ռուսաստանի, որոշակի երկրների իշխանությունների մեծամասնությունը այսօր մտածում է իր մասին՝ ի՞նչ է լինելու իր հետ, ո՞վ է մնալու իրենից հետո, ո՞ւմ է փոխանցելու իշխանությունը: ՈՒ ցանկացած խնդիր դիտարկվում է այդ պրիզմայով: Դա կոչվում է ոչ ադեկվատ վերաբերմունք երկրի ներսում ու աշխարհում տեղի ունեցող իրադարձություններին:

-Ոչ ադեկվատ վերաբերմունքը որքա՞ն կարող է տևել և ի՞նչ զարգացումներ են հաջորդելու Հայաստանում:

-Հայաստանում հիմա Սերժ Սարգսյանը մտածում է, թե ում է թողնելու ամեն ինչը և նրա քայլերը ամբողջությամբ ոչ ադեկվատ են՝ սահմանադրական բարեփոխումներից սկսած մինչև ներքաղաքական ու աշխարհաքաղաքական, տնտեսական խնդիրներ:

-Ոչ ադեկվատությունը կապված է միայն սեփական իշխանության պահպանությա՞նը, թե՞ հաշվարկված են նաև երկրի շահերը:

-Պետության և երկրի զարգացումների մասին այսօրվա իշխանությունն ընդհանրապես չի մտածում: Նույնատիպ իրավիճակ է Ռուսաստանում՝ փորձում են լուծել այն խնդիրները, որոնք երկրի հետ կապված չեն: Որ ամեն մեկն ապրելու է իր վիրտուալ կյանքով՝ վաղուց էր կանխատեսելի: Վիրտուալ կյանքով երկար ապրելը հանգեցնում է ոչ ադեկվատության: Հասարակության, պետության բազում խնդիրները և իշխող վերնախավի խնդիրները տրամագծորեն հակառակ են միմյանց: Նրանք պիտի պահպանեն իրենց փողը, փոխվող աշխարհում չընկնեն Հաագայի դատարան, չդառնան արևմտյան սուբկուլտուրայի զոհը: Երբևէ եղե՞լ է, որ ՆԱՏՕ-ի գլխավոր քարտուղարը միջուկային երկրի նախագահի ասածը անհեթեթություն անվանի:

-Աշխարհում ամեն ինչ պտտվում է գերտերությունների կոնֆլիկտի շո՞ւրջ:

-Ամեն ինչ պտտվում է այլ առանցքի շուրջ, Ձեր ասածը երրորդ աստիճանն է: Առաջին աստիճանում ամեն ինչ պտտվում է աշխարհի կառավարման համակարգի փոփոխության չլուծված վեճի շուրջ: Ինչպե՞ս ապագայում կառավարել աշխարհը: Եվ քանի որ մտքերի բախումը իսպառ բացակայում է հիմա, կատարվում են քայլեր, որ անհասկանալի են սովորական մարդկանց: Ռուսաստանը բախվում է իր եղբայրակիցների հետ՝ ուղղափառ Վրաստանի և ՈՒկրաինայի, Մերձավոր Արևելքում ստեղծվում է մի շարժում, որը ամեն օր մարդկանց է գլխատում, հարձակվում է քրդերի ու եզդիների վրա, որին օգնում են Սաուդյան Արաբիայի, Թուրքիայի իշխանությունների տարբեր հատվածներ, որոնք մեծ նպատակներ ունեն` խնդիրներ հարուցել Ալժիրում, Եգիպտոսում և խառնել իրար ամբողջ Մերձավոր Արևելքը: Այդ ընթացքում նավթի գինն է ընկնում, որովհետև այդ նույն ԻՊ-ը նաև տնտեսական գործառույթներ է իրականացնում՝ էժան նավթ ու գազ է վաճառում: Չե՞ք նկատում, որ այս ամբողջ քաոսը ինչ-որ տեղ տանում է: Եթե 2015-ին աշխարհի բնակչության 1 տոկոսը տիրապետելու է աշխարհի հարստության 80 տոկոսին, ուզում էիք, որ քաոս չլինի ու քաոսը հարցեր չլուծի՞:

-Քաոսն ինչպե՞ս կանդրադառնա մեզ վրա: Այդ գլոբալ մակարդակում մենք գործող անձ չենք հաստատ:

-Երբ մեծ թեմաներից ոչ ոք խոսել չի ուզում, ոչ ոք չի ուզում հիմքերին հասնել, բոլորը խոսում են հետևանքներից: Եթե հիմքը չենք հասկացել, հետևանքների քննարկումները ի՞նչ են տալու: Եթե այդ հիմքում մեզ չենք տեսնում, մեր նկատմամբ կատարվող ոտնձգությունների ու մտադրությունների մասին չենք մտածում, ինչ ենք ունենալու:

-Ի՞նչ է պետք, որ ոչ թե օբյեկտ լինենք, այլ սուբյեկտ դառնանք:

-Նման գործընթացներում սուբյեկտ դառնում ենք երեք դեպքում. կամ ահավոր մեծ փողերով, որ Հայաստանն ու հայկական էլիտան չունեն, կամ այն էներգետիկայով, որ տրված է Աստծուց ու կարող է ներգործել նման գործընթացների վրա, դա միստիկա է ավելի շատ, կամ յուրահատուկ մարդկանց ուղեղի հնարավորություններով: Հայաստանում այսօր իշխանության մեջ կգտնե՞ք այս երեքից որևէ մեկը:

-Բնական չէ՞, որ հետևանքներն ենք փորձում կանխել կամ կանխատեսել:

-Կանխել ու կանխատեսել սիրողական, ոչ պետական մակարդակով շատ բարդ է: Աշխարհի այսօրվա քաոսային վիճակում շատ անհասկանալի իրադարձություններ են կատարվում: Պերմյակովը Ձեզ օրինակ: Մարդը գալիս գնդակահարում է, քիչ է մնում արյան անալիզի տվյալներն էլ թողնի, հետո ասում է՝ մոռացել եմ ամեն ինչ: Աշխարհում տեղի ունեցող շատ գործընթացներ տրամաբանական բացատրություն չունեն, որովհետև մարդիկ տեսնում են մակերեսայինը, խորքայինը տեսնողների համար ամեն ինչ տրամաբանական է:

-Այս համապատկերում՝ որքա՞ն էր ադեկվատ ՀՀ նախագահի նոր ռազմավարության հայտարարությունը Բանակի օրվան նվիրված ՊՆ կոլեգիայի նիստում, դա պատերազմի մարտահրավե՞ր է, թե՞ կանխարգելում:

-Եկեք սպասենք՝ տեսնենք: Ռազմավարությո՞ւն է, մարտավարությո՞ւն է, թե՞ ծրագիր, կերևա ժամանակի մեջ: Որքան Հայաստանի իշխանությունները շարունակեն մտածել պաշտպանության նախարարության ղեկավարության քաղաքական հեռանկարների մասին, ոչ թե այսօրվա ռեալ գործողությունների ու գործերի, բանակի խնդիրների, այնքան մեզ համար հարյուրապատիկ վատ կլինի: Բանակը ռեալ կռիվ է, մարդու կյանք է, ռեալ հաշվարկներ են, Հայաստանի բարձրագույն իշխանությանը, հատկապես Սերժ Սարգսյանին խորհուրդ կտայի ավելի շատ մտածել բանակում տեղի ունեցող ռեալ գործողությունների, կատարվող քայլերի մարտավարության, ռեալ կյանքում գործընթացների ներգործության ու հետևանքների մասին, քան որոշակի մարդկանց քաղաքական PR-ի, ապագա քաղաքական հաշվարկների:

Զրույցը`

Անահիտ ԱԴԱՄՅԱՆԻ

Հեղինակի նյութեր

• Հայաստանը Ծապլվարը չէ
• 2021. Աշխարհի ամենահզոր 5 բանակները
• Վրացական փոխատեղում՝ ի՞նչ սպասել Ղարիբաշվիլիի կառավարությունից
• Իրանը նորից մերձավորարևելյան խաղի կենտրոնում է
• Անգելա Մերկելի ելույթը Մյունխենի Անվտանգության հարցերով համաժողովում
• Ջո Բայդենի ելութը Անվտանգության հարցերով 2021-ի Մյունխենի վիրտուալ կոնֆերանսում
• Իրանը դառնում է ԵԱՏՄ անդամ, հաջորդը Ադրբեջանն է
• Վրաստանը քաոսի և հեղափոխության միջև
• Պատմական մանիպուլյացիա՝ ինչպես միշտ
• Երեք ամիս անց՝ ինչ են վճռել Ադրբեջանը, Հայաստանը և Ռուսաստանը
• Ինչո՞ւ է Բաքուն համաձայնել աշխատել ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի հետ
• Սերժ Սարգսյան՝ անցյալի մասին ներկայի կտրվածքով
• Հայաստանը դիտարկում է Թուրքիայի հետ սահմանի բացման հնարավորությունը
• Փարիզը հակաթուրքական դաշինք է կազմում
• Ինչի՞ց է մահացել Չինգիզխանը իրականում
• Հերիք է Ցիցերոն խաղանք
• Մարտական դրոններ՝ ապագայի պատերազմը
• Էրդողանի մտրակն ու քաղցրաբլիթը Բայդենի համար
• 2050. Ինչ կա-չկա աշխարհում
• Երբ Երևանում կբացվի Թուրքիայի դեսպանատուն

Մեկնաբանություններ