«Անընդհատ քայլում ենք գիշերների միջով, զարմանալիորեն դեպի նույն գիշերը»

«Մատներիցդ բառ է կաթում, ես բառի գիժ»

Ա. ԱԼՈՅԱՆ

Բանաստեղծ, արձակագիր, երաժիշտ, լրագրող ԱՐԱ ԱԼՈՅԱՆԸ հեղինակ է «Լույս դառնալուց առաջ» բանաստեղծական գրքի: Արժանացել է գրական, երաժշտական մի շարք մրցանակների: Պարբերաբար ներկայանում է գրական մամուլում:

-Արա´, Նոր տարին հին տարվա շարունակությունը չէ՞:

-Եռաչափության, ժամանակակից լեզվով ասած՝ Երեք D ընկալմամբ, նորը հնի, հինը՝ նորի, իսկ այդ երկուսը շարունակության մեջ են: Առհասարակ, մեծ հարց է, մե՞նք ենք շարունակում, թե՞ կրավորական է` մենք ենք շարունակվողը… Շարունակություն փնտրելիս կորստի փորձառություն, երազողի անհամեստություն, հուսախաբի տկարություն ու սխալվողի հավանականություն ունենք միաժամանակ: Սա՝ այլաբանորեն: Մասնավոր առումով՝ Նոր տարին դեռ տաք է խնդության ու ապերջանիկության արցունքի հանգույն:

-Ամանորի գեշերվա Ձեր երազանքի մասին որևէ մեկը գիտի՞:

-Որևէ մեկը, որ Միակն է՝ իբրև մարդաստեղծ, գիտե: Ընդհանրապես, ես աստվածերկյուղ մարդատեսակ եմ, ու իմ երազների մասին, այսպես թե այնպես, գիտեն շատերը իմ գրալի ներկայության շնորհիվ:

-Որտե՞ղ եք պահում երազները:

-Արդեն ասացի՝ բանաստեղծություններումս, բայց ոչ սոսկ բառերում կամ տաղաչափության ու խոսքամեղեդականության տիրույթ-մաշկերում:

-Վերջին անգամ ե՞րբ եք բարձի տակ նայել` Ձմեռ պապիկի անակնկալին սպասելով:

-Անահիտի ծնվելուն չորս տարի սպասելիս:

-Իսկ պատահե՞լ է, որ նա` Ձմեռ պապը, մոռացել է Ձեզ նվեր բերել:

-Հա, չորս տարի մոռացել է…

-Ձեր աղջնակին ի՞նչ եք նվիրելու այս տարի:

-Նոր տարում հին տարվա պես՝ Ձմեռ պապիկի գոյության ու մշտական այցելության նկատմամբ հավատը: Նյութական չափումներում, օրիգինալ չեմ եղել: Դասական հայրություն եմ արել ու մանկական նվերներ արել:

-Գիտե՞ք, որ երեխաները երբեմն չեն հավատում Ձմեռ պապիկի գոյությանը, բայց ձևացնում են, թե հավատում են, որ ծնողներին չտխրեցնեն:

-Այո, մանուկները հայրություն-մայրություն են անում: Իրականում մենք ավելի ենք փոքրանում՝ իրենց ներկայությամբ: Իրենց ձևացնելը կենսական է, ապրեցնող, մերը՝ Մեծ փոքրերինս, անբովանդակ:

-Սիրուղին Ձեր հնարած արահե՞տն է:

-Բառաշինության հակումներ ունեմ: Ամենակարևոր բաները երբեմն բառեր են դառնում, բայց ոչ՝ հակառակը, այսինքն՝ բառն ամեն ինչ չէ:

-«Ես գիտեմ, որ դու ինձ սիրում ես,

Կարևոր չէ՝ հեռվի՜ց, թե կողքիս»: Կարևոր չէ՞:

-Այո, բառացիորեն կարևոր չէ: Սիրով բաղադրվող բացակա ներկայությունն է կարևոր:

-Երբ սիրում ես, սիրելը քիչ է՞:

-Քիչը՝ չափման միավոր է: Իսկ սերը` չափանիշ:

-Սիրո՞ւմ եք գիշերը («Գիշերները ցած եմ կաթում անկողնու մեջ` որպես արցունք…»):

-Գիշերային եմ քանի տարի: Անընդհատ քայլում ենք գիշերների միջով, զարմանալիորեն դեպի նույն գիշերը, որովհետև.

Գիշեր ամենից հարմար հագուստն է

Սիրահարների մերկ մարմիններին,

Դրախտում, գուցե, գիշեր է եղել,

Գուցե, լոկ գիշեր…

Եվ քայլում ենք, որովհետև որոնելու հետ մեկտեղ թաքնվելու հանգրվաններ ենք փնտրում, քանզի այդպես էլ մինչև վերջ չենք ազատվել ցերեկների վախերից, տագնապներից:

-Ինչո՞ւ են բանաստեղծները հաճախ գրում Աստծո մասին: Որովհետև Սուրբ գրքի տողերը մի բառ այս կողմ, այն կողմ` դառնում են բանաստեղծությո՞ւն:

-Եկեք՝ իմ մասով վկայեմ. այն բանաստեղծություններում, որտեղ առերևույթ կամ անվանպես հիշատակվում է Բարձյալը, ես միայն դրանց համահեղինակն եմ՝ Աստծուց հետո, ես արտագրողն եմ: Մյուս դեպքերում, պակաս կամ ավելի տարբերությամբ նորեն տիրոջ ձեռագիրն է՝ իմ ՙտառասխալներով՚… Մենք խոսում ենք ճշմարիտ գրողների մասին, ոչ թե, ինչպես կասեր իմ սիրելի ընկերը՝ Ավագ Եփրեմյանը, ինչ-որ կասկածելի ժամանակակիցներ: Բայց ես ինքս իմ իսկ կասկածից վեր չեմ:

-Անունը ճակատագի՞ր է:

-Այո: Ավելի շուտ Ձեր նշածն է, քան Ճակատագիրն է անուն, անվանյալ, որովհետև այն ստույգ, եզակի չէ՝ որ կողմից էլ կուզեք, նայեք:

-Կոնսերվատորիան եք ավարտել, որպես դուդուկահար մրցանակների եք արժանացել, իսկ փորձե՞լ եք երգերի վերածել Ձեր բառերը:

-Այո: Իմ հեղինակած երգերը, ի դեպ, երգչախմբային կամ անհատական կատարումների մակարդակով էլ են հնչել: Չար ու բարի լեզուներն ասում են, որ իմ բանաստեղծություններում երաժշտականություն կա:

-«Սիրում են, որ արդարացնեն խենթությունը»: Խե՞նթ եք:

-Համարյա մահապարտի տեքստ եք ակնկալում ինձնից: Ես ի՞նչ ասեմ, որ խենթերն ինձ հասկանան, կամ խենթերին խենթ համարողները:

-Ձեր ստացած մրցանակներից ո՞րն եք առանձնացնում:

-1993-ի «Շնորհալիներ» համահայկական մրցույթ-փառատոնին 12-18 տարեկան դուդուկահարների մրցույթում գլխավոր մրցանակ ստանալը՝ որպես դուդուկահար, ի դեպ, 12 տարեկանս չբոլորած: Իսկ գրական մասով՝ Ռուբեն Սևակի անվան գրական ամենամյա մրցանակակիր դառնալը, ՙԿանչ՚ շաբաթաթերթի նախաձեռնությամբ, Ալեքսանդր Թոփչյանի նախագահությամբ, երջանկահիշտակ Ներսես Արքեպիսկոպոս Պոզապալյանի բարձր հովանավորությամբ ու իր ձեռամբ պարգևաշնորհումով…1997-ին…

-Իսկ կոչումներից ո՞րը կառանձնացնեիք... երաժիշտ, մանկավարժ, լրագրող, բանաստեղծ, արձակագիր:

-Արտագրող… Այս խոստովանությամբ, միգուցե, ձեր նախորդ՝ խենթ լինել-չլինելու առնչությամբ հարցին պատասխանեմ հետահայաց: Տեսեք, դասական ընկալումներում արտագրող աշակերտը ճարպիկի համարում ունի, բայց ոչ օրինակելի, չէ՞: Բայց երանի ես Աստծո ուղերձի հմուտ արտագրողներից լինեի, որն է՝ Մարդ ու Բանաստեղծ:

-«Եվ չեմ կարողանում նույնիսկ խաչակնքել՝

Արդեն քանի տարի…»:

Նոր տարին առիթ է ազատվելու հին մեղքերի՞ց նաև:

-Ազատվես էլ, չես կարողանա թեթևությամբ խաչակնքել: Խաչն ինքը ծանրության, մեղքի հիշողություն ունի, Հիսուսի Խաչաժամանակյա դրվագ-ապրումն ավելի թեթև եղավ, քան մեր խաչանդին կյանքը:

-Ձեր տարվա վերջին բանաստեղծությունն ինչի՞ մասին է:

-Վերջին բանաստեղծությունը միշտ չի գրվում, արտագրվում: Բրոդսկին ասում էր, իսկ ճշմարիտը բանաստեղծությունն է, գրողը տանի: Իսկ քանի դեռ չեմ կարողանում խաչակնքել, ուրեմն դեռ վերջին բանաստեղծությունը չի գրվել:

-Ե՞րբ կլինի ձեր նոր գիրքը:

-Այս տարի, հուսամ ավելի շուտ, քան կդառնամ Հիսուսի երկրային կյանքի տարեկիցը: Գոնե հասակով համեմատվելուց առաջ մի հաշվետվություն ունենամ: Ընդհանրապես, մեր բոլոր ձախողումների, կցկտուրության, անկայունության պատճառը հաշվետու չլինելն է, որը չէ անպայման արդարացում կամ անսխալականություն: Պետք է հաշվետու լինել առհասարակ: Եթե գիրքս էլ հաշվետվություն չի լինելու, ապա զուր է ամեն ինչ: Ասված խոսքի համար պետք է պատասխանատու լինել: Ասված խոսքի, գրքի համար պետք է հաշվետու լինել՝ համրերի, լռողների, Աստծո փոխարեն նաև… ու նրանց առջև…

-Ի՞նչ կմաղթեիք աշխարհին:

-Աշխարհին… կյանք եմ մաղթում ու անաշխարհիկություն: Ամեն ինչ անկյանք է դարձել ու աշխարհիկ:

-Իսկ ինքներդ Ձե՞զ:

-1995-ին եմ գրել.

Ես աշխարհ եկա, որ իմ երգերի սերմերը շռայլ

Ցանեմ իմ մտքի չհերկված հողում,

Ու հետո, եթե Աստված կամենա,

Ո՛չ բախտս բերի,

Ես իմ ձեռքերի մատ-մանգաղներով բերքս շռայլեմ ճերմակ թղթերին….

Զրույցը` Արմինե ՍԱՐԳՍՅԱՆԻ

Հեղինակի նյութեր

• Պատմության վկաները
• Վերացող ծաղիկներ
• Ձեռք մեկնելու գաղափարը առաքելության վերածվեց
• «Մի նայեք, որ փոքր է մեր երկիրը, եթե արդուկով այս սարերը հարթեցնեք, Չինաստանից մեծ կլինի»
• «Բանկ օտոման» գործողությունը ժամանակին ցնցել էր ամբողջ Եվրոպան
• «Դրսից մեզ վրա կա­րող են ազ­դել միայն ներ­սի գոր­ծիք­նե­րով»
• «Ե­րե­սուն տա­րի ձգ­վեց մեր ան­կա­խու­թ­յան պատ­մու­թ­յու­նը, մենք շա­հե­ցի՞նք»
• Մշա­կույ­թը հեռ­վից հե­ռու պահ­պա­նե­լու հույ­սով
• Անի­մա­ցիան, աշ­խարհն ու մենք
• «Մեր տա­րածք­նե­րը փոք­րա­ցան, ո­րով­հետև այդ­պես էլ չհաս­կա­ցանք, որ պետք է խմենք մեր բա­ժա­կով»
• Արվեստի ուժը
• Նոր մա­տե­նա­շա­րը ներ­կայաց­նում է արևմտա­հայ և ս­փ­յուռք­յան գրող­նե­րի
• Բե­մը կեն­դա­նու­թ­յուն է ստա­նում ա­ռայժմ միայն մա­նուկ­նե­րի հա­մար
• «Գիրք սիրողների համար սա իսկական մկնդեղ է` հյութեղ ու անտանելի»
• Հա­մաշ­խար­հա­յին դա­սա­կան­նե­րի ստեղ­ծա­գոր­ծու­թ­յուն­նե­րը՝ դու­դու­կով
• «Բնակ­չու­թ­յու­նը պատ­րաստ չէ, բայց տար­վում են աշ­խա­տանք­ներ»
• Ամա­նո­րի գի­շե­րը դի­մա­վո­րե­լու են ե­կե­ղե­ցում
• «Ջա­զի մեջ զգաց­վում է ապ­րածդ ժա­մա­նա­կաշր­ջա­նը»
• «Ե­թե չլի­ներ Փե­լե­շ­յա­նը, կար­ծում եմ, դեռևս գտած չէի լի­նի կի­նո­յում իմ ու­ղին»
• «Հու­շար­ձան­ներն այդ տա­րածք­նե­րի պատ­կա­նե­լու­թ­յան անձ­նագ­րերն են»

Մեկնաբանություններ