Գլխավոր պողոտան՝ որպես հետիոտն պողոտա

Քաղաքը կենդանի օրգանիզմ է և մշտապես պետք է հարմարեցվի ժամանակի պահանջներին: Մի քանի ամիս առաջ քաղաքապետը հանձնարարականներ է տվել իր ստորաբաժանումներին՝ Գլխավոր պողոտայի վերակառուցման տարբերակներ մշակել որպես հետիոտն պողոտա ու ներկայացնել քննարկման: Այս թեմայով զրուցում ենք «Փարիզ-Էսթ» համալսարանի քաղաքաշինության դոկտոր ՄԱՐԻԱՄ ԽԱՉԱՏՐՅԱՆԻ հետ:

-Ըստ Ձեզ, ի՞նչ սկզբունքներ պետք է հաշվի առնել Գլխավոր պողոտայի վերակառուցման տարբերակները մշակելիս:
-Գլխավոր պողոտան ստեղծվել է Ալ. Թամանյանի Գլխավոր հատակագծի համաձայն: Այն նախատեսված էր որպես հետիոտն պողոտա, որը Մեծ բուլվարի, Հյուսիսային պողոտայի-Հյուսիսային ճառագայթի և Օղակաձև զբոսայգու հետ պետք է դառնար Երևան քաղաքի կենտրոնական հետիոտն շարժման կորիզը: Եթե նկատեք, այդ տարածքները կազմավորված են մեքենաների շարժմանը ճամփատրուկ: Սակայն Գլխավոր պողոտան նաև պահուստային տարածք է Երևանի ճանապարհային ցանցի զարգացման համար, երբ քաղաքն ունենա 4 միլիոն կամ ավելի բնակչություն, կամ երբ կենտրոնում ավելանա մեքենաների երթևեկը: Այդ փաստը երևում է Թամանյանի հատակագծերի մեջ և ամրագրված է վերլուծական հաշվարկներով: Իհարկե, ոմանք կասեն, թե դեռ ժամանակը չէ այդ մասին մտածելու, բայց այսօրվանից այն պետք է հաշվի առնել, և ցանկալի է՝ ոչ մի կառուցապատում չիրականացվի այդ տարածքում: Այդ իսկ պատճառով լավ կլիներ մտածել և առաջարկել «Հին Երևան» տեղամասի ստեղծումն իրականացնել մեկ այլ վայրում, որպեսզի մի քանի տասնամյակ անց պարտադրված չլինենք այդ տեղամասը տեղափոխել և տարբեր խնդիրների հանդիպել կամ էլ ճարահատյալ այդ տարածքը պահել՝ խեղդվելով մեքենաների խցանումներից: Ինքս կողմնակից եմ, որպեսզի Գլխավոր պողոտան մնա որպես հետիոտն, բայց Նարեկ Սարգսյանի իրականացրած քաղաքաշինությունն ու կառուցապատումը գերբեռնվածություն ստեղծեցին և շարունակում են ստեղծել քաղաքի կենտրոնում: Եվ Գլխավոր պողոտայի օգտագործման անհրաժեշտությունը ոչ թե 50-60 տարի հետո կլինի, այլ արդեն ապագա 10 տարում, եթե բեռնավորման տեմպերը մնան նույնը, և բեռնաթափման ուղղությամբ ուրիշ լուծում չառաջարկվի: Հնարավոր է, իհարկե, Հյուսիսային պողոտան երթևեկելի դարձնել մեքենաների համար, քանի որ Հյուսիսային պողոտան դիագոնալ փողոց է և հետիոտն պողոտայի կառուցվածք չունի ու չի կարող ունենալ, եթե անգամ այդ ուղղությամբ տարբեր վերակառուցումներ արվեն: Բայց, ցավոք, Հյուսիսային պողոտայի այդ ֆունկցիոնալ փոփոխությունը ոչ մի դրական արդյունք չի արձանագրի, քանի որ վերջինիս հետ հատվող փողոցների բեռնաթափումն էական դեր չի կարող ունենալ: Դրանք նեղ են և Հյուսիսային պողոտայի կառուցապատումից ավելի նրբանցքային կառուցվածք են ստացել:
-Քաղաքային հասարակական տարածքները մեզ մոտ հարմարեցված չեն քաղաքացուն:
-Գլխավոր պողոտան պետք է վերակառուցել Երևանի բնակիչների պահանջներին համապատասխան և 21-րդ դարի շնչով: Եվ հարց է առաջանում` ինչպես այն վերակառուցել, որ իսկապես ծառայի երևանցուն ու զբոսաշրջիկին ու նման չլինի մյուս բարեկարգված, բայց ամայի երևանյան հասարակական տարածքներին: Նախ՝ անհրաժեշտ է հրաժարվել այն մտքից, որ պետք է ստեղծել քաղաքային հասարակական տարածքներ միատիպ մարդու համար: Մոդեռնիզմի դարն անցել է, և «միատիպ մարդ» հասկացությունն այլևս գոյություն չունի ո՛չ ճարտարապետության, ո՛չ քաղաքաշինության, ո՛չ էլ այժմյան հետինդուստրիալ և սպառողական հասարակության մեջ: Պետք է նկատել, որ Երևանում մարդիկ քաղաքային տարածքների օգտագործման մեջ շատ բազմազան են ու շատ հեռու միատիպ մարդ լինելուց: Նաև պետք է ընդունել այն փաստը, որ չնայած Խորհրդային Միությունում առկա էին հանրային տարածքներ, բայց դրանց մշակման ձևերը մատնանշում էին «հանրային տարածքների» բացակայության մասին: Դրանք ոչ մեկին չէին պատկանում՝ ոչ հանրությանը, ոչ էլ տարբեր մարդկանց խմբերի: Դա է պատճառը, որ դրանք անխնամ էին, չօգտագործված և լքված: Դա է նաև պատճառը, որ բնակելի բակերը Երևանում օտարվում էին նույնիսկ Խորհրային Միության տարիներին՝ տարբեր գործածություն ստանալով: Այդ կարծրատիպերից դուրս գալու համար և նոր հասարակական տարածքներ մշակելիս նախընտրելի է հետևել քաղաքային տարածքների կազմակերպման հետևյալ սկզբունքներին: Քաղաքային հանրային տարածքները պետք է լինեն հարատև (երկարակյաց), առողջ և կենսունակ, ինչի համար անհրաժեշտ է անհապաղ փոխել դրանք մշակելու մեթոդները և պրակտիկան՝ համապատասխանեցնելով 21-րդ դարին և այժմյան երևանցուն: Գլխավոր պողոտայի վերակառուցման մշակումը պետք է բխի հետիոտնի շարժման ֆունկցիոնալ ներդաշնակության տարրերի միասնության ապահովումից: Այդ ամենը կնպաստի նաև Հանրապետության հրապարակի հետիոտն օգտագործման ինտենսիվությանը: Գլխավոր պողոտայի ներսում տարածքները պետք է մշակվեն մանրամասշտաբ՝ քաղաքային կյանքին և ռիթմին, բնակչության հանգստի պրակտիկ ձևերին համահունչ, ոչ թե՝ վերացական և պարտադրող: Տարածքները պետք է հնարավորություն տան մարդկանց ինքնադրսևորվելու, խաղալու, որոշ վարժություններ, վարժանքներ անելու: Տարածքները պետք է լինեն բոլորի համար: Ստեղծված տարածքները պետք է հատկապես նախատեսված լինեն տարբեր տարիքային խմբերի կամ կոնկրետ զբաղմունքի համար: Սակայն Գլխավոր պողոտայի երկայնքով պետք է լինեն նաև տարրական զբաղմունքի տարածքներ, որպեսզի բոլորը միաժամանակ կարողանան գտնել զբաղվելու իրենց հարազատ տեղերը, այլ ոչ թե ծնողները հանգստանան, իսկ երեխաները չիմանան՝ ինչով զբաղվել, և հակառակը: Գուցե մի քիչ տարօրինակ հնչի, օրինակ, հայերը հանգստանում են նարդի կամ շախմատ խաղալով: Չնայած մեր հայրենակիցները պասիվ հանգիստն են նախընտրում, երիտասարդների համար, այնուամենայնիվ, պետք է ստեղծվեն առողջ զբաղմունք քարոզող տարածքներ, օրինակ, ակտիվ սպորտային հանգստի վայրեր՝ ժամանակավոր ենթակառույցներով: Երեխաների համար պետք է կառուցվեն ոչ թե ատրակցիոններ, որտեղ երեխան պասիվ դերում է, այլ զարգացնել այն տարածքները, որտեղ նա ակտիվ է, օրինակ, տեղադրել ակրոբատիկայի համար նախատեսված սարքեր և այլն: Երևանի երիտասարդի երազանքն է քաղաքում կանաչ մարգագետնի վրա պառկելը, բայց այսօր քաղաքում այդ հնարավորությունը չկա: Հաճելի կլիներ, օրինակ, այդ մարգագետինը ստեղծել Գլխավոր պողոտայի՝ Հանրապետության հրապարակին հարող տարածքում, որ մարդ վայելեր նաև հրապարակի բացվող տեսարանը: Տարածքները պետք է լինեն պարզ, բազմազան, գեղարվեստական բարձր որակով, այդ ամենը պետք է լինի մարդու մասշտաբին համապատասխան, ինչը մատնանշում է հրաժեշտ տալ գիգանտամոլությանը, ամայի տարածքներ ստեղծելու խորհրդային պրակտիկային և սառը քանդակների ճեմուղուն, ինչպիսին Սարյան-Կասկադ հատվածն է: Ստեղծվելիք տարածքները պետք է ունենան քիչ բետոնապատված մաս, հաճելի կանաչապատում՝ զուրկ գունային, չափային, ծաղիկների և ծառերի էսթետիկ խառնաշփոթությունից: Ստեղծված և տեղադրված ստրուկտուրաները և տարրերը կարող են լինել մշտական, ժամանակավոր, կարճաժամկետ: Այստեղ հարկ է նշել, որ մշտական ստրուկտուրաները քաղաքային տարածքները ձևավորող գլխավոր տարրերն են, առօրյա կյանքի միջավայրը: Շատ կարևոր է, որ դրանք լինեն Գլխավոր պողոտայի տարածքների կազմակերպման յուրաքանչյուր ռազմավարության հիմքում: Եվ եթե դրանք համաչափ են, հաճելի ու հարմարակյաց, բարենպաստ են ընդունելու և զարգացնելու մյուս բոլոր տեսակի զբաղմունքները՝ թե՛ ժամանակավոր, թե՛ կարճաժամկետ: Ժամանակավոր ստրուկտուրաները տեղադրումների (էկիպիրովկա), զբաղմունքների և իրադարձությունների համար տեղադրված կառուցվածքային միավորներն են, որոնք կահավորում են քաղաքային տարածքը միայն սահմանափակ ժամանակով: Ժամանակավոր ստրուկտուրաները կարող են լինել նաև սեզոնային: Իսկ կարճաժամկետ ստրուկտուրաները տեղադրվում են տարբեր միջոցառումների, մեծ իրադարձությունների ժամանակ: Պետք է, սակայն, խուսափել տարածքները տարբեր կառույցներով գերբեռնելուց և «բազար» ստեղծելուց:
Ցանկալի է մետրոյի «Հանրապետության հրապարակ» կայարանի դրսի աստիճանները նույնպես ընդգրկել Գլխավոր պողոտայի վերակառուցման մեջ, վերացնել ամայի լինելը և այն դարձնել օգտագործելի, կանաչապատել՝ աստիճաններն օգտագործելով որպես նստատեղեր, ինչպես նաև ուլտրամոդեռն ձևերով փակել շատրվանների բացվածքը՝ ստեղծելով փոքր հրապարակ: Իսկ ներքևի մասում, եթե մետրոյի անվտանգության պայմանները թույլատրում են, շատրվանի տեղում և հարակից տարածքներում ստեղծել միջգերատեսչական գրադարան կամ վերնիսաժային տարածք, ինչպես նաև հրաժարվել այդ տարածքում հյուրանոց կառուցելու մտքից, քանի որ կոպտորեն կոտնահարվի մետրոյի անվտանգության, քաղաքաշինական և այլ պայմանների բավարարումը:
-Ձեր առաջարկած մոտեցումները ենթադրո՞ւմ են արդյոք վերնիսաժի վերացում:
-Այս վերակառուցման ձևերն ամենևին չեն նշանակում վերացնել Գլխավոր պողոտայի վերնիսաժային week-end-ային օգտագործումը: Վերնիսաժը կարող է տեղադրվել կարճաժամկետ ստրուկտուրաներով, ինչպես նաև կարող է մի քիչ տեղափոխվել և զբաղեցնել Բուզանդի և Արամի փողոցները: Այս ամենը պահանջում է սխեմաների կոնկրետ ներկայացում, ինչն անհնար է անել հարցազրույցի սահմաններում: Գլխավոր պողոտայի վերակառուցումը, որպես հետիոտն պողոտա, կհանգեցնի տարածքի հարակից շենքերի առաջին հարկերի աննախադեպ աշխուժացման: Այդ ամենը կնպաստի, որ այն, ի տարբերություն Հյուսիսային պողոտայի, դառնա իսկական հետիոտն պողոտա: Գլխավոր պողոտայի այդպիսի վերակառուցումը կնպաստի նաև Հանրապետության հրապարակի և հարակից տարածքների հետիոտն օգտագործման ինտենսիվությանը:

Զրուցեց Լիլիթ ԳՐԻԳՈՐՅԱՆԸ

Հեղինակի նյութեր

• «451° ըստ Ֆարենհայթի»
• ՈՒրիշ տեղ չկա՞ր
• «24 ժամ ե­ղել ենք տար­բեր զեն­քե­րի հրե­տա­կոծ­ման տակ»
• «Ադր­բե­ջա­նը, Թուր­քիան ու ֆոս­ֆո­րա­յին զենքն Ադր­բե­ջա­նին մա­տա­կա­րա­րող­նե­րը պետք է պա­տաս­խան տան դա­տա­րա­նի ա­ռաջ»
• «Մեր բո­լո­րի ճա­կա­տա­գի­րը սահ­մա­նին կանգ­նած հայ զին­վո­րա­կա­նի ձեռ­քում է»
• Կա­րե­նին անհ­նար էր չհար­գել, նույ­նիսկ հա­կա­ռա­կորդ­նե­րը նրան ըն­դու­նում էին որ­պես լե­գենդ, որ­պես ժայռ, որ­պես հե­ղի­նա­կու­թ­յուն
• Եկե­ղե­ցին գո­յութ­յուն ու­նի 2000 տա­րի և գո­նե ա­ռա­ջի­կա 2000 տար­վա հա­մար պետք է ա­պա­հո­վի ե­կող սե­րունդ­նե­րի հոգևոր կա­րիք­նե­րը
• «Լճա­շեն­ցի­նե­րի միա­վոր­ման» դռ­նե­րը բաց են բո­լոր լճա­շեն­ցի­նե­րի առջև
• «Ար­տա­կարգ դրու­թ­յու­նը կանց­նի, բայց բո­լոր ծնող­նե­րի, ա­շա­կերտ­նե­րի, ու­սու­ցիչ­նե­րի հա­մար կմ­նա մի շատ լավ նո­րա­մու­ծու­թ­յուն՝ հե­ռա­վար ու­սու­ցու­մը»
• «ՌԴ-ն կա­րող է գնալ հա­րա­բե­րու­թ­յուն­նե­րի վատ­թա­րաց­ման ճա­նա­պար­հով, ե­թե Թուր­քիան շա­րու­նա­կի ազ­դե­ցու­թ­յան գո­տին ընդ­լայ­նե­լու քա­ղա­քա­կա­նու­թ­յու­նը»
• «Ռա­յա­նէյր»-ը հա­տուկ սպա­սար­կում է ի­րա­կա­նաց­նում
• Յա­կուտս­կի հայ­կա­կան կի­րակ­նօ­ր­յա դպ­րո­ցի սա­նե­րը նշե­ցին Ա­մա­նո­րը
• «Հա­յաս­տա­նը եր­գող ժայ­ռե­րի եր­կիր է, և ես ե­րա­զանք ու­նեմ նվա­գելու այդ ժայ­ռե­րի մեջ»
• Նպա­տա­կը դիր­քա­պահ զին­վո­րի անվ­տան­գու­թ­յունն է
• «Ադր­բե­ջա­նում պետք է տե­ղի ու­նե­նա հա­մա­կար­գա­յին փո­փո­խու­թ­յուն, որ­պես­զի կա­ռու­ցո­ղա­կան երկ­խո­սու­թ­յուն ակն­կա­լենք»
• Յակուտսկի հայերն ակտիվ մասնակցություն են ունենում եկեղեցական բոլոր տոներին
• Ստամբուլում հաղթանակ է տարել ընդդիմությունը. ի՞նչ կանի Էրդողանը
• Քրիստոնեական և հոգևոր գիտելիքների ճիշտ ուղղորդում դասընթացի միջոցով
• «Ինձ համար Արամ Իլյիչը սրբություն է»
• «ԱԳՆ-ն պետք է ավելի շատ կենտրոնանա հայ-թուրքական հարաբերությունների կարգավորման, քան Ցեղասպանության ճանաչման խնդրի վրա»

Մեկնաբանություններ