«Խաչդ առ ու իմ հետևից արի»

«Իրատես de facto»-ի հյուրն է ԳԱԳԻԿ ԵԳԱՆՅԱՆԸ

-Կա՞ աշխարհում ինչ-որ բան, որ դեռ չգիտեք:
-Իմացածս է չնչին, չիմացածս անսահման է` իմացածիս համեմատ: Ամեն երեկո, ապրածս օրը գնահատելիս, զգում եմ, որ վերափոխելու, ճշտելու կարիք ունեմ, նշանակում է` պարզելու, իմանալու խնդիր կա:
-Իմանալ-չիմանալու չափանիշը ո՞րն է:
-Քրիստոնեական վարդապետությունը:
-Չե՞ք կարծում, որ 21-րդ դարում մտածողության փոփոխության, նոր տեխնոլոգիաների ի հայտ գալով, անձնական պատճառներով քրիստոնեական վարդապետությունից շատ ենք հեռացել:
-21-րդ դարը չէ խնդիրը, խնդիրը անցյալ դարի 70-80 տարիների աթեիզմն է, որովհետև մեր ազգը ամենանվիրյալ, հավատին շատ ամուր կառչած ազգերից է: Մեր մեկնիչները, մեր գրիչները այնպիսի վկայություններ են թողել, որ համահավասար արժեք ունեն ընդհանուր քրիստոնեական գրականության մեջ: Հայաստանում եթե որոնես, պատմամշակութային արժեքներից կտեսնես հավատի նշանակության կոթողներ: Չես տեսնի պալատներ, ապարանքներ, կենցաղային նշանակության շինություններ: Եթե եղել է ֆինանսական հնարավորություն, ընտրությունը մեծ չի եղել, կառուցվել է եկեղեցի կամ դպրոց: Դա մեր հավատի ուժն է ցույց տալիս, քրիստոնեական վարդապետության տեղն ու դերը: Ցավոք, խորհրդային շրջանում այդ ավանդույթը ավերվեց, և մեր բնակչության զգալի մասն այսօր, արտահայտությանս համար ներողություն եմ խնդրում, շտամպավորված քրիստոնյա է: Առանց հասկանալու վարդապետության պարզ մեկնությունները, իմաստը, քրիստոնեական արժեքային համակարգը, մենք գնում ենք եկեղեցի մոմ վառելու ու Աստծուն մեր պահանջները ներկայացնելու: Առանց նույնիսկ հասկանալու մոմավառության խորհուրդը, առանց կարողանալու տարբերել աղոթքը խնդրանքից, հոգևոր ոլորտը գանձապետական համակարգից: Բայց, հուրախություն բոլորիս, պիտի արձանագրեմ, որ հավատավոր մարդկանց թվաքանակը մեծանում է: Մարդիկ, որ քրիստոնեության հետ առնչվում են բովանդակային ըմբռնումով ու հավատով: ՈՒնենք շատ նվիրյալ քահանաներ, որ եկեղեցին աշխատատեղ չեն համարում, այլ խորապես հավատում են ու հավատացյալների կողքին են օրը 24 ժամ:
-Ամբողջ աշխարհում չէ՞ այդպես:
-Դեռ Հիսուսն էր ասում, որ հավատը գնալով պակասելու է: Ինչ է կյանքը` խաչդ առ ու իմ հետևից արի, նեղ, տատասկոտ ճանապարհ ընտրիր: Իսկ մարդիկ գերադասում են դյուրինը: Քրիստոնեությունը իր սահմանման մեջ արդեն իսկ ենթադրում է զրկանքներ, որոշակի վերաքննություններ` արածի ու չարածի, բերում է որոշակի կենսակերպ. մեղանչեցի՞ր` ապաշխարիր: Անկեղծ ապրիր:
-301-ին քրիստոնեություն ընդունելուց հետո 5-րդ դարում ունեցանք ոսկեդար, հետո սկսվեց դարի լռությունը` մինչև համարյա միջնադար: Հետո` Նարեկացի, նրանից հետո դարձյալ լռություն` մի քանի դար: Ինչո՞ւ յուրաքանչյուր հաջորդ դարը նախորդի փորձառությունն ու իմաստնությունը չի օգտագործում: Ինչո՞ւ այսօր շատ ավելի լավ գիտենք եվրոպացիներին, քան հայերին: Անանիա Շիրակացին ումի՞ց է պակաս: Դավիթ Անհաղթը ի՞նչ չի ասել, որ ասել են ուրիշները, բայց մենք հաճույքով մեջբերում ենք Բեկոնից, Կանտից, Դեկարտից, Լայբնիցից և ումից ասես, բայց ոչ մերոնցից:
-Այո, 301-ին քրիստոնեություն ընդունելուց հետո մենք անցանք նոր քաղաքակրթական որակի, ինչը հաստատեցին մեր ոսկեդարի պատմիչները: Բայց ինչո՞ւ եք կարծում, որ մինչև Նարեկացի անկում է եղել: Դարի լռություն անվանված շրջանում եղել են հենց այն կուտակումները, որ հետո պիտի անձնավորվեին հերթական փիլիսոփայի, պատմիչի, մտածողի գործերում:
-Գուցե, բայց սկսելով 0 կետից:
-Դուք դա զուտ հայկակա՞ն երևույթ եք համարում:
-Ոչ, 16-րդ դարում ունենալով Լեոնարդո դա Վինչի, իտալացիները միայն 18-ի վերջին 19-ի սկզբին նրան հիշեցին:
-Եվրոպայի պարագայում ավելին է եղել` սերունդներ են եղել, որ ոչ թե առաջընթաց, հետընթաց են ապրել. ի՞նչ էր նշանակում ինկվիզիցիան: Թերևս դա պայմանավորված է ժամանակի մտայնությամբ, անձերով, պատմական միջավայրով: Մարդկության զարգացումը պարզ վերելք չի եղել, բնականաբար: Խորհրդային ժամանակներում Շիրակացին ու Անհաղթը մեր դասագրքերում միայն հիշատակվում էին, նրանց աշխատությունները, մտքերը, գաղափարները չէին ուսուցանվում, իսկ եվրոպացիներին շատ ավելի մեծ տեղ էր տրվում: Մեր սերունդը ոչ թե չի գնահատում իր մեծերին, այլ տեղյակ չէ նրանց գործունեությանը: Ներկա սերունդը ավելի մեծ տեխնիկական հնարավորություններ ունի նրանց ուսումնասիրելու և գնահատական տալու, բայց համացանցը քիչ է, համակարգված ուսուցումը պիտի ապահովի նախ դպրոցը, հետո` բարձրագույն կրթությունը: Եթե մեր ժամանակներում կրոնական գործիչները մնում էին ստվերում, հիմա այդ արգելքը չկա:
-Տաբուներին ինչպե՞ս եք վերաբերվում. մարդը տաբունե՞ր պիտի ունենա, թե՞ բացարձակ ազատություն:
-Հիսուսն ասում է, որ բացարձակ ազատությունը պիտի գա ճշմարտությունից: Եթե դու քո կյանքում զգում ես իր ներկայությունն ու ապրում ես պատվիրանների համաձայն, որը համարյա հնարավոր չի լինում, դու կունենաս ազատարար ճշմարտություն և կստանաս` ինչ ակնկալում ես: Քչերին է հաջողվում այդ աստիճանին հասնել, բայց դա ամենաերանելի վիճակն է:
-Փաստորեն ազատարար ճշմարտությունը հենց տաբուների անհրաժեշտությունն է արձանագրում:
-Այո, բայց այդ տաբուներն արդեն դառնում են համոզմունք, որոնց հետևում ես հաճույքով ու քո կամքով: Տաբուներն ընդամենը կանոնակարգում են ու հորդորում են մեղքեր չգործել: Նախ կա երկյուղը, որ իմաստնացնում է, իսկ ավելի գերագույն մակարդակում ենթադրում է, որ չես մեղանչի սիրուց դրդված: Մեղք գործելով` անհաճո ես դառնում Արարչին:
-Հնարավո՞ր է կյանքը ապրել գիտակցական այդ սահմաններում:
-Քրիստոնեությունը դա է ուսուցանում` չսխալվել, մեղանչելուց հետո ապաշխարել:
-Ձանձրալի չէ՞:
-Եթե ազատարար ճշմարտությունը դառնում է քո էությունը, եթե մտածողությամբ ու զգացումներով ես ընդունում, ձանձրույթի հարցն իսկ չի ծագում:
-Ձեր շրջապատում կամ հասարակության մեջ ինչքա՞ն մարդ կգտնեք, որ ապրում է արժեքային այդ համակարգով:
-Այցելեք մեր եկեղեցի և կտեսնեք` ինչքան հավատավոր մարդիկ կան մեր համայնքում` Արգավանդի սուրբ Սարգիս եկեղեցի, 19-րդ դարի վերջին կառուցված գողտրիկ եկեղեցի է: Եվ ոչ միայն մեզ մոտ, սովորաբար ավելի շատ երևում են անհավատները, իսկ հավատավոր մարդիկ չեն ցուցադրում իրենց հավատը:
-Ձեր կարծիքով` մենք ունե՞նք արժեքային համակարգ: 20-25 տարի է` բոլորը խոսում են ազգային գաղափարախոսության անհրաժեշտությունից, բայց որպեսզի ազգային գաղափարախոսություն ձևավորվի, արժեքային համակարգ է պետք:
-Որոնել պետք չէ, կա քրիստոնեական արժեքային համակարգը, ավելին հնարավոր չէ հնարել:
-Քրիստոնեական արժեքային համակարգը կա 2013 տարի, այդ համակարգի վրա կառուցված գաղափարախոսությունը շատ ընդհանրական չէ՞: Տասը պատվիրանները Հիսուսից առաջ էլ եղել են, բայց խախտվել են ու խախտվում են հիմա էլ: Մարդկությունը մեղքեր է գործում, պատերազմում ու համարյա չի էլ ապաշխարում:
-Արժեքային համակարգը ամեն օրվա մեջ փոխվող չի կարող լինել: Աստված մարդուն տվեց ազատ կամք, որպեսզի ինքն անցնի ճանապարհը, այլապես հանգիստ կարող էր ծեփել զինվորիկներ, որ միշտ կատարում են հրամանը: Բայց դա չէր կարող բավարարել Աստծուն, դա շատ հեշտ էր: Մարդն իր ընտրության, իր աշխատանքի, իր ջանքերի միջոցով պիտի հասնի լավին, չարը մեր միջով անցկացնելով` պիտի գանք դեպի բարին:
-Նկատի ունեք կատարելությա՞ն ճանապարհը:
-Այո, 10 պատվիրանները երբ տրվեցին, մարդկությունը զարգացման ուրիշ մակարդակի վրա էր, Հիսուսը եկավ և, 10 պատվիրանները պահպանելով հանդերձ, անհրաժեշտ խմբագրումներն արեց, ասաց` սեր է պետք, սիրով պետք է այդ ամեն ինչն անել: Արժեքային համակարգի հիմքում սերը պետք է լինի, իսկ եթե սխալներ ես գործել, վերլուծելու և խոստովանելու հնարավորություն կա, այդ ճանապարհով կարող ես հասնել կատարելության: Ամբողջ կյանքիդ ընթացքում:
-Երաժշտությունը և՞ս կատարելության ճանապարհ է:
-Երաժշտությունը մաքրվելու, գեղեցիկի հետ շփվելու մշտական հնարավորություն է: Մենք հրաշալի սիմֆոնիկ նվագախումբ ունենք` մաեստրո Թոփչյանի գլխավորությամբ, և ես ամեն ուրբաթ նրանց ունկնդիրն եմ: Ես նախընտրում եմ դասական երաժշտությունը, որ զգայական մեծ լիցք ունի, օգնում է ամփոփել մտքերդ ու զգացումներդ, կենտրոնանալ:
-Ձեզ չի՞ թվում, որ ամեն դարի երաժշտություն բացատրում է դարը:
-Այդպես էլ պետք է լինի, երաժշտությունը արտահայտման ձև է, տվյալ ժամանակաշրջանում ապրող մարդկանց ներաշխարհը հանրությանը ներկայացնելու միջոց:
-21-րդ դարի երաժշտությունը ո՞րն է` նոտավորված աղմո՞ւկը, թե՞ մեղեդին:
-Վստահ եմ` մեղեդին: Ես սիրում եմ դասական երաժշտությունը, սիրում եմ ռոքը, ուսանողական տարիներից եմ լսել Լեդ Զեփելին ու «Փինկ Ֆլոյդ»: Սիրում եմ Չայկովսկու, Ռախմանինովի գործերը, որ բացահայտում են ռուսական հոգին, Վիեննայի դասական քառյակի կոմպոզիտորներին եմ սիրում լսել: Մոցարտի լուսավոր մեղեդիները, Բեթհովենի դրամատիկ սիմֆոնիաները: Երաժշտության մասին անվերջ կարող ես խոսել:
-Երաժշտությունը Աստծո ներկայությո՞ւնն է մարդու կյանքում:
-Անշուշտ, Աստծո պարգևներից մեկն է մարդուն:
-Երաժշտություն լսելիս վերելքի զգացողություն չե՞ք ունենում:
-Հոգեկան` գուցե, բայց իսկական վերելքի զգացողություն բերում է միայն սար բարձրանալը: Սարը ստորոտում ու սարը գագաթին բոլորովին տարբեր են, ինքդ էլ տարբեր ես` ստորոտում ու գագաթին բոլորովին այլ մտքեր ու զգացումներ ես ունենում:
-Ստորոտից` գագաթ, ի՞նչ է փոխվում:
-Նպատակի հաղթահարումը: Հատկապես ձմռանը, երբ մետրից ավելի ձյան շերտը ճեղքելով, բարձրանում ես` սայթաքելով, թրջվելով, հոգնած, սարի գագաթի բերկրանքը ոչնչի հետ համեմատելի չէ: Լավ ես զգում քեզ` քամու, մրրիկի, -20, -25 աստիճանի մեջ: Երբ եղանակը պարզ է, մշուշ չկա, կարող ես շրջապատդ տեսնել, բոլորովին այլ ընկալում է բացվում: Անձրևից լվացված խոտերին եթե արևի շողն էլ ընկնում է, Աստծո ներկայությունն ես զգում:
-Հայաստանի բոլոր սարերը բարձրացե՞լ եք:
-Շատ քիչ սարեր եմ բարձրացել, որովհետև հիմնականում նույն սարերն ենք բարձրանում` ձմռանը` Հադիս, ամռանը` Արագած, Արայի լեռ, Աժդահակ: Մեր բնությունը հրաշալի է: Եթե բախտդ բերի, Աժդահակի գագաթից Սևանա լիճը երևում է` ինչպես ձեռքիդ ափը, ընդհուպ առանձին բնակավայրերով: Իսկ երբ գարնանը սարերը ծաղկում են, արդեն զգլխիչ բույրեր են ավելանում, թավիշ կանաչը այնպիսի հանգստություն է բերում:
-Եթե այդքանն ունեք Ձեր կյանքում, Ձեր ինչի՞ն է պետք քաղաքականությունը:
-Ես իմ գործն եմ անում, իմ պաշտոնը քաղաքական չէ, իսկ եթե քաղաքական է, այնքանով, որքանով իրականացնում եմ կառավարության քաղաքականությունը:
-Ձեր ինչի՞ն է պետք, ուրեմն, պետական ծառայությունը:
-Երբ սովորում էի պետական համալսարանում, զբաղվում էի նաև հասարակական գործունեությամբ, գուցե ընտանիքից էր գալիս` հայրս երկար տարիներ կուսշրջկոմի առաջին քարտուղար էր: Անվանական թոշակառու եմ եղել, ֆակուլտետի կոմերիտմիության քարտուղարը: Ավարտելուց հետո ասպիրանտուրա ընդունվեցի և 24 տարեկանում թեկնածուական թեզ պաշտպանեցի Նովոսիբիրսկում` ակադեմիկոս Աբել Աղանբեգյանի գլխավորած մասնագիտական խորհրդում: Երկու ճանապարհ ունեի` շարունակել գիտության մեջ, կամ պետական աշխատանքի:
-Չե՞ք փոշմանել գիտությունը թողնելու համար:
-Դժվար է ասել, թերևս` ոչ: 27 տարեկանում անցա կառավարության աշխատակազմում աշխատանքի, 1983 թվականն էր, մինչև 1989-ը աշխատեցի կառավարությունում, հետո նշանակվեցի սոցապ փոխնախարար: Մի քանի տարի անց` նախարար, հետո` միգրացիոն ծառայության ղեկավար:
-Որտե՞ղ եք Ձեզ ավելի ամբողջական զգում:
-Բոլոր տեղերում փորձել եմ ես ես լինել: Գաղափարներդ պիտի ծրագրերի վերածես` գտնելով համախոհներ ու գործընկերներ:
-Ձեզ չի՞ թվում, որ բոլոր գլխավոր բառերն ասվել են, մարդիկ հիմա միայն կրկնում են:
-Բառերը տիեզերքում ունեն սահմանափակ քանակ, բայց այդ քանակը անսահման է դառնում` նայած օգտագործման ձևի, պահի, միջավայրի, տրամադրության ու արտաբերման: Բոլոր բառերը մեկ անգամ գոնե ասվել են հաստատ, բայց բովանդակային, իմաստային առումով ամեն անգամ նոր են հնչում:

Զրույցը` Անահիտ ԱԴԱՄՅԱՆԻ

Հեղինակի նյութեր

• Հայաստանը Ծապլվարը չէ
• 2021. Աշխարհի ամենահզոր 5 բանակները
• Վրացական փոխատեղում՝ ի՞նչ սպասել Ղարիբաշվիլիի կառավարությունից
• Իրանը նորից մերձավորարևելյան խաղի կենտրոնում է
• Անգելա Մերկելի ելույթը Մյունխենի Անվտանգության հարցերով համաժողովում
• Ջո Բայդենի ելութը Անվտանգության հարցերով 2021-ի Մյունխենի վիրտուալ կոնֆերանսում
• Իրանը դառնում է ԵԱՏՄ անդամ, հաջորդը Ադրբեջանն է
• Վրաստանը քաոսի և հեղափոխության միջև
• Պատմական մանիպուլյացիա՝ ինչպես միշտ
• Երեք ամիս անց՝ ինչ են վճռել Ադրբեջանը, Հայաստանը և Ռուսաստանը
• Ինչո՞ւ է Բաքուն համաձայնել աշխատել ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի հետ
• Սերժ Սարգսյան՝ անցյալի մասին ներկայի կտրվածքով
• Հայաստանը դիտարկում է Թուրքիայի հետ սահմանի բացման հնարավորությունը
• Փարիզը հակաթուրքական դաշինք է կազմում
• Ինչի՞ց է մահացել Չինգիզխանը իրականում
• Հերիք է Ցիցերոն խաղանք
• Մարտական դրոններ՝ ապագայի պատերազմը
• Էրդողանի մտրակն ու քաղցրաբլիթը Բայդենի համար
• 2050. Ինչ կա-չկա աշխարհում
• Երբ Երևանում կբացվի Թուրքիայի դեսպանատուն

Մեկնաբանություններ