«Ինչպե՞ս եք պատկերացնում Ս. Ալեքսանյանի, Ռ. Հայրապետյանի կամ Գ. Ծառուկյանի ձեռնարկություններում արհմիություններ ստեղծելը»

«Իրատես de facto»-ի հյուրն է «Աշխատավորների շահերի պաշտպանության շարժում» հասարակական կազմակերպության նախագահ ԿԱՐԵՆ ԹՈՒՄԱՆՅԱՆԸ:

-Ի՞նչ նպատակներով եք հիմնադրել «Աշխատավորների շահերի պաշտպանության շարժում» հասարակական կազմակերպությունը, ի՞նչ խնդիրներ եք ուզում լուծել, ինչպե՞ս եք պատկերացնում Ձեր գործունեությունը:
-Մարտի 15-ին Հայաստանի պետական ռեգիստր ներկայացրինք «Աշխատավորների շահերի պաշտպանության շարժում» հասարակական կազմակերպության գրանցման հայտը: Որպեսզի պարզ լինի կազմակերպության ստեղծման նպատակը, անդրադառնանք աշխատավորների շահերի պաշտպանության իրավիճակին: Ո՞վ է շահագրգռված պաշտպանել աշխատավոր մարդու իրավունքները, միանշանակ` այդ աշխատավորներից կազմված արհմիությունները: Եթե արհմիությունները քաղաքակիրթ երկրներում չեն կարողանում պաշտպանել աշխատավորների շահերը, ուրեմն չկա ուրիշ մեխանիզմ: Օրինակ, մեզանում գործում է մարդու իրավունքների պաշտպանի ինստիտուտը, բայց նրան չի կարելի դիմել, եթե խնդիրը վերաբերում է մասնավոր սեկտորին: Գործող օրենքներն են այդպիսին: ՈՒրեմն ինչպե՞ս պետք է պաշտպանվեն մասնավոր սեկտորում ընդգրկված աշխատողների իրավունքները, առավել ևս գործազուրկների, ովքեր աշխատանք են փնտրում: Նրանց կարող են օգնել միայն արհեստակցական միությունները: Արհեստակցական միությունների մասին օրենքով յուրաքանչյուր ձեռնարկություն իրավունք ունի արհեստակցական միություն ստեղծելու` անկախ տնօրենության կամքից: Օրինակ, հանքարդյունաբերական ձեռնարկություններում` Քաջարանի, Կապանի, ստեղծվեցին արհմիություններ, որպեսզի ավելի հզոր լինեն, օրենքը թույլ է տալիս, որ արհմիությունները միավորվեն ճյուղային սկզբունքով: Հիմա ստեղծվել է այնպիսի իրավիճակ, երբ, մեղմ ասած, շունը տիրոջը չի ճանաչում, մանավանդ որ խոշոր կազմակերպությունների տերերը բոլորովին շահագրգռված չեն արհմիությունների ստեղծումով: Օրինակ, ես եմ Ձեզ հարցնում` ինչպե՞ս եք պատկերացնում Սամվել Ալեքսանյանի, Ռուբեն Հայրապետյանի կամ Գագիկ Ծառուկյանի ձեռնարկություններում արհմիություններ ստեղծելը: Ոչ թղթի վրա, ոչ ձևական, այլ գործուն կառույցներ: Կապանում, օրինակ, արհմիությունները երբ փորձեցին գիշերային աշխատանքի համար վարձատրության հարց լուծել և որոշակի հաջողության հասան, կարճ ժամանակից արհմիությունների ղեկավարները փոխվեցին: Եվրոպայում ընտրություններում հաղթում են այն նախագահները, ում պաշտպանում են արհմիությունները, այսինքն` սա նաև վիթխարի քաղաքական կապիտալ է, որ Հայաստանում բոլորովին չի գործում: Ինչո՞ւ որոշեցինք ստեղծել կազմակերպությունը: Մեր նպատակներից առաջինը մոնիթորինգային ուսումնասիրությունն է` պարզելու համար Հայաստանում առկա իրավիճակը, ինչքան ձեռնարկություններ կան, քանի ձեռնարկություններում արհմիութենական կազմակերպություններ կան, ի՞նչ վիճակում են արհմիությունները:
-Երբ ավարտեք գույքագրումը և պարզեք իրավիճակը, ո՞րն է լինելու հաջորդ քայլը` օրենսդրական փոփոխություննե՞ր եք առաջարկելու, թե՞ նոր օրենք:
-Ավելի շուտ օրենսդրական փոփոխություններ, որոնց նպատակը արհմիությունների դերի որոշակիացումն է, ուժեղացումը: Օրինակ, գործող օրենքով արհմիության ներկայացուցիչը կարող է մասնակցել խորհրդակցություններին, եթե նրան հրավիրեն, որը նրան շատ խոցելի է դարձնում. իսկ եթե չե՞ն հրավիրում: Մեր կազմակերպությունը ստեղծելուց հետո մենք դիմեցինք բոլոր քաղաքական ուժերին` աջակցելու մեզ, որովհետև գործը իսկապես մասշտաբային է, շատ կարևոր, և մենք իրական աջակցության կարիք ունենք: Առաջին իսկ օրը մեզ արձագանքեց Անվտանգության խորհրդի քարտուղար Արթուր Բաղդասարյանը:
-Իբրև ՕԵԿ նախագա՞հ, թե՞ ԱԽ քարտուղար արձագանքեց:
-Կարծում եմ` երկուսն էլ, նա հրավիրեց ինձ, և մենք երկար ու հանգամանալից զրույց ունեցանք: Աշխատավորների շահերի պաշտպանությունը լիովին տեղավորվում է ազգային անվտանգության շրջանակներում: Աշխատավորների շահերի պաշտպանությունն ընդհանրապես մարդու ոտնահարված շահերի պաշտպանության խնդիր է:
-Այդքանով հանդերձ նախ և առաջ արդարադատության խնդիր է, և տեղին կլիներ, եթե Ձեզ առաջինն արձագանքեր արդարադատության նախարարը:
-Իհարկե, լավ կլիներ, բայց կա խնդրի կարևորության ընկալման հարց: Արդարադատության նախարարը նման խնդիր կամ չի տեսնում, կամ չի կարևորում, իսկ Արթուր Բաղդասարյանը և՛ տեսնում է, և՛ կարևորում: Մեր հետագա գործունեության հաջողությունը կախված է լուրջ քաղաքական ուժերի աջակցությունից:
-Լավ, երբ պարզեցիք իրավիճակը, երբ ճշտեցիք նաև, թե ինչ վիճակ է օրենսդրական հարթության մեջ և ինչ վիճակ պիտի լինի, որ օրենքը արդյունավետ գործի, արդյո՞ք կա այն մթնոլորտը, երբ օրենքները սկսում են գործել:
-Ես ինքս կուսակցական չեմ և խնդիրը կուսակցականացնել չեմ ուզում, բայց քաղաքական ուժերի աջակցությունը համարում եմ կարևոր հենց մթնոլորտի ստեղծման առումով: Ցավում եմ, որ, Արթուր Բաղդասարյանից բացի, ոչ ոք չարձագանքեց մեր կոչին, և այս պահին Արթուր Բաղդասարյանն է միակ շահագրգիռ անձը արհմիությունների ստեղծումով, որ, ի տարբերություն այլ քաղաքական ուժերի ղեկավարների, հասկանում ու գնահատում է խնդիրը, տեսնում կարևորությունը ամբողջ հանրապետության մասշտաբով: Օրինակ, Գագիկ Ծառուկյանը անընդհատ ասում է, որ գյուղացու կողքին կանգնած է, բայց գիտի՞ նրա աշխատանքի ռիսկերը, թե՞ վախենում է արհմիություններ ստեղծվեն, և իր եկամուտները պակասեն:
-Ինչո՞ւ միայն Գագիկ Ծառուկյանը: Ցանկացած բիզնեսմենի համար կարևոր է իր շահը` հնարավորինս քիչ ռեսուրսներով ստանալ հնարավորինս մեծ արդյունք: Դուք հիշատակեցիք Սամվել Ալեքսանյանի, Ռուբեն Հայրապետյանի անունները, բայց ինչո՞ւ պիտի նրանք շահագրգիռ լինեն արհմիությունների ստեղծումով: Դուք ձևավորեք այնպիսի հասարակական մթնոլորտ, որ ոչ թե սպասեք նրանց բարի կամքի դրսևորմանը, այլ հենց նրանց շահագրգռեք իրենց ձեռնարկություններում նման կառույցների ձևավորմամբ, որպեսզի նրանք տեսնեն իրենց շահը, որ դա լինի ոչ թե իրենց կողմից բարեգործություն կամ լավություն, այլ աշխատելու պայման:
-Դա պիտի դառնա մեր նպատակը, և ես մեծ հույսեր ունեմ Արթուր Բաղդասարյանի աջակցությունից, որովհետև գործնականում սոցիալական բոլոր հարցերով` սկսած մանկապարտեզների սեփականաշնորհման կասեցումից մինչև ավանդների վերադարձ, զբաղվել է ՕԵԿ-ը, իսկ դա նշանակում է, որ սոցիալական ոլորտի բարեփոխումներում փորձ կուտակած քաղաքական ուժը ցանկության դեպքում կարող է լավ գործեր անել:
-Ի՞նչ կարող են անել ՕԵԿ-ը կամ Արթուր Բաղդասարյանը:
-Օգնել իրենց ռեսուրսներով` և՛ օրենսդրական հարցերում, և՛ հասարակական մթնոլորտի ձևավորման, և՛ գործնական այլ հարցերում: ՕԵԿ-ը խորհրդարանում խմբակցություն ունի և կարող է խորհրդարանի ամբիոնից բարձրաձայնել այս խնդիրները, աշխատավորների պաշտպանության հարցերը կարող են ներառվել Հայաստանի ազգային անվտանգության հայեցակարգում:
-Աշխատավորներից առաջարկներ չե՞ք ունեցել:
-Երկաթուղայինների արհեստակցական կազմակերպությունների ճյուղային հանրապետական միության նախագահ Արծրուն Խլղաթյանն է դիմել, նա ևս կարևորում է շարժման ստեղծումը, մոնիթորինգային խմբերի ձևավորումը և ճյուղային ուսումնասիրությունները:
-Ի՞նչ սկզբունքներով են մոնիթորինգային խմբերը ձևավորվելու:
-Հիմնականում սոցիոլոգիական: Երևանի պետական համալսարանի սոցիոլոգիայի ամբիոն եմ դիմելու, համալսարանի ուսանողները միշտ պատրաստակամ են նման հարցերում համագործակցելու, և միասին կփորձենք իրական պատկերը կազմել Երևանում ու մարզերում գործող ձեռնարկությունների: Եթե հիմնարկներում աշխատողները խուսափում կամ զգուշանում են հարցերին պատասխանելուց, հիմնարկից դուրս նրանց հետ հնարավոր է անկեղծ խոսակցություն ունենալ:
-Հարցումներում պահպանելո՞ւ եք անանունության սկզբունքը:
-Իսկ ուրիշ սկզբունք կա՞: Ամբողջ աշխարհում նման հարցումները անանունության սկզբունքով են արվում:
-Այլ երկրների փորձը ուսումնասիրե՞լ եք:
-Իհարկե: Արհմիությունների հետ համագործակցության մեծ փորձ կա կուտակված խոշոր ձեռնարկություններում: Օրինակ, «Պեռնո Ռիկարը» գործադուլների ժամանակ բանակցում է արհմիությունների հետ: Որքան կենսունակ ու մարտունակ է արհմիությունը, այնքան պաշտպանված են աշխատակիցների աշխատանքի ու հանգստի իրավունքները, այնքան հստակ են պայմանները, ու գործում են օրենքները:
-Աշխատողների մասնագիտական որակավորման դասընթացներ մտադի՞ր եք կազմակերպել` ելնելով միջազգային փորձից:
-Իհարկե, բայց ոչ հիմա, որովհետև հիմա դա նման կլինի շատ հին ու թույլ համակարգչին գերժամանակակից ծրագիր ներբեռնելուն: Կաշխատի՞, ոչ: Մինչ այդ մենք բավականին աշխատանք ունենք:
-Ձեր գործունեությունը ծավալելու եք աստիճանականությա՞ն, թե՞ համաժամանակության սկզբունքով:
-Բնականաբար` համաժամանակության, մի խմբի գործունեությունը մյուսին չի խանգարելու, մենք չենք կարող սպասել մինչև մի խումբը գործի վերջացնի, որ անցնենք մյուսին: Ամենակարևորը աշխատանքի հստակ կազմակերպումն է, մթնոլորտի ձևավորումը, որ աշխատողը չվախենա իր իրավունքների համար պայքարելուց, որովհետև հիմա մասնավոր սեկտորում իրավունքների մասին ցանկացած խոսակցություն ավարտվում է աշխատանքից ազատումով:
-Կառավարության հետ աշխատելու հնարավորություն տեսնո՞ւմ եք:
-Եթե ԱԱԽ քարտուղարն իր աջակցության պատրաստակամությունն է հայտնում, ուրեմն կան ընդհանուր շրջանակներ` կառավարության, տարբեր նախարարությունների հետ:
-Այո, բայց առավել արդյունավետության հասնելու համար հարցերը հնարավոր է բարձրացնել կառավարության մակարդակով:
-Երբ կունենանք իրավիճակի հստակ պատկերը, կդիմենք աշխատանքի և սոցիալական հարցերի նախարարությանը, կառաջարկենք համադրել մեր տվյալներն իրենց ունեցած և ներկայացրած պատկերի հետ:
-Ձեր գործունեության լուսաբանման ու քարոզչության ի՞նչ ծրագրեր ունեք` նկատի ունենալով, որ համակիրների համախմբման համար հնարավորինս շատ ու մանրամասն պիտի ներկայացնեք Ձեր խնդիրներն ու նպատակները:
-Ճիշտ եք, այս թեմայով մեկ հեռուստաելույթից հետո հարյուրավոր զանգեր ստացա, մարդիկ պատմում էին իրենց պրոբլեմների մասին: Մեր հասարակական կազմակերպությունը իր մասնաճյուղերն է ունենալու մարզերում` Սյունիքում, Շիրակում, Արագածոտնում, առայժմ պարտադիր երեք մարզերում, հետո կմտածենք ընդարձակման մասին: Եվ պարտադիր` տեղական հեռուստաընկերություններով տեղեկատվություն է տրվելու: Եթե քաղաքում աշխատողների համար տեղեկացվածության խնդիրները դյուրին են լուծվում, գյուղական վայրերում հակառակ պատկերն է. մարդը առավոտ վաղ արթնանում է ու գնում իր գործին, որի ժամանակ հեռահաղորդակցության միջոցների հետ չի կարող կապ ունենալ, իսկ վերադառնալուց հետո հիմնականում ուտել-քնելու մասին է մտածում: Քաղաքի բնակչի ձեռքի տակ, ռադիո-հեռուստացույցից բացի, համակարգիչ ու ինտերնետ կա, գյուղերում` տեղ-տեղ միայն:
-Ձեր ծրագրերն իրականացնելու համար բավարար ֆինանսներ ունե՞ք, գործը կարևոր է ու անհրաժեշտ, բայց էնտուզիազմով առաջ չի գնա երկար ժամանակի մեջ:
-Էնտուզիազմը մի թերագնահատեք, առայժմ մեր նախաձեռնող խումբը գործում է իմ սեփական միջոցների հաշվին: Աշխատանքների առաջին փուլում մեծ գումարների կարիք չկա, երկրորդ փուլում արդեն, երբ ծրագրերն ընդարձակվեն, հույս ունեմ, որ հասարակական ըմբռնումը և հասարակական պահանջի ձևավորումը նաև ֆինանսական հարցեր կլուծեն: Բոլոր քաղաքական ուժերի ծրագրերի մեջ քաղաքացիների կենսամակարդակի բարձրացման, աշխատանքի ու հանգստի ապահովման կետերը կան, բայց խոսելով հարցեր չեն լուծվում, կոնկրետ գործերի ժամանակ նրանք պիտի իրենց պատրաստակամությունն ու շահագրգռությունը դրսևորեն:

Զրույցը`
Անահիտ ԱԴԱՄՅԱՆԻ

Հեղինակի նյութեր

• Հայաստանը Ծապլվարը չէ
• 2021. Աշխարհի ամենահզոր 5 բանակները
• Վրացական փոխատեղում՝ ի՞նչ սպասել Ղարիբաշվիլիի կառավարությունից
• Իրանը նորից մերձավորարևելյան խաղի կենտրոնում է
• Անգելա Մերկելի ելույթը Մյունխենի Անվտանգության հարցերով համաժողովում
• Ջո Բայդենի ելութը Անվտանգության հարցերով 2021-ի Մյունխենի վիրտուալ կոնֆերանսում
• Իրանը դառնում է ԵԱՏՄ անդամ, հաջորդը Ադրբեջանն է
• Վրաստանը քաոսի և հեղափոխության միջև
• Պատմական մանիպուլյացիա՝ ինչպես միշտ
• Երեք ամիս անց՝ ինչ են վճռել Ադրբեջանը, Հայաստանը և Ռուսաստանը
• Ինչո՞ւ է Բաքուն համաձայնել աշխատել ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի հետ
• Սերժ Սարգսյան՝ անցյալի մասին ներկայի կտրվածքով
• Հայաստանը դիտարկում է Թուրքիայի հետ սահմանի բացման հնարավորությունը
• Փարիզը հակաթուրքական դաշինք է կազմում
• Ինչի՞ց է մահացել Չինգիզխանը իրականում
• Հերիք է Ցիցերոն խաղանք
• Մարտական դրոններ՝ ապագայի պատերազմը
• Էրդողանի մտրակն ու քաղցրաբլիթը Բայդենի համար
• 2050. Ինչ կա-չկա աշխարհում
• Երբ Երևանում կբացվի Թուրքիայի դեսպանատուն

Մեկնաբանություններ