ԱՄՆ-ի նախագահ Ջո Բայդենը հայտարարել է, որ դուրս կգա նախագահական ընտրապայքարից, եթե բժիշկները պարզեն, որ ինքն առողջական խնդիրներ ունի։ «Անկեղծ ասած, ես կարծում եմ, որ միակ բանը, որ տարիքը բերում է, իմաստությունն է»,- հավելել է Բայդենը։ Ավելի վաղ նա ասել էր, որ կհրաժարվի նախընտրական մրցապայքարից միայն այն դեպքում, եթե Աստված իրեն ասի դա անել։               
 

«Ե­րե­սուն տա­րի ձգ­վեց մեր ան­կա­խու­թ­յան պատ­մու­թ­յու­նը, մենք շա­հե­ցի՞նք»

«Ե­րե­սուն տա­րի ձգ­վեց մեր ան­կա­խու­թ­յան պատ­մու­թ­յու­նը, մենք շա­հե­ցի՞նք»
22.12.2020 | 01:52

Գրող, ի­րա­վա­բան ՆԵՐ­ՍԵՍ ԽԱ­ՌԱՏ­ՅԱ­ՆԸ եր­կար տա­րի­ներ աշ­խա­տել է ՀՀ դա­տա­խա­զու­թ­յան հա­մա­կար­գում։ Հե­ղի­նակ է բա­նաս­տեղ­ծա­կան ժո­ղո­վա­ծու­նե­րի, դե­տեկ­տիվ եր­կե­րի։ Ար­ժա­նա­ցել է գրա­կան մի շարք մր­ցա­նակ­նե­րի։ Նրա բա­նաս­տեղ­ծու­թ­յուն­նե­րը թարգ­ման­վել են ռու­սե­րեն։ Պատմ­վածք­նե­րի ժո­ղո­վա­ծուն թարգ­ման­վում է ու ա­ռա­ջի­կա­յում կհ­րա­տա­րակ­վի ՌԴ-ում։ Պատմ­վածք­նե­րը, եր­կե­րը գրա­վել են նաև ռե­ժի­սոր­նե­րի ու­շադ­րու­թ­յու­նը, ե­ղել են էկ­րա­նա­վոր­ման ա­ռա­ջարկ­ներ։ Ռու­սաս­տա­ն­յան հրա­տա­րա­կու­թ­յունն իր հեր­թին նոր ու­ղի­ներ է խոս­տա­նում։ Զրույ­ցի թե­ման գրա­կա­նու­թ­յունն է և դժ­վա­րին ի­րա­վի­ճա­կը, ո­րում հայտն­վել է մեր եր­կի­րը։

-Ի՞նչ ար­տադ­րանք է տվել խոր­հր­դա­յին և ան­կա­խու­թյան շր­ջա­նի հայ գրա­կա­նու­թյու­նը։ Ի՞նչն է, որ բաց է մնա­ցել։
-Դժ­վար է նժա­րի վրա դնե­լը։ Մար­դիկ կան, որ ա­սում են՝ այ­սօր գրա­կա­նու­թյուն չի ստեղծ­վում։ Գրա­կա­նու­թյու­նը ստեղծ­վել է ե­րեկ, ե­րեկ չէ ա­ռա­ջին օ­րը, այ­սօր և միշտ է ստեղծ­վե­լու։ Մենք ան­ցյա­լում հս­կա­ներ ենք ու­նե­ցել, բայց ինչ է, չու­նե՞նք ժա­մա­նա­կա­կից լավ գրող­ներ թե՛ պոե­զիա­յի, թե՛ ար­ձա­կի բնա­գա­վա­ռում։ Սո­ցիա­լա­կան խն­դիր­նե­րը, հե­ղա­փո­խու­թյու­նը, քա­ղա­քա­կան լար­վա­ծու­թյու­նը, այս ա­մե­նը, բնա­կան է, որ ազ­դե­ցու­թյուն է ու­նե­նում մշա­կույ­թի վրա։ Հի­մա հայ ժո­ղո­վուր­դը ող­բեր­գու­թյուն է ապ­րում։ Ե­թե հետ նա­յենք, մեր ազ­գը միշտ է ապ­րել սա, բայց ա­մե­նա­ծանր ժա­մա­նակ­նե­րում էլ գրա­կա­նու­թյուն ստեղծ­վել է։ Վի­լյամ Սա­րո­յա­նը Հա­յաս­տան այ­ցե­լե­լիս հարց­նում է՝ ինչ գրող­ներ ու­նենք, պա­տաս­խա­նում են՝ բո­լորն են գրում, բայց պետք է ա­սե­լիք ու­նե­նան, որ գրեն, Սա­րո­յանն ա­սում է՝ աշ­խար­հում կգտն­վի՞ մի հայ, որ ա­սե­լիք չու­նե­նա։ Ե­թե մար­դը ա­սե­լիք ու­նի, պետք է ար­տա­հայտ­վի, գրա­կա­նու­թյամբ, թե այլ կերպ։ Ինձ հա­մար՝ որ­պես գրո­ղի, բաց­թո­ղում է այն, որ մար­տա­դաշ­տում կռ­վող զին­վո­րի կեր­պա­րը չենք կա­րո­ղա­ցել գրա­կա­նու­թյուն բե­րել։ Ի­հար­կե, գրում են այս թե­մա­յով, բայց լա­վա­գույ­նը չի ստեղծ­վել։ Զին­վո­րի մա­սին պետք է գրել շատ լավ։
-Կա՞ պա­հան­ջարկ մե­զա­նում դե­տեկ­տիվ գրա­կա­նու­թյան։
-Դե­տեկ­տիվ ժան­րի հինգ վեպ ու­նեմ։ Հե­տաք­րք­րու­թյու­նը մեծ է, հեշտ են ի­րաց­վում, գու­ցե այն պատ­ճա­ռով, որ քիչ է այդ ժան­րի գրա­կա­նու­թյու­նը։
-Ձեր ստեղ­ծած եր­կե­րի հիմ­քում վա­վե­րագ­րու­թյան ար­ձա­նագ­րու՞մն է՝ կյան­քի փակ է­ջե­րը բա­ցա­հայ­տե­լու մի­տու­մը, կր­թա­կան նշա­նա­կու­թյու­՞նը, թե՞ փոր­ձում եք զուտ հե­տաք­րք­րա­շարժ, ար­կա­ծա­յին պատ­մու­թյուն­ներ հրամց­նել ըն­թեր­ցո­ղին։
-Ե­թե երևույ­թը կա, ու­րեմն պետք է դրա մա­սին խո­սել։ Քիչ է ա­ռար­կա­յին նա­յե­լը, պետք է նաև տես­նել այն, իսկ տես­նե­լուց հե­տո փոր­ձել նաև հաս­կա­նալ։ Ես փոր­ձում եմ դեպ­քե­րը, ի­րո­ղու­թյուն­նե­րը գե­ղար­վես­տո­րեն ներ­կա­յաց­նել՝ ոչ միայն վա­վե­րագ­րել փաս­տե­րը, ար­կած­նե­րը, այլև հա­ճե­լի ըն­թեր­ցա­նու­թյան հնա­րա­վո­րու­թյուն ըն­ձե­ռել ըն­թեր­ցո­ղին։ Ինչ վե­րա­բե­րում է կր­թա­կան գոր­ծո­նին, այ­սօր ես չէի ա­սի՝ ի­րա­վա­կան անգ­րա­գի­տու­թյուն է տի­րում, բայց դե­տեկ­տիվ գրա­կա­նու­թյու­նը սո­վո­րա­կան ըն­թեր­ցո­ղին նաև ի­րա­վա­կան գի­տե­լիք­նե­րի մա­սին տար­րա­կան պատ­կե­րա­ցում է տա­լիս։
-Ձեր ստեղ­ծա­գոր­ծու­թյուն­նե­րը վե­րա­բե­րում են հիմ­նա­կա­նում խոր­հր­դա­յի՞ն տա­րի­նե­րին, թե՞ անդ­րա­դար­ձել եք նաև մեր օ­րե­րին։
-Կան և՛ խոր­հր­դա­յին շր­ջա­նին, և՛ այս ժա­մա­նակ­նե­րին վե­րա­բե­րող գոր­ծեր։ Վեր­ջին հաշ­վով, կյան­քը նույնն է, մեկն է կյան­քը։
-Հա­սա­րա­կար­գը, մարդ­կա­յին հա­րա­բե­րու­թյուն­նե­րը, հենց ի­րա­վա­կան հա­մա­կար­գը չէ՞ որ փոխ­վում են։
-Ի­րա­վա­կան հա­մա­կար­գը մի քիչ դան­դաղ է փոխ­վում։ Քրեա­գի­տա­կան տեխ­նի­կան մեծ զար­գա­ցում է ապ­րել, բայց դրա հետ ա­ռաջ­նա­յին է մարդ­կա­յին գոր­ծո­նը։ Ժա­մա­նա­կին հան­ցան­շան­ներ էին հա­վա­քում, հի­մա էլ կա դա, ա­սում էին՝ ինք­նա­խոս­տո­վա­նու­թյու­նը ա­պա­ցույց­նե­րի թա­գու­հին է, բայց տա­րած­ված «Вор всегда будет вором» ար­տա­հայ­տու­թյունն այդ­քան էլ ճիշտ չէ։ Մարդն այդ­պի­սին չի ծն­վում. ի­րադ­րու­թյան, ժա­մա­նա­կի, պայ­ման­նե­րի թե­լադ­րան­քով է հան­ցանք գոր­ծում, և հան­ցա­գոր­ծու­թյան բա­ցա­հայտ­ման հա­մար զուտ հո­գե­բա­նա­կան գոր­ծո­նը շատ կարևոր է՝ ին­չու՞ դար­ձավ հան­ցա­գործ։
-Գրա­կա­նու­թյու­նը պետք փոր­ձի ի­րա­կա­նու­թյու՞նն ար­տա­ցո­լել, թե՞ ա­վե­լի լա­վը դարձ­նել ի­րա­կա­նու­թյունը։ Ստեղ­ծա­գոր­ծե­լիս Դուք նման հար­ցադ­րում դրե՞լ եք Ձեր ա­ռաջ։
-Ի­րա­կա­նու­թյու­նը միշտ ա­վե­լի դառն է, ա­վե­լի չոր: Գրո­ղը պետք է վե­րին աս­տի­ճա­նի ճշ­մար­տա­խոս ու ազ­նիվ լի­նի։ Բայց ճշ­մար­տու­թյու­նը լայն հաս­կա­ցու­թյուն է, ե­թե խո­սում ենք գրա­կա­նու­թյան մա­սին։ Ճշ­մար­տան­ման բա­ռը լավ չի հն­չում, բայց դա ճշ­մար­տու­թյան մոտ 80 տո­կո­սի ար­տա­ցո­լումն է։ Երբ գրո­ղը փո­թո­րի­կը նկա­րագ­րում է, լավ է, բայց շատ ա­վե­լի լավ է փո­թոր­կի վե­րա­բե­րյալ ըն­կա­լու­մը նկա­րագ­րե­լը։ Ինչ վե­րա­բե­րում է ազ­դե­ցու­թյա­նը, ի­հար­կե, ձգ­տում է ա­վե­լի լա­վը դարձ­նել։ Թու­մա­նյա­նի ի­մաս­տու­թյու­նը մինչ այ­սօր ար­դիա­կան է։
-Ի­րա­վա­բա­նու­թյուն-պոե­զիա. շատ տար­բեր հար­թու­թյուն­ներ են. ինչ­պե՞ս էր հա­ջող­վում հա­մա­տե­ղել։
-Դպ­րո­ցա­կան հա­սա­կից գրել եմ, տպագր­վել «Ե­րե­կո­յան Երևան», «Ա­վան­գարդ» պար­բե­րա­կան­նե­րում։ Հա­մալ­սա­րա­նում սո­վո­րե­լու և աշ­խա­տան­քա­յին գոր­ծու­նեու­թյան ըն­թաց­քում ժա­մա­նակն էր սուղ, բայց է­լի ստեղ­ծա­գոր­ծում էի։ Հե­տո էլ՝ ո՞վ է ա­սել, որ ի­րա­վա­բա­նը զգաց­մունք­ներ չպետք է ու­նե­նա։
-Չե՞ն խան­գա­րում մե­կը մյու­սին։
-Բա­ցար­ձակ, մե­կը մյու­սին օգ­նում են։ Երբ անց­նում ես կյան­քի այդ բո­վով, մար­դուն ա­վե­լի լավ ես ճա­նա­չում։
-Ի՞նչ կու­զեիք փո­խել կյան­քում։
-Այ­սօր, այս պա­հի դրու­թյամբ, պետք է մտա­ծենք մեր եր­կի­րը ճգ­նա­ժա­մից դուրս բե­րե­լու մա­սին։ Մար­դիկ չեն ժպ­տում, ճնշ­ված են, ող­բեր­գու­թյուն են ապ­րում։ Պետք է հա­մախ­մբ­վենք, կա­րո­ղա­նանք լսել մեկս մյու­սին։ Թուր­քե­րի հա­մար այս­պի­սի ար­տա­հայ­տու­թյուն կա՝ այդ ազ­գի մեջ մի այծ ըն­կավ, ոչ­խա­րի հո­տը հետևից գնում է։ Մեզ հա­մար ա­սում են՝ «Один армянин - гений· Два армянина - дра­ка· Трое армян- не бы­вает»։ Ե՞րբ ենք սա հաս­կա­նա­լու և վե­րա­փոխ­վե­լու։ Ես Ձեր մա­սին պետք է մտա­ծեմ, դուք՝ իմ։ Այդ­պես պետք է լի­նի։ Վեր­ջին հաշ­վով եր­կի­րը բա­րու­թյան վրա է կա­ռուց­ված, չէ՞, ե­թե բա­րու­թյու­նը չլի­ներ, մարդ­կու­թյու­նը չէր լի­նի։ Մենք այն­քան վատ օ­րեր ենք տե­սել, Փառք Աստ­ծո, որ կեն­սու­նակ ենք, կանք։
-Մենք ինք­նիշ­խա՞ն ենք։
-Չէ, Դուք կար­ծում եք, որ ինք­նիշ­խա՞ն ենք։ Ինք­նիշ­խան լի­նե­լու հա­մար նախ հզոր պետք է լի­նել։ Ես փո­ղո­ցի տղա եմ ե­ղել, գի­տե՞ք ոնց է փո­ղո­ցում. ան­կախ է նա, ով ու­ժեղ է, հա­մար­ձակ։ Իսկ մեր ու­ժը մեր միաս­նու­թյան մեջ է։
-Կան­խա­գու­շա­կու՞մ էիք նման ելք՝ հո­ղե­րի կո­րուստ, մարդ­կա­յին զո­հեր, վտանգ­ված ա­պա­գա։
-Ես գի­տեի, որ այս­պես է լի­նե­լու։ Երբ փլուզ­վեց ԽՍՀՄ-ը, ա­ռա­ջի­նը մենք ու­րա­խա­ցանք, մեզ­նից սկս­վեց ան­կա­խու­թյան հա­մար պայ­քա­րը։ Ես խոր­հր­դա­յին կար­գե­րի ջա­տա­գով չեմ ե­ղել, բայց, կար­ծում եմ, ա­ռա­ջի­նը մենք պետք է չու­զեինք Խոր­հր­դա­յին Միու­թյան փլու­զու­մը։ Այն ժա­մա­նակ ա­սում էին՝ միայն Ջեր­մու­կով մենք մեզ կպա­հենք։ Դե պա­հեք։ Հե­տան­կա­խու­թյան շր­ջա­նում Երևա­նում միայն Դե­միր­ճյա­նի գոր­ծա­րանն էր աշ­խա­տում։ Փա­կե­ցին, վա­ճա­ռե­ցին, 70 տար­վա ստեղ­ծա­ծը քա­մուն տվե­ցին։ Ձեր հար­ցի ուղ­ղա­կի պա­տաս­խա­նը՝ մենք ինք­նիշ­խա՞ն ենք, թե՞ ոչ։ Ո՛չ։ Միու­թյու­նը փլուզ­վեց, մենք ան­կա­խա­ցանք, 30 տա­րի ձգ­վեց մեր ան­կա­խու­թյան պատ­մու­թյու­նը, մենք շա­հե­ցի՞նք։
-Բայց կա­րող էինք, չէ՞, և՛ ան­կախ լի­նել, և՛ հզո­րա­նալ։
-Ո՞նց, երբ մեր բյու­ջեի զգա­լի մա­սով զի­նամ­թերք էր գն­վում։ Երբ մար­դիկ աղ­բա­ման­ներն են փորփ­րում, սն­վում են օ­րը չորս բողկ ու­տե­լով, դա՞ է ինք­նիշ­խա­նու­թյու­նը։ Այդ մա­սին պատմ­վածք ու­նեմ՝ «Օ­տար­վա­ծը»։ Աղ­բա­ման­նե­րը բա­ժան­ված են ա­նօթևան­նե­րի միջև, նաև շնե­րի։ Երբ մար­դը մար­դու հետ է կռ­վում ապ­րե­լու հա­մար, դա նոր­մալ է, բայց երբ մար­դը աղ­բա­մա­նից բան է հա­նում, շու­նը հար­ձակ­վում է վրան՝ դրա տերն ինքն է, սա ող­բեր­գու­թյուն է։
-Մենք ան­կախ լի­նե­լու ի­րա­վունք չու­նե՞նք։
-Ես այդ միտ­քը չա­սա­ցի։ Յու­րա­քան­չյուր ազգ ձգ­տում է ան­կա­խու­թյան, բայց ան­կախ լի­նե­լու հա­մար, ինչ­պես ար­դեն ա­սա­ցի, հզոր պետք է լի­նել։ Հա­յաս­տա­նի նման երկ­րում, որ իր հզո­րու­թյամբ Բել­գիա­յի հետ էին հա­մե­մա­տում, ին­չու՞ պետք է ըն­դա­մե­նը մեկ գոր­ծա­րան աշ­խա­տեր։ Մեղ­րու շր­ջա­նում (ես ծնուն­դով Մեղ­րուց եմ) գյու­ղատն­տե­սա­կան ձեռ­նար­կու­թյուն­ներ կա­յին, տասն­մե­կից չոր­սը օ­գու­տով էր աշ­խա­տում, կա­րե­լի՞ էր պա­հել այդ տն­տե­սու­թյուն­նե­րը։ Ռու­սաս­տա­նում մինչև հի­մա կան դրանք։ Մար­դիկ աշ­խա­տա­տեղ կու­նե­նա­յին, աշ­խա­տան­քը ար­դյունք կտար։ Ի՞նչ եք կար­ծում՝ Հա­յաս­տանն ի­րա­վունք ու­նի՞ գյու­ղատն­տե­սա­կան ապ­րանք ներկ­րե­լու...
-Մեղ­րուց խո­սե­ցիք։ Մեր երկ­րի սահ­ման­նե­րը բաց են, վտան­գը մե­ծա­ցել է, ազ­գո­վին դար­ձել ենք սահ­մա­նա­պահ։ Մեղ­րիով Ադր­բե­ջա­նին ճա­նա­պարհ տա­լու տար­բե­րա­կը դար­ձյալ օ­րա­կար­գում է։
-Ես այս­պես եմ մտա­ծում. Ադր­բե­ջա­նի հետ վե­ճը, որ 30 տա­րի ձգ­վել է, 7 շր­ջան­նե­րին ու Ար­ցա­խի ան­կա­խու­թյանն էր վե­րա­բե­րում։ Մեղ­րու սահ­մա­նով ճա­նա­պարհ տալն ի՞նչ կապ ու­նի վի­ճարկ­վող հար­ցի հետ, որ գր­չի մեկ հար­վա­ծով տա­լիս է նրանց։ Հա­մա­ձայ­նա­գի­րը կն­քե­լիս այդ տղան չհաս­կա­ցա՞վ մի բան, որ թշ­նա­մու ու­զա­ծը Սյու­նիքն է։ ՈՒ­րիշ բան չէ, Ազ­գա­յին ժո­ղո­վում գն­դա­կա­հա­րու­թյուն ե­ղավ, ի՞նչն էր պատ­ճա­ռը՝ Մեղ­րին։
-Եր­կուս­տեք շա­հե­կան ճա­նա­պար­հի մա­սին կա­րո՞ղ է խոսք լի­նել։
-70-ա­կան­նե­րին Մեղ­րիով գնացք էր անց­նում։ Երևա­նում, երբ «Նեֆթ­չին» պարտ­վում էր, Ադր­բե­ջա­նի սահ­մա­նով անց­նող գնաց­քի ա­պա­կի­նե­րին քա­րե­րով խփում էին։ Դեռ այն ժա­մա­նակ։ Սա նույն ազգն է։ Հի­մա այդ նույ­նը ճա­նա­պար­հը, որ ու­զում են բա­ցել, չգի­տեմ՝ ու՞մ մի­ջոց­նե­րով պի­տի ար­վի։ էս­տա­կա­դա­նե­րից բաղ­կա­ցած ճա­նա­պարհ պետք է կա­ռուց­վի։ Կարգն այս­պի­սին է (որ­պես ի­րա­վա­բան եմ ա­սում). հո­ղեր կան` գյու­ղատն­տե­սա­կան նշա­նա­կու­թյան, ար­դյու­նա­բե­րա­կան, կա­ռա­վա­րու­թյան ո­րոշ­մամբ՝ այդ հո­ղը պետք է ա­ռանձ­նաց­վի՝ նոր ճա­նա­պարհ կա­ռու­ցե­լու հա­մար։ Այդ ճա­նա­պարհն ու՞մ հաշ­վեկշ­ռում է լի­նե­լու, պե­տու­թյու­նը, որ պետք է անց­նի այդ տա­րած­քով, վա՞րձ է տա­լու մեզ դրա հա­մար։ Բայց այս­տեղ էլ ու­րիշ խն­դիր կա։ Գի­տե՞ք ոնց են ադր­բե­ջան­ցի­նե­րը ե­կել, տա­րած­վել Հա­յաս­տա­նում։ Մեղ­րու օ­րի­նա­կով ա­սեմ։ Մե­րոնք ոչ­խար չէին պա­հում, կոլ­խո­զի նա­խա­գահ­նե­րը նրանց որ­պես հո­վիվ էին բե­րում, սրանք էլ գյու­ղե­րին մոտ սա­րե­րում մի տեղ չորս հատ փայտ էին տն­կում, վրան էին քա­շում, տա­կը տա­սը ե­րե­խա բե­րում։ Ես ա­կա­նա­տես եմ ե­ղել այդ ա­մե­նին. 23 տա­րե­կան էի, նշա­նակ­վել էի անձ­նագ­րա­յին բաժ­նի պետ, գա­լիս անձ­նա­գիր էին ստա­նում։ Մի շր­ջա­նում պա­հան­ջում էին, որ Մեղ­րիում տպագր­վող «Ա­րաքս» թեր­թի կե­սը ի­րենց լեզ­վով լի­նի։ Հի­մա էլ նույն բա­նը կրկն­վե­լու է։ Թա­նա­քը, որ սփ­ռո­ցին կա­թեց­նում ենք, ո՞նց է տա­րած­վում։
-Յոթ շր­ջան­նե­րի վե­րա­դար­ձի գի­նը խա­ղա­ղու­թյունն էր, Ար­ցա­խի կար­գա­վի­ճա­կի հար­ցը։ Ա­վե­լին տվե­ցինք, ու վի­ճա­կը չի կա­յու­նա­նում։
-Ա­խոր­ժակն ու­տե­լիս է բաց­վում։ Տես­նում եք, չէ՞, ար­տա­հայ­տու­թյուն­նե­րը՝ Զան­գե­զուր, Երևան, Սևան։ Թուր­քը նույնն է մնա­ցել, ինչ­պես ա­սում են՝ մար­դա­կե­րից 100 տար­վա ըն­թաց­քում հազիվ վե­րած­վեց մար­դաս­պա­նի։
-Փա­շի­նյա­նը խո­սում էր Թուր­քիա­յի և Ադր­բե­ջա­նի հետ հա­րա­բե­րու­թյուն­նե­րը բա­րե­լա­վե­լու մա­սին։
-Ո՞նց բա­րե­լա­վենք։ Այդ հարցն ինքն ի­րեն չի տա­լիս երևի։ Պատ­մա­կան հի­շո­ղու­թյու­նը մի կողմ դնենք. ե­թե այ­սօր Ա­լիևն ա­սում է՝ Երևան, Զան­գե­զուր, Սևան, այդ մար­դու հետ ինչ­պես ես բա­րե­լա­վե­լու հա­րա­բե­րու­թյունդ։
-Գոր­ծա­րար Ռու­բեն Վար­դա­նյա­նը նշել էր, որ Հա­յաս­տա­նի իշ­խա­նու­թյուն­նե­րը և հայ­կա­կան սփյուռ­քը ի վի­ճա­կի չեն ինք­նու­րույն լու­ծե­լու առ­կա խն­դիր­նե­րը, անհ­րա­ժեշտ է մի­ջազ­գա­յին կա­ռույց­ներ ու մաս­նա­գետ­ներ ներգ­րա­վել, դի­մել Ռու­սաս­տա­նին: Ի՞նչ կա­սեք այս մա­սին։
-Ռու­սաս­տանն է մեզ ա­ջակ­ցում, բայց նա էլ իր շա­հերն ու­նի, վեր­ջին պա­հին օգ­նում է, բայց մենք միշտ տու­ժած ենք դուրս գա­լիս։ Ա­սել են՝ հայ­կա­կան և ադր­բե­ջա­նա­կան ու­ժե­րը «մնում են այն դիր­քե­րում, որ­տեղ կանգ­նած էին հա­մա­ձայ­նագ­րի ստո­րագր­ման գի­շե­րը»։ Հա­յերն այդ գյու­ղե­րում են, ի՞նչ է նշա­նա­կում սահ­ման­նե­րը վե­րաձևե­լը, 70 հո­գու հա­րա­բե­րա­կան խա­ղա­ղու­թյան պայ­ման­նե­րում գե­րե­վա­րե­լը։ Այ­սինքն՝ մենք մեզ վրա պետք է հույս դնենք, բայց մեզ վրա հույս դնե­լու հա­մար պետք է ու­ժեղ լի­նենք։ Փո­ղո­ցի օ­րի­նա­կը պա­տա­հա­կան չբե­րե­ցի. ե­րե­խա­յին ե­թե փո­ղո­ցում ճն­շում են, քիթն ա­րյու­նոտ­ում, մարզ­վում է, ու­ժե­ղա­նում, որ կա­րո­ղա­նա պաշտ­պա­նել ինքն ի­րեն։ Նույ­նը պե­տու­թյան դեպ­քում է. պետք է մտա­ծենք հզո­րա­նա­լու մա­սին, ոչ թե հույս­ներս դնենք ու­րի­շի վրա։
-Մենք նոր-նոր ոտ­քի պի­տի կանգ­նենք, այդ վի­ճա­կում ի­րա­տե­սա­կա՞ն է հզո­րա­նա­լը։
-Էք­ստ­րե­մալ ի­րա­վի­ճակ­նե­րում մար­դը կենտ­րո­նաց­նում է բո­լոր ու­ժե­րը։ Այ­սօր մենք ոչն­չաց­ման վտան­գի տակ ենք, և սա պետք է ստի­պի մեզ ոտ­քի կանգ­նել։ Մենք գի­տա­կան միտք ու­նենք, օ­րի­նակ, ին­չու՞ պետք է չմ­տա­ծենք ա­տո­մա­յին ռումբ ստեղ­ծե­լու մա­սին։ Հո­լո­քոստ տե­սած Իս­րա­յե­լը մի փոքր հո­ղակ­տո­րի վրա եր­կիր կա­ռու­ցեց, ոտ­քի կանգ­նեց, պետք է օ­րի­նակ վերց­նենք։
-Գա­լով գրա­կա­նու­թյա­նը՝ այ­սօր գրա­կա­նու­թյունը, մշա­կույ­թը հա­զա­րե­րոր­դա­կան պլան չե՞ն մղ­վի։
-Երբ գրա­կա­նու­թյա­նը տր­վող պե­տա­կան ա­ջակ­ցու­թյու­նը դա­դա­րեց­րին, Չեր­չի­լի խոս­քե­րը հի­շե­ցի՝ ե­թե մշա­կույթ չկա, ին­չի՞ հա­մար ենք պա­տե­րազ­մում։ Այս օ­րե­րին էլ գրա­խա­նութ­նե­րում միշտ մար­դիկ կան։ Մար­դիկ կար­դում են։ Չեմ ա­սում՝ բարձ­րա­գոչ խոս­քե­րով, բայց լա­վա­տե­սու­թյուն ներ­շն­չող գրա­կա­նու­թյան կա­րիք կա։ Ա­սում են՝ հույ­սը վեր­ջում է մեռ­նում, բայց այդ­պես չէ, հույ­սը եր­բեք չի մեռ­նում, հույ­սը մե­ռավ, մար­դը հե­տը մեռ­նում է։ Իսկ այ­սօր հույ­սը մշա­կույ­թը չէ՞։ Մշա­կույթն է պա­հել մեր ազ­գը։ Մա­զա­պուրծ մեր ազ­գը՝ «Ետևը սո՜ւր, ա­ռա­ջը ջո՜ւր» գաղ­թե­լիս հե­տը գր­քեր էր փր­կում-բե­րում. նույն ազ­գը չե՞նք։ Այ­սօր չս­տեղ­ծե՞նք մշա­կույթ։
-Նոր գր­քի ուր­վա­գիծ ու­նե՞ք։
-Պատ­մ­վածք­նե­րի ծա­վա­լուն ժո­ղո­վա­ծու եմ պատ­րաս­տում՝ ընտ­րա­նի, մինչև տարե­վերջ պետք է լի­ներ։ Հե­տաձգ­վեց հաս­կա­նա­լի պատ­ճառ­նե­րով։ Հա­վա­նա­բար հուն­վա­րի վեր­ջին լույս կտես­նի։
-Այս օ­րե­րի ի­րա­դար­ձու­թյուն­նե­րին անդ­րա­դառ­նա­լու՞ եք։
-Ա­յո, ծրա­գիր ու­նեմ, պի­տի որ հա­ջո­ղի։ Չեմ ու­զում անձ­նա­վո­րել, բայց դա­վա­ճա­նու­թյուն ե­ղել է, և դրա մա­սին պետք է աս­վի, ոչ թե զուտ ճշ­մար­տու­թյու­նը, այլ ճշ­մար­տան­մա­նը, որն ա­վե­լի հեշտ է ըն­կալ­վում։ Դար­ձյալ դե­տեկ­տիվ ժան­րում՝ գե­ղար­վե­տա­կան շա­րադր­մամբ։
Զրու­ցեց Ար­մի­նե ՍԱՐԳ­ՍՅԱ­ՆԸ
Հ. Գ. Դեկ­տեմ­բե­րի 18-ին «Առ­նո Բա­բա­ջա­նյան» հա­մեր­գաս­րա­հում տե­ղի ու­նե­ցավ մշա­կու­թա­յին փա­ռա­տոն, ո­րի ըն­թաց­քում մի­ջազ­գա­յին անվ­տան­գու­թյան ա­սո­ցիա­ցիա­յի նա­խա­գահ, գե­նե­րալ-լեյ­տե­նանտ Ար­սեն Ֆի­դա­նյա­նը Ներ­սես Խա­ռա­տյա­նին հանձ­նեց «Տիգ­րան Մեծ» շքան­շան՝ ի­րա­վա­պահ մար­մին­նե­րում եր­կա­րա­մյա ան­բա­սիր ծա­ռա­յու­թյան և ար­դի գրա­կա­նու­թյու­նում ու­նե­ցած ա­վան­դի հա­մար։

Դիտվել է՝ 70236

Հեղինակի նյութեր

Մեկնաբանություններ