Հայկինոյի 100-ամյակի պաշտոնականն ու ոչ պաշտոնականը

Ապրիլի 16-ին մեզանում պաշտոնապես կնշվի հայկական կինոյի 100-ամյա հոբելյանը, որի համար հիմք է հանդիսացել Հայկինոյի հիմնադիրներից մեկի՝ Դանիել Դզնունու 1923 թվականի գրությունը՝ հղված Հայաստանի Կենտգործկոմին, որի հիման վրա էլ համապատասխան որոշում է կայացվել:
Իսկ կա՞ն արդյոք փաստեր, կադրեր, որոնք վկայում են, որ կինոնկարահանումները Հայաստանի տարածքում ավելի վաղ են եղել: Իհարկե կան:
Խորհրդային շրջանում համարվել են՝ կարմիր բանակի մուտքը Երևան, իսկ իրականում առաջին կինոկադրերը, որը հիշարժան ու պատմական է՝ դա 1911 թվականին Մատթեոս Բ (Իզմիրլյան) հուղարկավորության արարողությունն է, որը երկար տարիներ համարվում էր կորած:
Հրաշալի մի նախախնամությամբ, ուղիղ տասը տարի առաջ մերձմոսկաովայան Կրասնոգորսկ քաղաքի կինոարխիվում որդիներս՝ Տիգրան և Սամվել Մաթոսյանները, իրենց վավերագրական «Բրյուսով» ֆիլմի համար խրոնիկա փնտրելիս մոնտաժի սեղանի սև ու սպիտակ էկրանին տեսնում են «Պատե» ընկերության ծանոթ էմբլեմը, իսկ հետո վերնագիրը «Էջմիածին», այնուհետ․ «Ամենայն Հայոց կաթողիկոս Մատթեոս Բ-ի թաղման արարողություն»:
Եվ ահա գտնվում են օպերատոր Դիգմելևի կողմից նկարահանված կադրերը:
Չնայած տևողությունն ընդամենը 28 վայրկյան է, սակայն այդ կադրերի պատմական արժեքը անգնահատելի է, որով էլ լույս է սփռում, որ առաջին կինոնկարահանումը Հայաստանի տարածքում կայացել է 112 տարի առաջ:
Գտնված կադրերի առիթով ուշագրավ փաստ է, որ 2013 թվականին, հանրահայտ կինոռեժիսոր , ՌԴ ժողովրդական արտիստ , արվեստի և գիտության կինեմատոգրաֆիստների Ազգային ակադեմիայի պրեզիդենտ Վ. Ն . Նաումովից «Սինեմատոս» ընկերության հիմնադիրներ Մաթոսյան եղբայրների անունով արժեքավոր մի գրություն է ստացվում, որում այդ գտնված վավերագրության առիթով շնորհակալություն է հայտնվում:
Մնում է ավելացնել, որ այդ կինոկադրերը առաջին անգամ ցուցադրվել են 2014 թվականի հայաստանյան «Հայակ» ազգային կինոմրցանակաբաշխությունում, արժանանալով շնորհակալագրի:
Հազվագյուտ այդ կադրերը եղբայրների կողմից նվիրաբերվել է Հայաստանի ազգային արխիվին , ինչպես նաև Մայր աթոռ Ս. Էջմիածնին:

Ռոբերտ ՄԱԹՈՍՅԱՆ

Լուսանկարում` պատկեր արարողությունից:
Կինոկադրերը կարող եք դիտել այս հղումով`
https://www.youtube.com/watch?v=EfEESZCzte4

Մեկնաբանություններ