Բառեր` բառերի համար
Քայլում էր, քայլում էր դանդաղ, ինչպես տառ առ տառ գրվում են բառերը, հետո տողերը: Քայլում էր, ու պետք էր քայլել համառ ու երկար` ապրելու հսկա տենչը բեռ արած: Քայլում էր, դուրս էր եկել Սունդուկյան փողոցից, Երևանից, երկրորդ օրն է` հատել էր սահմանը, հասել էր Կարս, անցել էր Վարդանի կամուրջը, կանգնել էր Առաքելոց վանքի դռանը, պտտվել էր 12 առաքյալների քանդակների շուրջ, նորից զարմացել էր, որ առաքյալներից մեկի աչքերը չկան, հիշել էր` Հուդան է: ՈՒ նորից քայլել էր... Փարիզ, Հռոմ, Վենետիկ: Քայլել էր անգամ Վենետիկում` գիշերը, Հառաչանքի կամրջից մինչև Ռիալտոյի կամուրջ, ամեն քայլի հետ մտածել էր` բառերով էր մտածել, ծանր բառերով, որ երբեմն տեղ չէին հասնում, որովհետև իրենց տեղն ուրիշ բառեր էին գրվել` սխալ բառեր, կեղծ բառեր, բայց` զրնգուն, իսկ բառերով գրվածը սրով են ջնջում: Մնում էր` քայլելը: Երբեմն կանգ էր առնում, որ բառերի պարսը մի քիչ դադար առնի, հետո արագացնում էր քայլերը: Արփենիկը մահացավ: Տեղապտույտ էր: Արփենիկը մահացավ, իսկ ինքը բանտում էր: Որովհետև արածը հիմարություն էր: Արփենիկը տարավ ոչ միայն երջանկության, այլև ճակատագրի ոսկե բանալին: Քայլում էր: Իզաբելլան: Նշաձև աչքերով: Հայերեն չիմացող: Հնազանդ ու հավատարիմ Իզաբելլան: Արփենիկը: Անահիտը: Քայլում էր: Տղա չունեցավ: Ավելի լավ: Քայլում էր: Փարիզից նորից Կարս վերադարձավ, Աբգար աղայից մեկ ռուբլի թռցրեց ու Վահան Տերյանի «Բանաստեղծությունները» գնեց, 1912 թվականն էր: Բոլորը ողջ էին, սքանչելի ժամանակ էր, գրում էր, ինքն էլ գրում էր բառեր: Բա՜-ռե՜ր: Եթե իմանար, որ ամբողջ կյանքն անցկացնելու է բառերի զնդանում: Բառերի դրախտում: Բառերին պատանդ: Բառերին` տիրակալ: Երկու քայլով վերադարձավ Երևան` Կոմիտասին էին Փարիզից բերել: 1935 թվականն էր, արդեն ամեն ինչ գնում էր գրողի ծոցը: Իսկ Կոմիտասին բերել էին: Բառերը գլորվում էին իրենից հեռու ու վերադառնում էին իրեն: Խանջյանին ևս բերեցին: Սպանված: Չդիմացավ: Ասաց, ու բոլորը գունատվեցին: Դոֆին Նաիրական: Աղասին: Նավզիկեն: Այս անդուռ, խորշակյալ Արարատյան դաշտում անապատի կարմիր ավազները ու անսեր սիրո սեր Նավզիկեն: Անսեր սիրո: Հիմարություն, բայց իմաստուն: Ապրված: Արդեն այնքան երկար էր քայլել, որ մոռանում էր` որտեղ է, որտեղից է գալիս և ուր է գնում: Ինքը: Երկիր Նաիրիի ուղեղային մորմոքն ու միֆը սրտի սրտում իբրև զառանցանք պահած: Զառանցա՞նք: Նույնիսկ քայլերը ծիծաղեցին ու դանթեական առասպելը եկավ ու պատեց... բանտախուցը: Վախճանվեց գիտակցության չգալով: Սուտ է: Բժիշկները չեն հասկանում: Հոգնել էր: 40 տարի քայլել էր ու գրել էր բառեր, որ հազարավոր տարիների ճանապարհ էին անցել ու հասել էին իրեն ու իր միջով հազարավոր տարիների ճանապարհ էին անցնելու: Ինքը կամուրջ էր` հազարամյակների ու բառերի: Կարող էր ավելի քայլել, նոր բառեր գրել, բայց միջնադարյան կացինը անկաղնի բացատ էր բացում: Վերադարձավ Կարս, իսկ գուցե Մակու, 1897 թվական, մարտի 1: Տեսավ մոր ժպիտը` առաջինը` ինչ տեսավ, հետո` հոր հուզված աչքերը: Ծնվեց: Վաճառական Աբգար Սողոմոնյանի որդին: Քայլերը: Եղիշե Չարենց: Բանաստեղծ: Հայ: Երևան: Աստաֆյան: Փոշի: Կարմիր ավազներ երազների: Գերեզման չունեցավ: Մնաց բառերի մեջ: 15 տարեկանում տպագրված առաջին բանաստեղծությունն ու 25 տարի գրված բառերը: Վերջ: Սկիզբ: Վերջին քայլը չզգաց, որովհետև գետնից կտրվեց ու տիեզերական ձգողականության մեջ փոխվեց արագությունների ժամանակը: Վերջ` սկիզբ: Եղիշե Չարենց: Ամեն ինչ սկսվում է նորից: Նոր բառով: Նոր տողից: Քայլում էր, իսկ բառերը տեղ չէին հասնում: Հույսը Ռեգինան էր ու մեկ էլ Իզաբելլան, որ գիտեր ձեռագրերի տեղը: Հետո բառերը պոկվեցին քայլերից ու մնացին մենակ:
Անահիտ ԱԴԱՄՅԱՆ
Հեղինակի նյութեր
Մեկնաբանություններ
Ասում են...
-
Ասում են Ռուսաստանի նախագահ Պուտինը Զանգեզուրի միջանցքի մասին ոչ մի նոր բան չի ասել Ղարաբաղյան երկրորդ պատերազմից հետո, որն ավարտվել է 2020 թվականի նոյեմբերի 9-ի հայտարարությամբ։ Միևնույն ժամանակ, հայտնի չէ, թե այս հարցում Հայաստանը, Ադրբեջանը, Իրանը, Ռուսաստանն ու Թուրքիան ինչպես են «ընտելանալու» միմյանց:
-
Ասում են… Ռուսաստանի տարածքին հեռահար ճշգրիտ զենքերով հարվածներ հասցնելու հնարավորություն ՈՒկրաինայի ԶՈՒ-ն չունի, հետևաբար, եթե հայտարարվում է, որ ՈՒկրաինային թույլատրվում է նման հարվածներ հասցնել, ապա դա նշանակում է, որ ՆԱՏՕ-ն ուղիղ մտնում է կոնֆլիկտի մեջ Ռուսաստանի հետ
-
Ասում են… Վլադիմիր Պուտինի այցն Ադրբեջան պատմական իրադարձություն էր, քանի որ այն նշանավորեց Հարավային Կովկասում Ռուսաստանի գլխավոր դաշնակցի փոփոխությունը։ Ավելի քան 30 տարի Հայաստանն այդպիսի դաշնակից էր, բայց հիմա որոշել է անցնել Արևմուտքի կողմը՝ ներառյալ Ֆրանսիան, ԵՄ-ը և ԱՄՆ-ը
-
Նիկոլն արգելել է իրեն նկարել Արարատների ֆոնին Ըստ մերձնիկոլական շրջապատից տարածվող լուրերի` կապիտուլյանտ ոչնչությունը հրահանգել է իր աշխատակազմի լուսանկարիչներին և օպերատորներին իրեն չպատկերել Արարատ լեռների ֆոնին:
-
Ասում են… Մի շարք երկրներում, ցավոք, նաև Հայաստանում մեծ խանդավառություն չկար այն հարցում, որ Ռուսաստանն ինչ-որ կերպ վերահսկեր Հայաստանով լոգիստիկ ճանապարհը Նախիջեւանի և Ադրբեջանի հիմնական տարածքի միջև։ Այստեղ, նախ և առաջ, Թուրքիայի շահն է
-
Ասում են… Ես հստակ ասել եմ՝ նյութական որևէ ակնկալիք, կլինի կազմակերպություն կամ անձ, եթե ինքը ներգրավված է այս շարժմանը, չի կարող ունենալ, սկսած ինձնից, փոխարենը՝ մենք բոլորս կստանանք Հայրենիք ու Պատիվ
-
Ասում են… Հիմա մենք բավականին բարդ շրջան ենք ապրում մեր բարեկամ, եղբայրական Հայաստանի հետ հարաբերություններում։ Դա նույնիսկ ավելին է, քան եղբայրականը, քանի որ այստեղ ավելի շատ հայեր են ապրում, քան՝ բուն Հայաստանում
-
Ասում են Մարտի 8-ից առաջ Մեծ Բրիտանիայի և ԱՄՆ-ի դեսպանատները զգուշացնում էին իրենց քաղաքացիներին զգույշ լինել Մոսկվայում՝ չասելով, թե ինչ է կատարվում
-
Ասում են… Իհարկե, Բրյուսելը շահագրգռված է Հայաստան-ՀԱՊԿ կապի թուլացմամբ, իսկ Դաշինքի պաշտոնական խոսնակները մեկ անգամ չէ, որ հանրային լավատեսություն են հայտնել ՆԱՏՕ-ի հետ մերձեցման Հայաստանի հեռանկարների վերաբերյալ
-
Ասում են…
Ափսոսում ենք, որ ՀՀ ղեկավարությունը, ըստ ամենայնի, գիտակցված որոշում է կայացրել՝ վարել ՌԴ-ի հետ հարաբերությունների հետևողական վատթարացման, Լեռնային Ղարաբաղում տեղի ունեցած ամեն ինչում Ռուսաստանին մեղադրելու գիծ։ Դա, իհարկե, հարիր չէ դաշնակցային հարաբերություններին
-
Ասում են Պաղեստինյան ՀԱՄԱՍ-ը 10-20-100 անգամ ավելի քիչ զենք ունի, քան ունեին Լեռնային Ղարաբաղի հայերը և ադրբեջանական բանակը իսրայելական բանակը չէ։ Թող Հայաստանում մտածեն։
-
Ասում են… Որոշ երկրներ փորձում են խաթարել ԱՊՀ անդամների օրինական իշխանությունը, ավանդական արժեքները և իրավիճակն ամբողջությամբ: Անհրաժեշտ է կանխարգելիչ աշխատանք՝ ԱՊՀ երկրների անվտանգության ապահովման համար։
-
Ասում են… Ռուսաստանը և Բելառուսը օգուտ չունեն իսրայելա-պաղեստինյան հակամարտությունից: ՈՒ՞մ է այն ձեռնտու Մեզ ու ռուսաստանցիներին կշտամբում են «Ձեռնտու է Ուկրաինան հետին պլան է մղվել» Լսեք, եկեք անկեղծ լինենք այն, որ մեր մասին սկսել են ավելի քիչ խոսել, թերևս, վատ չէ: Բայց ո՛չ այդ գնով։ Մարդիկ են զոհվում։ Ինչի՞ վրա ենք ուրախանալու։
-
Ասում են…
Աշխարհում արևմտյան ազդեցությունը հսկայական ռազմաֆինանսական բուրգ է, այն իրեն պահելու համար անընդհատ նոր «վառելիքի» կարիք ունի՝ ուրիշներին պատկանող բնական, տեխնոլոգիական, մարդկային ռեսուրսներ
-
Ասում են…
10 ամսվա շրջափակումից հետո՝ սեպտեմբերի 19-ին, ադրբեջանական զինված ուժերը դաժան հրետակոծության ենթարկեցին Լեռնային Ղարաբաղը։
Սիրտս կոտրվում է, երբ իմանում եմ Լեռնային Ղարաբաղից բռնի տեղահանված և Հայաստան զանգվածաբար փախչող հազարավոր հայ ընտանիքների ցավի, կորստի, մարդու իրավունքների կոպիտ խախտումների մասին:
Տարածաշրջանային
