«ԼՈՒՅՍԸ ԿԲԱՑՎԻ» ՀԵՏՈ՞ ԻՆՉ

Իսկ դուք գիտե՞ք` ինչ է նշանակում մենակ մնալ դատարկ, մաքուր մաքրված սենյակում:
Իսկ դուք կարո՞ղ եք:
Դատարկ: Մաքուր: Մաքրված: Մենակ: Սենյակում:
Տարիներ հետո, շատ տարիներ հետո դուք գուցե դա կիմանաք, բայց, միևնույն է, կդժվարանաք կարենալ...
Ներկայացման կեսին զգում ես, որ նստած ես բաց մաշկով, ոտքից գլուխ մի նյարդ դառած և այդ մի նյարդը... Հա, որպես լքված թավջութակի ձգված մի լար խփում ու խփում է ներսիցդ:
Սովորական պատմություն: Հարյուր հազար ու հազար հազար կրկնությամբ: Ամուսինը հեռացել է ու հիմա ուրիշի հետ է: Բնական օրենքներից ոչ մեկը չի բացատրում նյութի գոյության այդ վիճակը` երբ ժամանակը մեկի համար կանգ է առնում, բոլոր մյուսների համար շարունակվում է: Նաև հասարակական օրենքներից ոչ մեկը չի բացատրում` նրանցից ո՞վ է իրականում ժամանակի մեջ, ո՞վ` դուրս:
Ամուսինը հեռացել է, արդեն ութ ու կես ժամ, ու դրանից հետո բոլոր ժամերը պետք է ապրել: Ապրելու իմաստը: Ապրելու ձևը: Ապրելու հնարավորությունը: Ապրելու ժամանակը` երբ դատապարտված ես ապրելու:
Ամուսինը հեռացել է, որովհետև վերջապես ուզում է երեխա ունենալ:
Անգլիացիներն են ասում, կարծեմ, յուրաքանչյուրը պահարանում իր կմախքն ունի: Գուցե զուտ անգլիական է, բայց հումոր չէ:
Մի հարված միայն, որ անցյալի բոլոր հարվածները վերադառնան ու ներկայանան ամբողջ հմայքով. բալետի պարուհու ավտովթարով խորտակված կարիերա, մայր դառնալու ավտովթարով խորտակված հնարավորություն, երկուսով երջանկության խորտակված պատմություն:
Սովորական պատմություն: Ինչ-որ մեկից հեռացել ենք մենք, ինչ-որ մեկը հեռացել է մեզնից, ու մեր պահարաններում նույնքան կմախքներ կարող ենք հաշվել, ինչքան կախիչներ: Սովորական պատմություն: Իսկ ներկայացման կեսից բաց մաշկով նստած, ոտքից գլուխ մի նյարդ` ուզում ես միայն մի բան հասկանալ, հիշել` որտե՞ղ ես լսել այս կիսախզված, կիսահեգնական, կիսաերգեցիկ ձայնը, որտե՞ղ ես տեսել այս կնոջը... ՈՒթ ու կես ժամ, գուցե և ավելի ժամանակ է պետք հասկանալու համար, որ դու լսում ես հենց քո ձայնը ու նրա մեջ տեսնում ես ինքդ քեզ: Համարյա ժամուկես բեմում ինչ-որ տեղ հայելի է դրված, ու դու տեսնում ես քեզ: Համենայն դեպս` քո կմախքները: Որովհետև երկրորդ, առավել ևս երրորդ մարդու մասին ու ներկայությամբ ինքդ քեզ երբեք չես ասի այն, ինչ հնչում է բեմից: Չես համաձայնի այդքան մերկանալ, այդպես բացվել, անվավեր դարձնել բոլոր տաբուներդ, որ քո հարմարության համար կոչում ես սկզբունք, գաղափար, նպատակ, հավատարմություն, իսկ իրականում ապրելու վախն է հիմքում: ՈՒ ոչ այն պատճառով, որ դա, գրողը տանի, պատշաճ չէ ու ցավոտ է, այլ որ ինքդ քեզ էլ չես խոստովանում այն, ինչ ներսումդ մեկ մարած, մեկ ժայթքած լավա է: Խելահեղությունը միշտ էլ ունեցել է պատճառներ ու հետևանքներ, երբեմն` նույնիսկ բացատրություն, բայց երբեք` սահմաններ:
Թատրոնում այս ժանրը դժվարագույնն է: Մենակ: Մեն մենակ: Բեմում: Մեծ բեմում: Մենակ: Անհասկանալի խավարի մեջ նստած մարդիկ ոչնչով չեն լցնում քո մենակությունը, որ երբեք իրավիճակի հետևանք չէ, ներսիդ մենակությունն է, քո մեծ սարսափն է ապրելու դատապարտված այս կյանքում, կյանքի ու մահվան ափերի միջև այն կամուրջն է, որ միայն քո փորձով կարող ես պարզել` բաժանո՞ւմ, թե՞ միացնում է: Գրեց Կարինե Խոդիկյանը, բեմադրեց Արթուր Սահակյանը, ապրեց Կարինե Ջանջուղազյանը: Պետական երաժշտական կամերային թատրոնում: Մենախաղ` Կարինե Ջանջուղազյանի համար` «Լույսը կբացվի»: Դե, իհարկե, լույսը կբացվի: Լույսը միշտ էլ բացվում է, որովհետև բնության օրենքն է` գիշերվան հաջորդում է ցերեկը, ցերեկին` գիշերը, ու իրարահաջորդումի այդ 24-ժամյա խաղը 365, երբեմն 366 օրվա հանրագումարում նույնիսկ տարի է դառնում: Լույսը կբացվի: Բայց այս կնոջ գիշերային աուտոդաֆեից հետո բացվող լույսը լո՞ւյս է բերելու, թե՞ լույսի հիշողություն, որից ուզում ես կուրանալ, թե՞ լույսի հնարավորություն, որից ծիծաղդ է գալիս: Մի երկար, ավշազրկող, արնաքամող ծիծաղ... Շատ ազնվազարմ մի ցեղ աֆրիկյան ջունգլիներում հազվադեպ է բնական մահով մեռնում. նրանք հանկարծ սկսում են ծիծաղել, ու երբ 48 ժամ անդադար ծիծաղից հետո այլևս սպառվում են օրգանիզմի ռեսուրսները, նրանք մեռնում են ծիծաղը շուրթերին` սպանիչ ծիծաղը:
Մտածելու ու վերլուծելու կարողության բացարձակ անարժեքությունը սա է, լավի ու վատի, ճշտի ու սխալի, տաքի ու պաղի խայտառակ նույնություն: Կան իրավիճակներ, երբ ամեն ինչ արդեն միևնույն է, և միայն լքված թավջութակի ձգված մի լար ներսումդ անընդհատ խզզում է, որ պետք է ապրել` 8 ու կես ու մնացած բոլոր ժամերը: Ապրել է պետք:
Ինչպե՞ս է այդ ժամուկեսը միայն իրենով ու իր ցավով լցնում բեմը Կարինե Ջանջուղազյանը: Շատ պարզ` նա դադարում է մտածելուց, հիշելուց, հասկանալուց. մեր գոյությունից դուրս ու մեր կամքից անկախ կա համամարդկային երջանկության մի լայն շերտ, ու կա համամարդկային դժբախտության մի լայն շերտ: Այդ շերտերը մեր կողքին են ու անընդհատ մեզ հետ են, բայց մենք չգիտենք` ինչպես նրանց միանալ: Միայն ժամանակ առ ժամանակ, պահ առ պահ, երբեմն առ երբեմն մեզնից ոմանց հաջողվում է հպվել այդ շերտին ու երջանկությունից մոռանալ հողը, զգալ միայն երկինքը, և առավել հաճախ, ժամ առ ժամ հարկադրված ենք լինում խրվել դժբախտության շերտի մեջ ու ոչ միայն ոտքերով, ներսում զգալ հողի ողջ սառնությունն ու կարծրությունը և երկնքի ողջ անհասկանալի հեռավորությունը: Կարինե Ջանջուղազյանը գիտի` ինչպես և երբ միանալ այդ շերտերին: Դա, իհարկե, կարող էր կոչվել և դերասանական վարպետություն, բայց դերասանական վարպետությունը արտաքին կողմն է և համարյա ոչինչ է, երբ կա ներքինը` սահմաններ չունեցող այն խելահեղությունը, որին երբեմն առ երբեմն հարկադրված են լինում ապաստան տալ մեզնից ոմանք:
«Ինչո՞ւ այդքան դաժան», չհարցրի, մեղադրեցի Կարինե Խոդիկյանին։ Ծիծաղեց, ու ես հիշեցի ազնվազարմ աֆրիկացիներին:
Անահիտ ԱԴԱՄՅԱՆ

Մեկնաբանություններ