1889թ. Կասպից ծովով փոխադրում էր իրականացնում 1 մլն 330 հազ. փութ ընդհանուր բեռնատարողությամբ 34 շոգենավ։ Դրանցից 7-ը պատկանում էին հայերին (Ավետյանի «Վասպուրական» և «Էվելինա», Կոլմանյանց եղբայրների ու Բունիաթյանի «Սպասատել», Փարսադանյանի «Գրիգորյան», Թումայանի «Սերյոժա», «Արշակ» և «Կոնստանտին»), որոնց բեռնատարողությունը կազմում էր 249.524 փութ (18,7%)։ Երեք ադրբեջանցիներ ունեին 6 նավ՝ 192.271 փութ բեռնատարողությամբ (14,4%)։ Նույն թվականին կային հատուկ շոգենավեր, որոնք միայն կերոսին էին տեղափոխում. դրանք 20-ն էին՝ 750 հազ. փութ ընդհանուր բեռնատարողությամբ։ Այդ նավերից 5-ը պատկանում էին հայերին («Հայկական շոգենավային ընկերության» «Արմենյակ», Առափելյանի «Ռաֆաիլ», Թումայանի «Ադմիրալ», «Լազար», «Կոնստանտին») և ունեին 156.821 փութ (20,4%) բեռնատարողություն։

Մանկական գրականություն ստեղծելն ամենևին էլ կատակ բան չէ, այստեղ պարզեցված ձևով, ավելի գունեղ ու պատկերավոր ներկայացվում և բացատրվում են կյանքի տարբեր իրավիճակներ ու հանգամանքներ՝ խորքում հստակ ունենալով ուսուցանող, դաստիարակող, խրատական, գեղագիտական, մի խոսքով՝ զարգացման նպատակ ու առաքելություն։

Անքնություն՝ անդավաճան, հարազատ, Անայցեքարտ ինձ այցելող հին ընկեր, Քեզ հետ, ահա, ճանապարհին անավարտ Վերհիշում ենք հին բարքերը անվավեր։

Долгое время о девушке по имени Шаганэ, упоминавшейся в стихотворном цикле Сергея Есенина «Персидские мотивы», ничего не было известно, биографы даже высказывали предположение о том, что она была вымышленным персонажем. Однако исследователю творчества Есенина В. Белоусову удалось разыскать девушку, вдохновившую поэта на создание знаменитого стихотворения «Шаганэ ты моя, Шаганэ».

Աստըծո նման խաղաղ պահիր քեզ, Աստըծո նման եղիր բարեսիրտ, նրա պես եղիր հավասարատես և ծաղկեցըրու նշխարը լույսիդ:

Քեզ գրկելու համար իմ թևերը լայն չեն, ոչ էլ լեզուս երկար՝ փառքդ ներբողելու...

Հա՛յ, ի՞նչ արեցիր տաղանդները, որ Որպես շնորհ էր ձրի տրվել քեզ. Բազմապատկեցի՞ր, որ բարգավաճի երկիր հայրենին, Թե՞ գործածեցիր միայն ի շահ քեզ։

Հնարի՛ր, հորինի՛ր, ստի՛ր, ի վերջո, գրողը տանի․․․

Այս ապառաժների միջև որոնք թեքված են չորս կողմից մեզ վրա ցույց տուր քո դեմքը այս ջրերի քարերի այս ոլորապտույտ օրերի վրա․․․

Քո այս ծիրանավոր տեսքով, երկիր, ազատ ու ինքնիշխան, երազանք ես եղել՝ ծաղկած թերթին մագաղաթի, ձեռագրված մատյաններում ու գրքերի էջերին, անգամ լրագրերում նոր ժամանակների: