«Եթե ուրիշ ոչինչ չանես, հայկական ուտեստը մատուցես այդ սպասքեղենով, արդեն գեղեցիկ է»
05.05.2020 | 01:14
ՀԱՍՄԻԿ ՄԻՐԶՈՅԱՆՆ Արարատյան հայրապետական թեմի երիտասարդաց հոգևոր խորհրդի անդամ է, աշխատում է Արարատյան հայրապետական թեմի տեղեկատվական բաժնում: Ներկայումս ֆիզարձակուրդում է: Հայ ավանդական ճաշատեսակների միջոցով Հասմիկը հանրահռչակում է հայ առաքելական եկեղեցու քրիստոնեական ավանդույթներից մեկը, որը կոչվում է Սիրո ճաշ կամ Ագապե: Նախկինում սիրո ճաշը պատարագից հետո տրվել է աղքատներին, հետո ավանդույթը փոխվել է: Սիրո ճաշին մասնակցում են այն հավատացյալները, ովքեր ամեն կիրակի մասնակցում են Սուրբ պատարագին: Հաղորդությունից հետո նրանք միասին նստում են սեղան ու ճաշում: Հասմիկը նշում է, որ Առաքելական եկեղեցու որոշ համայնքներում, որտեղ տարածքը թույլ է տալիս, այսօր էլ կիրառվում է այդ ավանդույթը:
Այսինքն՝ սիրո ճաշը որոշակի բաղադրատոմս չունի, դա խորհուրդ է։ Հասմիկը փորձում է այդ խորագրի ներքո ֆեյսբուքյան իր էջում միաժամանակ և՛ ազգային խոհանոցը հանրայնացնել, և՛ շատերին անծանոթ քրիստոնեական այդ ավանդույթը: Աշխատում է հիմնականում ընտրել այնպիսի ճաշատեսակներ, որ պատրաստման համար շատ ժամանակ չեն խլում, նաև համեղ են և քիչ հայտնի: Օգտվում է ազգային խոհանոցով զբաղվող խոհարարների` Սոնա Թաշյանի, Սեդրակ Մամուլյանի բաղադրատոմսերից: Առհասարակ համացանցից երբ գտնում է որևէ պարզ, հետաքրքիր բաղադրատոմս, ներկայացնում է իր հետևորդներին: Դրանց մեջ մեծ տեղ են զբաղեցնում Արևմտյան Հայաստանի ճաշատեսակները, որ շնորհիվ նվիրյալ խոհարարների պահպանվել ու հասնում են մեզ: Ասում են՝ խոհանոցը ազգի համն է, Հասմիկը համաձայն է այդ բանաձևմանը, իր հերթին հավելում է, որ ազգային ճաշատեսակների պատրաստման բաղադրատոմսերի ամեն մի մանրուքի մեջ կարող ենք տեսնել մեր տատերի փոխանցած խորհուրդը. «Ավելին, պատրաստելիս ասես հայտնվում ես տատիկների կողքին, ու նրանց ուժը փոխանցվում է քեզ, օգնում, որ կարողանաս այդ ճաշը գեղեցիկ ու յուրովի մատուցել: Հայկական խոհանոցն առանձնանում է մեր կանաչիների համ ու հոտով, համեմունքներով, նաև ճաշատեսակի մատուցման ձևերով: Օրինակ, ունենք ճաշատեսակ՝ պատրաստված մածունի և տոմատի համադրությամբ, ինչը առաջին հայացքից անհամատեղելի է թվում: Այս տարի առաջին անգամ փորձեցի մասուրի թուրմի մեջ պասուց տոլմա եփել: Դա մեր Լոռվա խոհանոցից է ու հրաշալի համադրություն է: Չգիտեմ՝ ոնց են մեր տատերը մտածել այդպես, բայց հանճարեղ է»:
Հետաքրքրվում եմ՝ մեր ավանդական կերակրատեսակներն օգտակա՞ր են՝ սննդագիտության տեսանկյունից: Հասմիկը վկկայակոչում է միջնադարյան խոհանոցը. կա տեղեկություն այն մասին, որ խոհարարները բժշկապետերի հետ խորհրդակցել են՝ փորձելով այնպիսի սննդատեսակներ պատրաստել, որոնք մարմնին չեն վնասում:
«Կարծում եմ՝ մեր խոհանոցը հիմականում շատ պարզ է, իսկ առողջ լինելու համար պարզ բաղադրատոմսեր են պետք: Բացի դրանից՝ կարևոր մի կետ կա. մեր օրգանիզմը սովոր է հայկական ուտեստի, եթե հաց ու պանիրը չինացին ուտի, դժվարությամբ կմարսի, իսկ հայի համար դա դյուրամարս ու կարևոր համադրություն է»:
Հարց է առաջանում՝ մոռացվա՞ծ են ավանդական ուտեստները, թե՞ դրանք կատարելագործվել են, ձևափոխվել ու նոր անուններով հասել մեզ: Հասմիկը կարծում է, որ մենք ավելի շատ չգիտենք, քան գիտենք: Եթե չլինեին Սփյուռքի մեր հայրենակիցները, նվիրյալները, որ զբաղվում են ավանդական խոհանոցով, այսօր ինքը դժվար թե կարողանար ազգային ճաշ պատրաստել:
ժամանակակից մարդուն գրավում են ոչ միայն ուտեստի համը, բաղադրությունը, այլև տեսքը, ձևավորումը, մատուցումը, սպասքը: Ժամանակին զբաղվե՞լ են ուտեստների ձևավորմամբ, թե՞ ոչ, Հասմիկը չգիտի, բայց նկատում է, որ հայերն օգտագործել են սպասքի հետաքրքիր տեսակներ՝ պղնձե, կավե, փայտե. «Եթե ուրիշ ոչինչ չանես, հայկական ուտեստը մատուցես այդ սպասքեղենով, արդեն գեղեցիկ է: Հիմա ես «Սիրո ճաշ» խորագրի ներքո եմ ներկայացնում հայկական պարզ բաղադրատոմսերը, բայց նպատակ ունեմ հետագայում յութուբյան հաղորդաշարով ներկայացնելու դրանք՝ որպես առօրյա ճաշատեսակներ, առողջ սնունդ»:
Ինչ վերաբերում է հեղինակային միջամտություններին, Հասմիկն ասում է, որ եթե նույնիսկ իմպրովիզներ անում է, ավանդական խոհանոցից դուրս չի գալիս: Կարող է կանաչիների տեսականիների մեջ փոփոխություն անել՝ լեռնային կանաչիները փոխարինել համեմով, մաղադանոսով կամ երկու հայկական ճաշատեսակ միացնելով՝ ստանալ մի ուրիշ ճաշատեսակ. «Գուցե անեմ այդպիսի բաներ, բայց դա «Սիրո ճաշ» խորագրից դուրս, որովհետև, նախ պետք է փորձենք սովորել, ճանաչել, պահպանել ու տարածել այն, ինչ ունենք, հետո դրա հիմքի վրա ստեղծել ինչ-որ բան»:
Համացանցում այս օրերին կորոնավիրուսին դիմակայելու համար ինչ-ինչ բաղադրատոմսեր են առաջարկում: Հասմիկն ունի իր բաղադրատոմսը. կարևորում է սեզոնային ուտեստները, ինչը, ըստ նրա, լրիվ բավական է վիտամինների հարուստ պաշար ունենալու համար: Օրինակ, ձմռանը՝ թարմ լոլիկը կամ գարնան սկզբին՝ ելակը նրա համար անհասկանալի են, իսկ բարձր դիմադրողականություն ունենալուն, համոզված է, նպաստում է պարզ սնունդը:
Օրը նրանց ընտանիքում սկսում են մեկ գավաթ տաք ջրով, շատ են օգտագործում քացախ ու մեղր, նաև նանայի, դաղձի, ուրցի թուրմեր (թրմում է մինչև եռման աստիճան): Սուրճ չեն խմում, ասում է, որ սուրճն իրենց համար էներգիայի աղբյուր չէ: Հայկական խոհանոցի ու առողջ ապրելակերպի կանոնների օգտակարությունը հաստատում է սեփական փորձով. մեծ զավակը չորս տարեկան է, փոքրը՝ մեկ, դեռ հիվանդանոց գնացած, բժշկի օգնությանը դիմած չկան:
Հասմիկին խնդրեցինք մեր ընթերցողին մի հետաքրքիր բաղադրատոմս առաջարկել, որ այս օրերին, տանը նստած, պատրաստեն: «Քիչ առաջ հետաքրքիր բաղադրատոմս էի նայում, կոչվում է գնդիկ ապուր. աղացած մսով և մանր բլղուրով կոլոլակներ ենք պատրաստում, եփում ենք ու ավելացնում սպասի թանը, շատ համեղ ճաշատեսակ է»,- ասաց նա:
Զրույցը՝ Արմինե ՍԱՐԳՍՅԱՆԻ
Լուսանկարներ
Հեղինակի նյութեր
- Պատմության վկաները
- Վերացող ծաղիկներ
- Ձեռք մեկնելու գաղափարը առաքելության վերածվեց
- «Մի նայեք, որ փոքր է մեր երկիրը, եթե արդուկով այս սարերը հարթեցնեք, Չինաստանից մեծ կլինի»
- «Բանկ օտոման» գործողությունը ժամանակին ցնցել էր ամբողջ Եվրոպան
- «Դրսից մեզ վրա կարող են ազդել միայն ներսի գործիքներով»
- «Երեսուն տարի ձգվեց մեր անկախության պատմությունը, մենք շահեցի՞նք»
- Մշակույթը հեռվից հեռու պահպանելու հույսով
- Անիմացիան, աշխարհն ու մենք
- «Մեր տարածքները փոքրացան, որովհետև այդպես էլ չհասկացանք, որ պետք է խմենք մեր բաժակով»
- Արվեստի ուժը
- Նոր մատենաշարը ներկայացնում է արևմտահայ և սփյուռքյան գրողների
- Բեմը կենդանություն է ստանում առայժմ միայն մանուկների համար
- «Գիրք սիրողների համար սա իսկական մկնդեղ է` հյութեղ ու անտանելի»
- Համաշխարհային դասականների ստեղծագործությունները՝ դուդուկով
- «Բնակչությունը պատրաստ չէ, բայց տարվում են աշխատանքներ»
- Ամանորի գիշերը դիմավորելու են եկեղեցում
- «Ջազի մեջ զգացվում է ապրածդ ժամանակաշրջանը»
- «Եթե չլիներ Փելեշյանը, կարծում եմ, դեռևս գտած չէի լինի կինոյում իմ ուղին»
- «Հուշարձաններն այդ տարածքների պատկանելության անձնագրերն են»
Մեկնաբանություններ