Հայուհի

Երբ արտասանում եմ այս հրաշալի բառը, աչքերիս աոջև իր ողջ հմայքով ու գեղեցկությամբ հառնում է Հակոբ Հովնաթանյանի «Շուշանիկ Նադիրյանի դիմանկարը»: Այս հայուհու դիմանկարը հիրավի համարվում է հայկական դիմանկարչության գլուխգործոցը:

Տաղանդավոր նկարչի վրձնին պատկանող այս կտավը ամենայն համոզմամբ կարող ենք անվանել «հայկական Ջոկոնդա»:

«Չմոռանանք, որ մենք էլ ունենք մեր Ջոկոնդան, և այն ստեղծվել է Հովնաթանյանի անմահ վրձնով», մի աոիթով այսպես է ասել Մարտիրոս Սարյանը:

Այդպես գնահատեցին Հովնաթանյանի անմահ արվեստը նաև ֆրանսիացիները, երբ 1970 թ., Փարիզում ցուցադրվում էր հայկական արվեստը:

Թե ում համարեցին «հայկական Ջոկոնդա», այնքան էլ կարևոր չէ: Կարևորն այն է, որ հայկական ինքնատիպ գեդեցկությունը ցնցեց Փարիզի նրբաճաշակ, արվեստասեր հասարակությանը:

Իրավ, ինչո՜վ է պակաս հայուհին այդ զոոոգ ու ինքնահավան թվացող իտալուհուց, որ կարծես աշխարհին նայում է իր գեղեցկության բարձունքից և ճնշում իր գեղեցկությամբ:

Իսկ հայուհի՜ն..

Հայուհին համեստ է ու խոնարհ, նրա դեմքից բարություն է ծորում և չկա չարության ոչ մի նշույլ։ Նրան չի կարելի նայել անպատկառ հայացքով, նրան պետք է նայել այնպես, ինչպես սրբությանն են նայում` մաքուր ու անաղարտ հայացքով:

Նրա ճակատը թեն մասամբ սքողված է ճակատնոցի տակ, բայց կարծես լույս է ճառագում և նույնքան գեղեցիկ է որքան Ջոկոնդայի լայն ու բաց ճակատը: Գեղեցիկ է սևաթույր հոնքերի սլացքը: Իսկ աչքերը ` հայի խոհուն աչքեր են. նրանք չեն հմայում այրող կրակով, նրա կրակները անթեղված են կոպերի ներքո` պատրաստ այրվելու միայն նրա համար, ում սիրում է:

Նայում ես այդ աչքերին ու ակամայից սուզվում ես երանելի խաղաղության մեջ, քեզ զգում ես ինչպես սեփական օջախի խաղաղ անկյունում:

Իսկ Ջոկոնդա՜ն....

Նրա տիրական հայացքի ներքո մարդ զգում է իրեն ճնշված ու գերված: Նրա հայացքը կարող է փոթորկել ցանկացած մարդու ներքնաշխարհը, այդ հայացքը կարող է պատերազմներ հրահրել ե կործանել շատերին, ինչպես հելենուհի Հեղինեն, որի գեղեցկությունը պատճաո դարձավ Տրոյական մարդակուլ պատերազմին:

Հայուհին աշխարհին նայում է հանդարտ հայացքով: Նա չի գոռոզանում իր գեղեցկությամբ, զենք չի դարձնում այն տղամարդու դեմ, և դրանով իսկ նա անհամեմատ ավելի բարձր է, ավելի գեղեցիկ:

Քիթը հետաքրքիր դաշնություն է կազմում շուրթերի հետ: Ամեն ինչ այնքան բնական է ու ներդաշնակ:

Ոչ մի շինծու կամ անբնական գիծ չի խաթարում բնության այս գլուխգործոցը:

Զուսպ շուրթերը նման չեն վարդի թերթերի, ինչպես պոետներն են երգում: Նրանք տարփանք չեն ցուցանում, ինչպես Ջոկոնդայի դեպի վեր թռած շուրթերը, որ արդեն քանի դար տանջում են իրենց առեղծվածային ժպիտով:

Հայուհու շուրթերը զուսպ են, նրանք լուռ են, չեն մատնում ներքին տարերքը: Եվ այդ լռությունը ավելի խոսուն է, քան բարձրագոչ բառերը: Նա աշխարհին ներկայանում է որպես արժանապատիվ կին, որը պատրաստ է իր սերը նվիրել միայն մեկ այրմարդու:

Այդպիսին է եղել ու կա հայուհին` ամոթխած, հմայիչ, համեստ ու միաժամանակ, հպարտ և արժանապատիվ:

Գայանե ՊՈՂՈՍՅԱՆ

Մեկնաբանություններ