«Արվեստ, կինո սիրող մարդիկ էին հավաքվել` կիրթ և հավատարիմ հանդիսատես»

Օրերս Շվեյցարիայի Ժնև քաղաքում հյուրընկալվեց արվեստագիտության թեկնածու, կինոգետ, Երևանի թատրոնի և կինոյի պետական ինստիտուտի դոցենտ Սիրանույշ Գալստյանը` շվեյցարահայ համայնքին ի մոտո հայ կինոյի պատմությանը ծանոթացնելու իր մասնագիտական առաքելությամբ: Վերադարձից հետո մենք հանդիպեցինք արվեստաբանին և խնդրեցինք ներկայացնել Եվրոպայի մշակութային կարևոր կենտրոններից մեկում կայացած ձեռնարկման մանրամասները:

-Սիրանույշ, ինչպե՞ս ստացաք Ժնև մեկնելու հրավերը: Կոնկրետ ի՞նչ գործառույթ էր ենթադրում Ձեր հյուրընկալությունը Շվեյցարիայում:
-Ժնև մեկնել էի շվեյցարահայ միության հրավերով, որը Շվեյցարիայի հնագույն հայկական ասոցիացիան է: Միության նախագահ Նժդեհ Խաչատուրյանի առաջարկությամբ միջոցառումը բաղկացած էր երկու մասից` դասախոսություն և հայկական ժամանակակից ֆիլմի ցուցադրություն: Առաջին մասում` մոտ մեկուկես ժամ տևած դասախոսության ընթացքում, հակիրճ ներկայացրի հայ կինոյի պատմության ընթացքն ու ձեռքբերումները` կանգ առնելով առավել նշանակալից անունների և ֆիլմերի վրա: Խոսքս ուղեկցվում էր տեսանյութի ցուցադրությամբ, որն ընդգրկում էր նշվող ֆիլմերից համապատասխան կադրեր: Այդ հարցում ինձ սիրալիր աջակցեց շվեյցարահայ համայնքի ներկայացուցիչ Գարո Թորոսյանը: Դասախոսությունը սինխրոն թարգմանվում էր ֆրանսերեն: Եվ պիտի ասեմ, որ, ի զարմանս ինձ, մեր հայրենակիցներից բացի, ներկա էին նաև մի խումբ շվեյցարացիներ, որոնց համար, բացառությամբ Փարաջանովի, անհայտ երևույթ էր «հայկական կինեմատոգրաֆ» ասվածը: Մի խոսքով` արվեստ, կինո սիրող մարդիկ էին հավաքվել` կիրթ և հավատարիմ հանդիսատես, որը աշխատանքային շաբաթվա ավարտին` ուրբաթ երեկո, մոռացած հոգնության մասին, պատրաստ էր մեծ հետաքրքրությամբ ունկնդրելու հայ կինոյին նվիրված խոսք և այնուհետև լիամետրաժ ֆիլմ դիտելու:
-Միայն մե՞կ ֆիլմ ցուցադրվեց երեկոյի ընթացքում ամբողջությամբ:
-Ո՛չ: Խորհրդային շրջանից անցում կատարելով անկախության տարիներին` առաջարկեցի ամբողջությամբ դիտել վավերագրական երկու կարճ ֆիլմ` օպերատոր և ռեժիսոր Աշոտ Մկրտչյանի «Non-Stop» և «Ձմեռային մեղեդի» կինոնկարները, որոնք ժամանակին ընդգրկել էի նաև Լայպցիգի համալսարանում տեղի ունեցած միջազգային գիտաժողովի իմ ելույթում: 90-ականների մեր ոչ դյուրին օրերի կյանքը պատկերող այդ կինոէտյուդներն այս անգամ էլ բավական ուժեղ տպավորություն գործեցին: Կարճ ընդմիջումից հետո սկսվեց միջոցառման երկրորդ մասը` խաղարկային ֆիլմի ցուցադրությունը:
-Համընդհանուր ժխտողականության տրամադրությունները չեն շրջանցում նաև մերօրյա հայ կինոն: Այն դեպքում, երբ ասվում է, որ Հայաստանում կինոարտադրություն չկա, ինչպե՞ս եք կարողացել, այնուամենայնիվ, գտնել ժամանակակից հայկական ներկայանալի ֆիլմ և ցուցադրել այն եվրոպացի հանդիսատեսի համար:
-Իմ ընտրությունը կանգ էր առել Վիգեն Չալդրանյանի` այս տարի էկրան բարձրացած «Ձայն լռության» ֆիլմի վրա: Չեմ թաքցնի, այս կինոնկարն առաջարկեցի` վստահելով առաջին դիտման ժամանակ ստացած տպավորությանս: Եվ, փառք Աստծո, չսխալվեցի: Այն բավական մեծ հետաքրքրությամբ դիտվեց և հուզեց հանդիսատեսին, ու թեև կեսգիշերին մոտ էր արդեն, ոմանք ցուցադրությունից հետո դեռ կարիք ունեին ֆիլմի մասին խոսելու: Նրանք հետաքրքրվում էին, թե ինչպե՞ս կարող են ձեռք բերել այդ ֆիլմի սկավառակը: Հանդիսատեսներից մեկը, որ Ժնև էր եկել Գերմանիայից, խոստովանեց, որ վաղուց չէր դիտել ֆիլմ, որը, բավական սուղ միջոցներով ստեղծված լինելով և հիմնականում երկու հերոսների վրա հենվելով, այդքան լարված հետաքրքրության մեջ պահի կինոդահլիճը… Հրավերի համար շատ շնորհակալ եմ շվեյցարահայ միությանը, իսկ ֆիլմի ցուցադրության իրավունքի համար` Ազգային կինոկենտրոնին, և ուրախ եմ, որ ինձ ընձեռվեց հնարավորություն` մեզնից հեռու եզերքներում ապրող հանդիսատեսին ներկայացնելու մեր ֆիլմարվեստի պատմությունը և ժամանակակից հայ կինոն, որը, ցավոք, քիչ է հայտնի նաև հայաստանաբնակ հանդիսատեսին: Ավելացնեմ նաև, որ ինձ հետ տարել էի «Հայացք մեր կինոյին. Պատմությունը և ներկան» մենագրությանս օրինակներից և Արծվի Բախչինյանի «Հայերը համաշխարհային կինոյում» գիրքը:

Կարինե ՌԱՖԱՅԵԼՅԱՆ

Հեղինակի նյութեր

• Անհամբեր ու սիրով եմ սպասում իր հերթական գրին, ես էդ գրի մշտամնա ընթերցողն եմ
• Դերենիկ Դեմիրճյանի ժառանգության արժևորումը՝ ժամանակակից գիտական խոսքով
• Երախտագիտություն՝ կինոլեզվով
• Դերենիկ Դեմիրճյան-145
• «Այս մար­դիկ չեն սի­րում մեր ժո­ղովր­դին, պատ­րաստ չեն նրա հոգ­սը կրե­լու՝ ա­ռանց պարգևավ­ճա­րի»
• «Պե­տու­թ­յու­նը կորց­րել է իր դեմ­քը, և ե­թե մենք թույլ տանք, որ այս ճգնա­ժամն ա­վե­լի խո­րա­նա, ուղ­ղա­կի կկոր­ծան­վենք»
• «Կա այս­պի­սի մի կար­ծիք՝ հարկ է ստեղ­ծել Հա­յաս­տան ամ­րոց-պե­տու­թ­յուն»
• «Մի բան հս­տակ է՝ այս իշ­խա­նու­թ­յուն­նե­րը պետք է ան­հա­պաղ հե­ռա­նան»
• «Ե­թե մեր մշա­կույ­թը լի­ներ բարձր մա­կար­դա­կի վրա, մենք այ­սօր­վա ող­բեր­գու­թ­յու­նը չէինք ու­նե­նա»
• «Մեր թշ­նա­մու գոր­ծած ո­ճիր­նե­րից ու հան­ցա­գոր­ծու­թ­յուն­նե­րից ոչ մե­կը թույ­լատր­ված չէր ո­րևէ օ­րեն­քով»
• «Ի սկզ­բա­նե մտա­ծել են ար­նա­քամ ա­նել ժո­ղովր­դին, բե­րել-հասց­նել մի վի­ճա­կի, որ հե­տո ա­սեն՝ դե՜, չդի­մա­ցանք, ու ստո­րագ­րեն այս փաս­տա­թուղ­թը»
• «Վեր­ջին տեխ­նո­լո­գիա­նե­րով զին­ված հա­րուստ, ան­պարտ բա­նակ, սե­փա­կա­նին զու­գա­հեռ՝ պե­տա­կան հզոր ար­դ­յու­նա­բե­րութ­յուն պի­տի ստեղ­ծենք»
• «Ե­թե հի­մա ենք գնում փոխ­զիջ­ման, դրա տակ ի՞նչ է են­թադր­վում. ինք­նաոչն­չա­ցո­ւ՞մ, ինք­նաս­պա­նու­թ­յո­ւ՞ն»
• «Աստ­ված մեզ հետ է և մեր ար­դար գոր­ծին զո­րա­վիգ»
• «Պար­տադր­ված պա­տե­րազ­մը, ի­հար­կե, ծանր բան է, բայց մենք պատ­րաստ էինք դրան»
• «Հա­նուն ազ­գի, հա­նուն հայ­րե­նի­քի զոհ­ված­նե­րի հե­րո­սու­թ­յու­նը չա­փա­նիշ­նե­րի փո­փո­խու­թ­յան են­թա­կա չէ»
• «Ինչ­պես Հի­սու­սը, այդ­պես էլ Նա­րե­կա­ցին Աստ­ծուց նե­րո­ղու­թ­յուն է խնդ­րում բո­լո­րիս մեղ­քե­րի հա­մար»
• «Մենք աշ­խար­հի մեջ ենք, ու աշ­խարհն է մեր մեջ. պար­զա­պես, որ­պես գաղտ­նի զենք, ու­նենք Ո­գին, որ մեզ պա­հել ու պա­հե­լու է»
• «Մենք Աս­տու­ծոյ փառք կու տանք, որ հայ­րե­նի­քը կը մնայ հայ­րե­նիք եւ մեր մնա­յուն հաս­ցէն»
• «Կար­դում էի այն ստեղ­ծա­գոր­ծու­թ­յուն­նե­րի ցան­կը, որ պատ­րաստ­վում են հա­նե­լու դպ­րո­ցա­կան դա­սագր­քե­րից, ու սար­սա­փում էի»

Մեկնաբանություններ