Աշուն է գալու, թեժ է լինելու

Այն, ինչ կատարվում է այսօր Հայաստանում, դասական ձևակերպմամբ կոչվում է «մեծ դեպրեսիա»: Պրոգրեսիվ աշխարհն այն հաղթահարել է մեկ դար առաջ:
Ամառը մեզանում ոնց որ նույնքան դեպրեսիվ և թեժ է ստացվում, որքան գարունն էր, սակայն բոլոր հաշվարկներն աշնան վրա են:
Փորձագետները միանշանակ պնդում են` մինչև հոկտեմբեր Սերժ Սարգսյանն ստիպված կլինի փաստաթուղթ ստորագրել: Ղարաբաղի հաշվով: Կլինի` «շրջանակային», կես էջանոց, մեկ տողանոց. էական չէ. «մի բան կստորագրվի». ԱՄՆ-ը և Ալիևն էլ ընտրությունների կգնան այդ թուղթը ձեռներին: «Ա Պոլշա՞»` Ռուսաստանի հաշվով կհարցնեք դուք: Ռուսաստանն էլ դեմ չի լինի. պնդում են փորձագետները:
Սա է նաև պատճառը, որ ընդդիմադիրներն իրավիճակը պահում են լարված, որպեսզի աշնանը, եթե այնպես ստացվի` բանը հասնի «ստորագրելուն», կարողանան ա) հասնել իշխանափոխության, որպես մաքսիմում ծրագիր, բ) ստիպեն, որ Սերժը «խոսի» իրենց հետ, որպես մինիմում ծրագիր։ Այդպես էլ ասացին` «հիմա չէ, բայց աշնանը Սերժն ստիպված կլինի Լևոնի հետ խոսել»:
Այս «սցենարում» փորձագետները չեն բացառում նաև Սերժ Սարգսյանի հրաժարականը: Ի դեպ. այս «տեսլականով» է ապրում հատկապես Ռոբերտ Քոչարյանը. նա կարծում է, որ Սերժ Սարգսյանը չի ստորագրի այդ «թուղթն» ու ստիպված կլինի հրաժարական տալ, որովհետև, ըստ նրա, ստորագրելու դեպքում ևս սպառնում է հրաժարականի ուրվականը` ա) փողոցից տուն չգնացող ընդդիմության, բ) քոչարյանական թիմի տորպեդահարման, գ) Ղարաբաղի կողմից անհամաձայնության, դ) Ռուսաստանի ճնշման տեսքերով:
ՈՒստի Քոչարյանն էլ իր հերթին` յուրովսան, ոտքի վրա է պահում սեփական զինակիցներին. Օսկանյանին, որը հիմնադրամ ստեղծելուն զուգընթաց առաջիկայում կկուսակցականացվի... պաուզան միանգամից ձգենք, Նյուտոնի երրորդ օրենքը` «ազդեցությունը հավասար է հակազդեցությանը» չափաբանելու համար. Օսկանյանի նկրտումները միանգամից խեղդվեցին օրորոցում. մերձսերժական միջավայրը կայծակնային արագությամբ հոգ տարավ, որպեսզի «պարզ» դառնա, թե ինչպես է պարոն Օսկանյանը «ոևէ» մեկի փողերը վերցրել ու` «հայդա Փարիզ»` նախընտրական պլատֆորմի համար օգտագործել. տես` հրաժարական տված «Հայաստան» հիմադրամի տնօրենի պատմությունը:
Քոչարյանական սցենարում է նաև հաջորդ զինակցի` Հովիկ Աբրահամյանի ԱԺ նախագահ դառնալու գլխացավանքը: Այդ միայն առաջին հայացքից է թվում, թե Հովհաննեսն ու սեփական ամբիցիաների ձեռը հալումաշ լինող մերձակայքն են ցանկանալով ցանկանում ԱԺ աթոռակը: Դե` ոչ: Այդ աթոռակը մեկ անգամ արդեն օգնել է Քոչարյանին` դառնալու «միակ տղամարդ»` ի դեմս Խոսրով Հարությունյանի: Իսկ այսօր, երբ Քոչարյանն արդեն «անմիակ» է, «սպասվող» հրաժարականի դեպքում ԱԺ նախագահ «դարձած» Հովիկ Աբրահամյանը հանրապետության նախագահի պաշտոնակատար կդառնա, և ով, եթե ոչ «շտաբային» մեծ փորձառություն ունեցող Հովհաննեսը կօգնի պարոն «վոյինին»` հաղթանակով մուտք գործել նախագահական, լուսանցք մղելով փողոցում ամեն գնով պայքարի ելած ընդդիմությանը:
Բայց այս ամենին կրկին խառնվում է Նյուտոնը. պարզվում է` հակազդեցության օրենքը գործում է նույնիսկ Արտաշատում` ի դեմս ընտրական հանձնաժողովների նախագահների. նրանք բոյկոտում են պարոն Հովհաննեսին և հրաժարվում «նրա համար» աշխատել, կեղծիքներ կատարել: Իսկ սա հենց այնպես չի լինում. ուրեմն` ինչ-որ կետից բոյկոտը ղեկավարվում է:
Բայց Քոչարյանն այն տղամարդը չէ, որ նահանջի. հովիկենց միջավայրից արդեն իսկ «քսիֆ» է ուղարկվում առ այն, որ Հ. Աբրահամյանը, Ծառուկյան Գագոյի պես, դուրս կգա «կոալիցիայից», կդառնա ընդդիմադիր. Հովհաննեսը ՀՀԿ-ից կվերցնի իր մասնաբաժինը` կարիերիստ ջահելների, «չստացված» ալեհերների թիմը, ու դուրս կգա Հանրապետականից` հընթացս փոշիացում պարգևելով կուսակցությանը:
Ոնց տեսնում եք, ամառն ահագին թեժ է: Բայց ամենահետաքրքիր պարտիան, թերևս, ստացվեց ու դեռ կստացվի մարտի 1-ի ժամանակավոր հանձնաժողովի «շրջակայքում»:
Այո, երբեք ու երբեք չի կարելի թերագնահատել Քոչարյանին. մինչ Սերժը դանդաղ շտապելու կոնֆիգուրացիայով հաշվարկում ու մտածում է, որ իր բախտը Ղարաբաղի հարցում կբերի այնքան, որքան բերեց Քոչարյանի բախտը, և «թղթի» ստորագրումը հազար ու մի պատճառով կհետաձգվի հենց միայն այն պատճառով, այս խնդրում այնքան տարամետ, այնքան հակոտնյա շահեր են բախվում, որ երբեք, և այն էլ` այս կարճ ժամանակահատվածում հնարավոր չէ դրանք քով քովի բերել: Հետն էլ Սերժը դանդաղում և ուշացնում է ներքաղաքական զարգացումներում երկխոսությունը ընդդիմության հետ և չի գնում լուրջ, արմատական քայլերի, այդ նույն ընթացքում Քոչարյանը` մեկ-երկու-մեկ-երկու. կարողանում է դեֆոլտի ենթարկել դեռ չստեղծված մարտի մեկի դեպքերն ուսումնասիրող ԱԺ հանձնաժողովը: Այն հանձնաժողովը, որն արդեն իսկ հղել էր հարկավոր մեսիջները` ինչ էր անում օպերայի հրապարակում Գրիշա Սարկիսյանը, ով է տվել կրակելու հրամանը, նաև հիշեցրել էր, որ ուժայիններին դե-ֆակտո ղեկավարում է երկրի նախագահը` պարոն Քոչարյանը:
Եվ ուրեմն` հանձնաժողովը, փաստորեն կազմվեց բացառապես Քոչարյանի զինակիցներից. ՀՀԿ-ն այնտեղ ընդամենը 2 (երկո¯ւ) ձայն ունի, ու այլևս հարցական է` վերջնահաշվում ով մեղավոր «կնշանակվի»: Իսկ երբ հանձնաժողովի կազմը դիտելիս «փարդի հետևում» նկատում ես նաև Աղվան Հովսեփյանի սիլուետը` Լյովա Խաչատրյանի տեսքով (սա նա է, որը սիրում է առավոտները նստել սեփական բակի ավանակի քարե արձանի վրա ու սուրճ ըմպել, նաև նա է, ով պետք է միանար ընդդիմադիրներին` Աղվանի, իսկ իրականում` Քոչարյանի հորդորով, բայց միևնույն ժամանակ երաշխիքներ էր ուզում, որ իր հետ չպատահի այն, ինչ պատահեց Մյասնիկի ու Հակոբ Հակոբյանի հետ…), հասկանում ես, որ քոչարյանամերձները գործեցին շատ գրագետ ու օպերատիվ` ՀՅԴ-ն, ԲՀԿ-ն` Լյովա Խաչատրյանով արդեն հինգ ձայն են: Իսկ ՕԵԿ-ը, ինչպես միշտ, միջակայքում է, ու դեռ հարց է` հոկտեմբերին, երբ կլսվի հանձնաժողովի զեկույցը, երբ ղարաբաղյան մորատորիումի ստորագրությունը կլինի օրակարգում, ո՞ւմ համար կղողանջի «ջահել, լեզվանի» Արթուրի զանգը: Ի դեպ, փորձագետները նույնքան ճապուկ են գնահատում նաև «Ժառանգության» պահվածքը` հետն էլ հռետորական հարց ուղղում` էդ ո՞նց է ստացվում, որ «Ժառանգությունն» ինչ անում է, Քոչարյանին ձեռնտու է:
Մենք չենք կիսում այդ հարցադրումը, երբեք չենք առնչում Քըրք Քըրքորյանին` Քոչարյանի լավ բարեկամին, վերջիններիս հետ, այլ ընդամենն արձանագրում ենք փորձագետների հարցը: Ի դեպ, վերջին շրջանում ինչ-որ բան այն չէր նաև արմատական ընդդիմության և «Ժառանգության» միջև, չնայած երկուսի խելամտությունն էլ հերիքեց, որպեսզի տան աղբը` դժգոհությունը, դուրս չգա:
Բայց Նյուտոնն էլի եկավ: Բանն այն է, որ այս հանձնաժողովի դեպքում ևս գործեց հակազդեցության օրենքը: ՈՒղիղ Քոչարյանի տնից` «և դու, Ադոնց» չափաբանությամբ. Ավետ Ադոնցը` Քոչարյանի աջ ձեռքն ԱԺ-ում, վերցրեց ու ասաց, որ մարտի մեկի ժամանակավոր հանձնաժողովը չի ընդունի այնպիսի որոշում, որին համաձայն չի լինի հանձնաժողովին խորհրդակցական ձայնով մասնակցող ընդդիմադիր, հասարակական որևէ ներկայացուցիչ: Ավելին, երբ աշնանը կսկսեն «խոսել» Տեր-Պետրոսյանն ու Սերժ Սարգսյանը, ամենևին էլ չի բացառվում, որ խորհրդակցական ձայնի մեջ ներառվեն այն ուսումնասիրությունների արդյունքները, որոնք կատարում է ընդդիմադիրների հարանուն հանձնաժողովը. փաստորեն ելքը մասամբ գտնվել է: Բայց ամառը` աշնան խոստումով թեժ է ստացվում ոչ միայն ներսի մասով, այլև դրսի: Բանն այն է, որ դրսի աշխարհը նույնպես խաչակրաց արշավանք է սկսել: Այդ արշավանքն ունի երկու բևեռ. առաջինում է Քոչարյանը, երկրորդում, առայժմ անտեսանելի մասում` Սերժ Սարգսյանը, եթե նա չհասկանա հղված մեսիջներն ու նրանց ենթատեքստը, եթե վերջինս հրաժարվի ստորագրել վերը նշված փաստաթուղթը, ապա…
Նախ` մեջլիս մտավ Թերի Դևիսը. Թերին լիարժեք ֆրազներ արտաբերեց ու հասկացրեց, թե որտեղ են ձմեռում եվրոպական խեցգետինները: Ի դեպ, երբ Քոչարյանը Թերիին չէր ընդունել, արհամարհել, գնացել էր իր բան ու գործին, Դևիսն այն ժամանակ էլ արտաբերել էր «գեյ-պարադ» եզրույթը: Մի խոսքով, սագան Քոչարյանի և Թերիի միջև ավարտվեց` արձակելով Սերժ Սարգսյանի ձեռքերը` շատ հանգիստ «անարգանքի» սյունին գամել քոչարյանական Ամալյանին, ասել է` նույն իրեն` Քոչարյանին, իսկ աշնանը, երբ կնստեն խոսելու Տեր-Պերտրոսյանի հետ, խիղճը հանգիստ վերաբացել «Ա1+»-ը (վաղուց էր խոսվում` կամ բացվում են «Ա1+»-ն ու «Նոյյան տապան»-ը, կամ ստեղծում են նման ազատ մի հեռուստաընկերություն):
Քոչարյանին «համապատասխան» սյունին գամեց նաև ՀԲ վերջին զեկույցը` արձանագրելով, որ ոչ մի բարեփոխում էլ անցած տարիների ընթացքում չի իրականացվել: ՈՒ հենց էդ պահին «թարսի» պես էլ Հայաստանում էր Միջազգային արժութային հիմնադրամի աշխատանքային խումբը` Բրանկոյի (համարյա` Ֆրանկո) գլխավորությամբ, որն արձանագրեց` իրենք «վերի հափփի» բարեփոխչական սպասվելիք այն ծրագրերից, որ նախանշել է այսօրվա, այն է` Տիգրան Սարգսյանի կառավարությունը, աշնանը` «կխառնվեն» այդ ծրագրերին` ուժեղ կաջակցեն, հարկային մասով:
Սա համարենք ոստիկանության նվերը Անտառամեջ գյուղին. այն է` Տիգրան Սարգսյանի նյուտոնյան «պատասխանը»` վարչապետի, նախագահի աշնանային հովերով տառապող Քոչարյանին: Համապատասխանաբար` Միջազգային արժութային հիմնադրամի լուրջ աջակցությունը` աշնանը ծանր պրոբլեմների մեջ հայտնվող «նապառնիկ» Սարգսյանին` Սերժ, որն էլ, ասինք` մտածում է, որ իր բախտը կբերի, ու գերտերությունները չեն բարիշի Ղարաբաղի հարցում, ու ստորագրումը կհետաձգվի:
«Բերել-չբերելու» տիրույթը դուրս է մեր քննարկման ծիրից, մանավանդ որ չհամաձայնողական Ռուսաստանն անձամբ չի ասելու` «յիս իդ պարը չիմ պարել, չիմ պարում». գազ եմ ուզում Ադրբեջանից` ամբողջը և հիմա (այս խնդրին կանդրադառնանք առաջիկայում). բայց որ հայաստանյան բարձրաստիճան պաշտոնյաները, այդ թվում և Սերժ Սարգսյանն ու ընդդիմության առաջնորդ Լևոն Տեր-Պետրոսյանը, խոշոր ներս ու դրսի-ելումուտի մեջ են, վիճարկելի չէ: Իսկ այդ ելումուտը հաստատ Հայաստանի սիրուն աչքերի, ներքաղաքական չդադարող լարվածության պատճառով չէ: Խիստ հասկանալի է` դուրսը այս ողջ շիլան եփել է բոլորովին այլ և առաջին հերթին` Ղարաբաղյան խնդրի միջանկյալ (խոսվում է շրջանակային պայմանագրի` հինգ շրջանների մասին, որից հետո խոսակցություն կգնա ԼՂ կարգավիճակի` հանրաքվեի, Լաչինի միջանցքի, Քելբաջարի ճակատագրի շուրջ) լուծման նպատակով:
Դիտենք պարադիգման. հուլիսի կեսերին Ֆրանսիա է մեկնել Լևոն Տեր-Պետրոսյանը. կարծում ենք` մամուլում տեղ գտած այցի նպատակների մասին վարկածները գոյության իրավունք ունեն, սակայն, որքան էլ տարօրինակ է, չի ասվում, որ թե ընդդիմության, թե իշխանության առաջին դեմքերի այցը դեպ Ֆրանսիա` նախ և առաջ ունի Ղարաբաղյան խնդրի քննարկման, սպասվելիք փաստաթղթի շուրջ կողմերի մոտեցումների ճշգրտման նպատակը: Չմոռանանք, որ Ֆրանսիան մշտապես եղել է ոչ միայն հայաստանյան, այսպես ասած` կուրատորը, այլև Ղարաբաղյան հարցի մենեջեր-կոնֆերանսիեն. այդ Ժակն էր` Շիրակ, որ կանչեց Քոչարյանին 97-ին, ասաց` համաձայն ենք, թող պալատական հեղաշրջում լինի, որպես ղարաբաղցի գաս ու` «դվա վ օդնոմ» կոնֆիգուրացիայով լուծես հարցը: Այդ Ժակն էր` քաղաքապետ եղած ժամանակ կաշառակերության մեջ մեղադրվող և մինչև հիմա գործը չկարճված, որ հետո էլ կանչեց Քոչարյանին ու արժանացրեց Պատվո լեգեոնի: Այդ Ժակն էր, որ հետո էլ եկավ Հայաստան ու ասաց. «Այ Ռոբերտ, էսքան ժամանակ քո հետևից «ֆռֆռում ենք», ամագ ենք տալիս, վրադ փող ենք ծախսում, թողնում ենք` սահմանադրություն խախտես, մի քիչ էլ` 27 եղավ ոնց որ ձեր երկրում, ողջ Հայաստանն` իր ակտիվներով դնես որդուդ` Սեդրակիդ գրպանը… ստորագրի` էդ անտեր թուղթը, գնամ»:
«Նետ», ասել էր Քոչարյանը, ու միակտղամարդ գլուխը հենել «պիվի» բաժակին, որը «մատուցանել» էր Պուտին Վլադիմիրը` Սոչիում:
Սա է: Անցանք առաջ: Չէ´, մի բան էլ հիշենք. Ֆրանսիան առաջակայում նախագահելու է ԵՄ-ում, ԵՄ-ն ու Ռուսաստանը վերսկսում են համագործակցության մեծ պայմանագրի քննարկումը, որը սառեցվել էր, քյասար ասենք` Պուտինի պատճառով, և հիմա` Մեդվեդևին քնքշությամբ վերաբերվող Եվրոպան մեծ խաղ է սկսում լիբերալի համբավ ունեցող երիտասարդ առաջնորդի հետ, որովհետև մեծ հույսեր է կապում նրա հետ:
Այսպիսով, հուլիսի կեսերին Փարիզ կմեկնի Սերժ Սարգսյանը, դրանից առաջ` հունիսի վերջին, կլինի Ռուսաստանում, Սերժին տեսնելուց, Ղարաբաղի շուրջ պայմանավորվելուց հետո, ըստ փորձագետների` հուլիսի 3-ին Բաքու կմեկնի Մեդվեդևը` Ալիևի հետ պայմանավորվելու (առաջիկայում սրան ևս կանդրադառնանք):
Հավարտ դիտենք դրսի էմիսարների հայաստանյան աժիոտաժի խրոնոմետրաժային պատկերը, հիշելով, որ մեկ ամսվա ընթացքում ՀՀ ՊՆ և ԱԳ նախարարները երկու անգամ կանչվեցին Բրյուսել, գրեթե նույնքան` Ռուսաստան: Գումարած` ղարաբաղյան իշխանական պատվիրակության այցերը Գերմանիա, Ռուսաստան` նույն այս օրերին: Այսպիսով, այս օրերին տեղի է ունենում ԵԽԽՎ նստաշրջանը: ԱՄՆ Կոնգրեսը լսում է Հայաստանին առնչվող հարցը, Դեն Ֆրիդն ասում է` Ղարաբաղյան ֆրոնտում պատերազմ չի լինի (ռուս փորձագետներն էլ «Ռեգնումում» հակառակն են ասում), ԱՄՆ Սենատում լսվում է ՀՀ-ում ԱՄՆ դեսպանի հարցը, ԵԱՀԿ ՄԽ համանախագահները գալիս են տարածաշրջան…
Լավ, մի անհանգստացեք, բուն զարգացումները լինելու են աշնանը։ Ձգեք գոտիներդ:

Կարմեն ԴԱՎԹՅԱՆ

Մեկնաբանություններ