Վերջին Բագրատունին

...Հովհաննես Սմբատն ու Աշոտը համարյա միաժամանակ մեռան: Տերության խնամակալ Վեստ Սարգիսն ասում էր, որ Անին Բյուզանդիայի կայսրի կալվածն է արդեն:

Բայց հայությունը դեռ այն աստիճան անպատիվ անկման չէր հասել, որ լուռ հպատակվեր Վեստ Սարգսին: Հունամոլ կուսակցության դեմ դուրս եկավ ազգային կուսակցությունը: Մեջտեղ կար Աշոտի որդին՝ Գագիկը, 14-ամյա մի վառվռուն, կտրիճ, կրթված պատանի: Նրա շուրջը խմբվեց ազգային կուսակցությունը, որի գլուխն էր Վահրամ Պահլավունին: Ծեր առյուծը չվախեցավ այն հսկայական դժվարությունից, որն հաղթահարելուց հետո միայն պիտի կարողանար վերջին Բագրատունուն նստեցնել հայրենի գահի վրա:

Երեք անգամ նա հետ մղեց բյուզանդական արշավանքը, երեք անգամ Վեստ Սարգիսն ամաչեց, բայց դեռ այդքանը բավական չէր:

Մի օր Անին իր գեղեցիկ պատերի վրայից տեսավ ահեղ մի տեսարան: Շրջակա դաշտերը ծածկվել էին բյուզանդական զինվորներով: Մեր պատմիչներն ասում են, որ նրանց բանակը 100 000 հոգուց էր բաղկացած: Մինչդեռ Անիի պարիսպներից դուրս է գալիս 30 հազարանոց հայ զորքը:

Վահրամ մեծ իշխանը կայծակնային հարված է հասցնում: Հայերը կատաղած են բյուզանդացիների տված հայհոյանքներից, այս ամբողջ անարդար, ավազակային գործից: Մեր պատմիչները հավատացնում են, որ Անիի շրջակայքում 20 000 բյուզանդական դիակ է փռված: Հաղթության տոնը իր հետ մայրաքաղաքը մտցրեց արդեն 16 տարեկան կորովի երիտասարդին: Նա ուրախ էր, ժպտուն, այդ Բագրատունին, ավա՜ղ, վերջինը:

...Շուտով հունաց պահանջները նորոգվեցին. Կոստանդին Մոնոմախոս կայսրը պաշտոնապես պահանջեց Անին և զորք ուղարկեց: Եվ պատերազմի դաշտում, ազնիվ կռվի մեջ, գեղեցիկ մայրաքաղաքի պատիվը հիանալի կերպով պաշտպանվում էր:

Գագիկը հաղթում էր, Բագրատունյաց զենքին մի նոր, հրաշալի փայլ էր տվել: Սակայն ընդառաջելով Գագիկի արքունիքում գտնվող դավաճանների խորհրդին, Մոնոմախոսը մի քաղցր նամակով Գագիկին հրավիրեց սիրո և հաշտության տեսակցության, նշանակելով տեղը Կ. Պոլիս:

Դավադիրները համոզեցին երիտասարդ թագավորին. վճռական եղավ Պետրոս «Գետադարձ» կաթողիկոսի հորդորը:

...«Անին չորս հարյուր իննսուն և չորս թվականին (1045) առնվեց ո՛չ թե պատերազմի օրենքով, այլ խաբեությամբ»,-ասում է Լաստիվերտցին:

Այսպես ահա, երեք փոքրիկ թագավորությունները, որոնք Հայաստանի արևելյան սահմանագլխի վրա ամրություններ էին, չկարողացան միանալ իրար հետ և հատ-հատ Բյուզանդիայի որսը դարձան:

Լեո. «Անի, հուշագրություն», 1903թ.

Կարլ Յալանուզյանի ֆեյսբուքյան էջ

Մեկնաբանություններ