«Սովորական ոճիր»

...1894-ին, էլի ամառ, Կոմիտասը մշեցի Տիգրանից նամակ ստացավ.

«Սուլթան Համիդ մեծ բանակ ուղարկած է Սասունի վրա... ջարդ է: Մեր դաշտին ժողովուրդ բողոք է գրած սուլթանին... պատասխանին կսպասինք:

...Սասունում իր գործն ավարտած Զեքի փաշան իջած է Մշո դաշտ, զորքի համար ժողովուրդեն ուտելիք ու հագնելիք կպահանջե, կստիպե թողնել տուն ու տեղ, հող ու ջուր, երկրեն դուրս գալ:

Դաշտի 20 գյուղ (Տատրագոմ, Մառնիկ, Խորոնք...) ավերել է: Բազում բողոք ուղարկված է սուլթանին, բոլորն ալ անպատասխան...»:

Էն օրերին աշխարհի մարդկանց հայտնի էր դարձել սուլթանի ոճրագործությունը:

Թիֆլիսի հայերը Էջմիածին՝ Խրիմյան Հայրիկին, լաց ուղարկեցին. «Ահա մի ամբողջ տարի է, ինչ Տաճկահայաստանի բոլոր անկյուններում կատարվում է մի սարսափելի...»,-Զեքի փաշան կոտորում էր:

Բելգիացի հայերը գրում էին. «Հայաստանի գավառներում...»,- Զեքի փաշան կոտորում էր:

Բաթումի հայերը գրում էին. «Ո՞ր հայն, արդյոք, կկարողանա անվրդով տանել...»,-Զեքին կոտորում էր:

Գյումրեցի հայերը գրում էին՝ Զեքին կոտորում էր:

Զեքին հասավ սուլթան Համիդի մոտ, խոնարհվեց ու ստացավ «Նիշանի ինտիազ» շքանշանը...

...Մոսկվայում ռուս ուսանողները բողոքի ցույց արեցին, սուլթանի բանակը գնաց Կարինի վրա:

Լեհ ուսանողները ցույց արեցին, բանակը գնաց Բասենի վրա:

Կալկաթայում միտինգ եղավ, սուլթանի բանակն անցավ Բաղեշ:

...Եվ ջարդի սահմաններին մոտիկ ու հեռու կենող հայերը թանկ-թանկ արցունք թափեցին նահատակ ազգակիցների համար, օտարները զայրացած՝ միտինգ ու ցույց արեցին, սուլթան Համիդը կանչեց զորապետներին՝ շքանշաններ ու մետաքսե դրոշներ պարգևեց նրանց և...

...Եվրոպական մամուլն ամփոփեց, զոհվել է էսքան, էսքան հայ, ավերվել է էսքան շեն, որբացել է էսքան մանուկ, աշխարհի տարբեր կողմերն են գաղթել էսքան, էսքան, էսքան հայեր...

Մուշեղ Գալշոյան

1977թ.

(«Պայուսակը», Եր., «Ս. գ.», 1988)

Կարլ Յալանուզյանի ֆեյսբուքյան էջից

Մեկնաբանություններ